Г. О. Устенова А. Ш. Амирханова
жүктеу/скачать 9,55 Mb. Pdf көрінісі
|
ТЭП Устенова Г.О
| ацетилстрофантин.
Сапониндер (лат. saponis — сабын) — өсімдік гликозидтері тобы- на жататын азотсыз күрделі органикалык косылыстар. Сапониндер ерітінділері шайкағанда тұракты көбік береді. Табиғатта кен таралған: көп өсімдіктердің жапырактарында, сабактарында, тамырларында, гүлдерінде, жемістерінде кездеседі. Углеводты және углеводсыз агли- коннан (сапогенин) күралады. Стероидты сапониндердін кұрамында спиростан немесе фуростан туындылары болады. 3-ші орында гидроксил тобы бар спирт туынды- сы болғандыктан оларды спиро- немесе фурастанол гликозидтері деп атайды. Спиростанолды сапониндерде көбінесе 27 атом көміртек бола ды. Стероидты сапониндін молекуласынын көмір сутекті бөлігі 3-ші гидроксилга косылады жэне 1 - 6 моносахарид (D-глюкоза, D-галактоза, D-ксилоза, L-рамноза, L-арабиноза, галактурон кышкылы және глю- курон кышкылы) кұрамында бола алады. D-хиновоза, D-апиоза және D-фукоза калдыктары бар сапониндер белгілі. Моносахаридтер сызыкты және тармакты тізбектерді кұрастырады. Көмірсулы ком понент С-1, С-2, С-5, С-6, С-11 атомдарына да жалғануы мүмкін. Жаңа галенді препараттар және жеке заттардың препарапары 1 1 5 Көмірсулы тізбек біреу (монодесмозидтер), екеу (бидесмозидтер), өте сирек үшеу (тридесмозидтер) болады. Ацилдык тобы (сірке, бен- зой, 2-гидрокси-2-метилглутар, күкүрт кышкылдардын калдыктары) молекуланың сапогенді болігінде де көмірсулы бөлігінде де болуы мүмкін. Спиростанол гликозидтердін маңызды уәкілі — диосцин (құрамында сапогенині — диосгенин және 3 тармакты тізбектелген гликозид бар). Диосцин Диаскореянын (лат. Dioscorea) тамырсабағында болады. Фармацевтикада кортикоидты препараттардын өндірісінде колданылады. Фурастанол катарындағы сапониндерде С-3 орнында көмірсулы тізбек және С-26 орнында D-глюкозанын калдығы болады. Кышкылдардын немесе ферменттердің әсерімен С-26 орнынан D-глюкозанын калдығы ажыраған кезде спиростанол сапонин түзеледі. Спиростанол сапониндерде гемолитикалык, гипохолестеринеми- калык, канцеролитикалык және фунгицидты, микробка карсы, моллюскоцидты әсерлері болады. Ал фуростанол сапониндерде гемолитикалық және фунгицидты әсері аз болады, бірак антиокси- дантты, анаболикты жэне иммуномодульды ыкпалы болады. Стероидты гликозидтер өсімдіктердін жапырактарында фура станол түрінде синтезделеді, Бүкіл өсімдік бойымен тасынып, олар жапырактардын және сабактарының арнайлы жасушалар — идио- бласттарда жиналады. Көбісі тамырсабагана тасынып, сол жерде спи- растанол (белсенді) түріне айналады. Стероидты сапониндерді из диоскорея, аралия, соя және өзге өсімдіктерден сулы немесе этанолдын ерітіндісімен бөліп алады.. жеке дара заттарды адсорбциялык-хроматография әдісі аркылы бөліп алады. Стероидтык гормондарды синтездеу үшін және антиатеросклероти- калык препараттрды алуда колданылады. Күрамында сапониндері бар тұндырмалар өт айдайтын және өзгеде касиеттерге ие. жүктеу/скачать 9,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|