в  случае  обнаружения  подозрительных

5

ТАныМ

№ 5 (1467). 4 ақпан 2017 жыл

Серпін

Ментальды  арифметиканы  оқытудағы  басты  мақсат-баланың 

ойлау  қабілетін,  шапшаңдық,  есте  сақтау  және  өз  бетінше  жұмыс 

жасау қабілетін дамыту. Ментальды арифметика арқылы мидың оң 

және  сол  жақ  бөлігін,  сонымен  қатар,  қол  моторикасын  дамытуға 

болады. 

 Ментальды арифметиканың адам өмірінде алатын орны ерекше. 

Әсіресе, мектеп оқушылары үшін үлкен әсерін тигізеді. Ментальды 

арифметикаға қатысушы баланың жас шамасы 3 жастан басталады. 

Жалпы, ментальды арифметика 10 деңгейден тұрады. Оқытылу мер

-

зімі 3 жыл. Әр деңгейдің мерзім уақыты  2,5 - 3 ай. Қиын және үлгерімі 

төмен  балалармен  жұмыс  жүргізуде  бұл  жүйенің  маңызы  ерекше. 

Соробан  (немесе  абакус)-  есеп  шығаруға  арналған  негізгі  құрал. 

Осы  құрал  негізінде  балалар  бірлік,  ондық,  жүздік,  мыңдық  және 

т.б.  көптаңбалы  сандармен  танысады.  Ментальды  арифметиканың 

алғашқы  деңгейінде  бала  бір  таңбалы  сандарды  соробанмен  есеп

-

теу, ментальды есеп шығару жүйесімен танысады. Қосымша сабақ 

барысында логикалық тапсырмалар, есептер жүйесі, деңгейлік тап

-

сырмалар беріледі.Сондықтан да, тілегіміз- ментальды арифметика 

жүйесін мектеп жүйесіне кіріктіріп, ауыл, аудан, облыс көлемінде 

кеңінен қолданса, біз тәрбиелеп отырған келешек ұрпақтың саналы 

да сапалы білімді ала алатынына сеніміміз мол.

 Манам МАЖИТов,

  Полтава негізгі орта білім    беретін мектеп- 

балабақшасының  бастауыш сынып мұғалімі

  

 

Ментальды

 

арифметиканың маңызы 

Ғасырдың  бас  кезінде 

қазақ  қоғамында  мүлдем  жаңа 

жағдай  қалыптасты.  Ресейлік 

әскери-монархиялық 

басқару 

жүйесі,  қазақ  жерінің  орыс 

мемлекетінің меншігі етіп жари-

ялануы, осыған орай ішкі Ресей-

ден  қоныс  аударушылар  легінің 

күрт  өсуі,  қазақ  бұқарасының 

зорлықпен  егіншілікке  жарам-

ды  жерлерден  ығыстырылуы, 

дәстүрлі қазақ шаруашылығының 

терең  дағдарысқа  ұшырауы  сол 

қалыптасқан  жағдайдың  нақты 

көріністері еді. Сол кездегі қазақ 

қоғамы дамуының күн тәртібінде 

қазақ  халқының  ұлт  ретінде 

жоғалуы,  не  өзін-өзі  сақтауы 

үшін  күреске  шығу  мәселесі 

тұрды. 

Қалыптасқан 

жаңа 

сая-

си  ахуалға  лайық  жаңа  күрес 

құралдары, әдіс-айла қажет бол-

ды,  ең  негізгісі  халыққа  оның 

алдында  тұрған  негізгі  мақсат-

мүдделерін  түсіндіріп  жеткі-

зетін,  сөйтіп  оны  заман  тала-

бына  сай  күрес  құралдарымен 

қаруландырып,  азаттық  үшін 

қоғамдық  қозғалысты  бастап 

кете  алатын  мүлдем  жаңа  сая-

си-әлеуметтік    күшке  сұраныс 

үлкен еді. Ол күш- сан жағынан 

аз  болғанымен,  саяси  күрес 

қазанында  қайнап,  тез  ысыла 

бастаған  ұлттық  интеллигенция 

болатын.  алаш  -  Қазақстанның 

«Мәңгілік  ел»  мұратын  сая-

сат  пен  руханият  тұрғысынан 

айқындаған,  айшықтаған  кезең 

атауы.  алаш  -  қазақ  елінің 

мемлекет  құру  тәжірибесі  мен 

мемлекетшілдік 

мүддесінің 

үзілмеген  арқауы.  Міне,  сол 

алашорда үкіметінің және алаш 

автономиясының  құрылғанына 

100 жыл толып отыр.

Қазақ  тарихының  ақтаңдақ 

беттерін  қарап  отырсақ,  ұлт 

тағдырын,  халық  қамын  жете 

ойлаған 

алаш 

арыстары 

Алаш 

қозғалысына -

100 жыл

Алаш  мұрасы

Алаштың  баласы  бұл  жолы  болмаса,  жақын 

арада өз тізгіні өзінде бөлек мемлекет болар.

 

 Әлихан БөКЕйхАН.

  «-Сіздің  еңбекке  толы  өмір 

жолыңыз  бүгінгі  жас  ұрпаққа, 

орта  буын  бізге  үлгі.  аудан 

мерейін  асырып,  қанша  жыл 

ерен  еңбек  атқарған  аға    буын 

Сіздерді әрқашан ардақ тұтамыз, 

жасыңыз 

құтты 

болсын! 

Әрдайым 

арамызда 

аман 

жүріңіз» деген ізгі лебізін аудан 

табиғатының  бір  көрінісіне 

арнаған  көлемді  көркемсурет 

сыйымен  толықтырған  аудан 

басшысына  ақылман  қария 

шынайы ризашылығын жеткізді.

-Ел    азаматтарының  үлкенін 

ұмытпай, 

қариясын 

қалыс 

қалдырмағаны, 

бірінші 

- 

біліктілік, екінші - адамгершілік. 

Бұған  көңіл  қуанады.  Қызметте 

табысты 

болыңдар, 

елде 

тыныштық 

болсын,- 

деген 

игі  тілегін  алға  тартқан  қарт 

ата  лауазымды  қонақтарын 

дастарханға  шақырды.  аудан 

дамуында  елеулі  ізі  қалған,  

түрлі  салада  қызмет  жасап,  

кезінде  кеңшарларды  басқарып, 

шаруашылығын  көп  жылдар 

ххI - ғасыр жаңа технологияның заманы. 

Ментальды ариф-

метика-есепті тез шешу, әрі логикалық 

ойлауды дамытуға 

арналған  математикалық  жүйе.  Алғаш 

бұл  жүйе  Малай-

зия,  Сингапур,  Қытай  секілді  дамыған 

елдерде  қолданылды. 

Қазіргі таңда ментальды арифметика 

әлемнің көптеген ел-

дерінде сабақ түрінде мектеп жүйесіне кіріктірілген. 

үздіктер қатарында ұстаған қадірлі 

қарияның өмір жолын айтып өткен 

аудандық  ардагерлер  кеңесінің 

төрағасы Сабыр Сәмиевтің лебізіне 

жалғасқан  отырыста  қадірлі  қария 

өз  өмірінен  естеліктер  айтып,  елді 

басқару,  жастар  тәрбиесі  хақында 

сыр шертті.

абыз  қария  86  жасты  алдағы 

айларда толтыратын зайыбы Ғайни 

әжемен  7  бала  өсіріп,  немереден 

шөбере  сүйіп  отыр  бүгінде.  Кенже 

ұл-келіні  Мұхит  пен  айгүлдің 

аялы  алақаны  мен  ыстық  ықыласы 

тоқсан жеті жасқа да жеткізер деген 

үміттерін де жасырмайды қос қария. 

аймаққа амандық тілеген қарияның 

әулетіне біз де аманшылық тіледік. 

Қаршыға ЕЛЕМЕСов

қызыл  империяға  қарсы 

қаймықпай  күресіп,  тәуелсіздік 

үшін  жандарын  құрбан  ет-

кен.    алаш  қозғалысының 

Ә.Бөкейханов, 

а.Байтұрсынов, 

М.Дулатов, 

Ж.Досмұхамбетов, 

х.Досмұхамбетов,      М.Шоқай, 

Ж.ақбаев, М.Тынышбаев, Р.Мәр-

секов  және  т.б.қайраткерлері  ер-

кіндік,  теңдік  жолында    күреске 

шықты және алаш қозғалысының 

жетекшілері    репрессияға  ұшы-

рады. 

 XX  ғасыр басында қалыптасқан, 

қазақ  халқының  теңдігі,  тәуелсіз 

мемлекет болу үшін күреске түскен 

алаш қозғалысы  қазақ халқының 

ұлт –азаттық күресін жаңа сапалық 

деңгейге  көтеріп,  ұлттық  сана 

–сезімді  оятып,  қазақ  қоғамында 

жаңа  идеялар  мен  ой-пікірлердің, 

көзқарастардың 

қалыптасуына 

жол ашты.  Отаршылдық дәуірдегі 

ең  ұлы  ұлттық  бұлқыныс  –  Ке-

несары 

қозғалысы 

басылған 

соң  қазақ  дәл  осылай  және  бір 

бас  көтеруге  дәмелене  алмас  та 

еді.  Яғни,  қазақтың  ата-баба-

дан  қалған  жерге  ие  болып  қалу 

тағдыры қыл үстінде тұрған бола-

тын. Осы алмағайып кезеңде қазақ 

баласының бағына туған ұлтшыл, 

елжанды шоғыр өсіп келе жатты. 

Жас  шағынан  алғанда  алдыңғы 

лекте  Бақтыгерей  Құлманов, 

Бақытжан  Қаратаев,  алпысбай 

Қалменов, Әлихан Бөкейхан, Бар-

лыбек  Сыртанов,  Ғұмар  Қараш, 

Шәймерден  Қосшығұлұлы,  ах-

мет 

Байтұрсынұлы, 

Жанша 

Сейдалин,  ахмет  Бірімжанов, 

Дәулетше  Күсепқалиев,  Райым-

жан Мәрсеков, келесі лекте халел 

Досмұхамедұлы,   Міржақып 

Дулатов,  Жанша  Досмұхамед-

ұлы,  Мұстафа  Шоқай,  Уәлитхан 

Танашев,  Мұхамеджан  Тыныш-

баев,  Сейдәзім  Қадырбаев,  Ба-

зарбай Мәметов, халел Ғаббасов, 

одан  соңғы  жас  толқын  легін-

де  Әлімхан  Ермеков,  Нәзір 

Төреқұлов,  Мағжан  Жұмабаев, 

Сұлтанмахмұт 

Торайғыров, 

Сұлтанбек  Қожанов,  Телжан 

Шонанұлы, Қошке Кемеңгерұлы, 

Мұхтар Әуезовтер және есімдері 

аталмаған  қаншама  тұлғалар 

қазақ  тарихының  жаңа  дәуірін, 

жарқын  беттерін  ашты.  Кез  кел-

ген  мемлекеттің  тұрақты  және 

тиімді  өмірлік  қызметі  үшін  сол 

елдің  экономикалық  дамуын 

қамтамасыз 

етудің 

маңызы 

зор  екенін  алашордалықтар 

жете  түсінді.  Оны  ұлттық 

басымдылықтардың 

бірі 

деп 

қарастырған 

алашорда 

үкіметінің  төрағасы  Әлихан 

Бөкейханов: «Қазақтың қойының 

жүні  тоқылып,  үстіне  киім  бо-

лып,  әрбір  темірі  өзіне  түйме 

болуы  тиіс»,  деп  сол  заманның 

өзінде  нарықтық  экономикаға, 

ұлттық 

бизнестің 

дамуы-

на  үндеді.  «алаш»  қозғалысы 

көшбасшыларының  бірі,  сол 

кезеңдегі ұлт ұстазы болған ахмет 

Байтұрсынов:  «Біз  бай,  білімді, 

күшті  болуымыз  керек.  Білімді 

болуға - оқу керек! Бай болуға - 

кәсіп керек! Күшті болуға - бірлік 

керек! Осы керектердің жолында 

жұмыс істеу керек», - деді.

  1917  жылы  желтоқсанда 

“алаш” 

партиясының 

Екінші  Бүкілқазақ  съезі  бо-

лып  өтті.  Съезде  автономия  мен 

оның  үкіметін  құру  жөніндегі 

құжаттар  қабылданды.  “алаш” 

атауымен қазақ автономиясының 

құрылғанын мәлімдеді. “алашор-

да” деп аталды. Құрамына Бөкей 

ордасы,  Орал,  Торғай,  ақмола, 

Семей  облыстары,  Закаспий  об-

лыстары  мен  алтайдың  қазақтар 

мекендеген  аудандары  енуге 

тиіс  деп  қаулы  қабылданды. 

алашорда 

орталығы 

Семей 

қаласы. 

алашорда 

үкіметін 

Ә.Бөкейханов  басқарды.  Бас-

тамашыл  ғалымдарды  былай 

қойғанда,  тарихқа  ынтазар,  елге 

қамқор    Елбасымыздың  «Тарих 

толқынында»  атты  кітабында: 

«алаш  зиялылары...сол  айту-

лы  есімдердің  білімдарлық  һәм 

азаматтық  тәлімдеріне  кейде 

көріне  бермейтін  де  арналар 

бар.  Оның  бағасын  ұрпақтары, 

бүгінгі  қазақ  зиялылары  бе-

руге  тиіс...  Бұлар  -  тарих 

толқынындағы  мәдениетіміздің 

кіндік  тұлғалары»  деп  жазылған. 

«Кіндік 

тұлғалар»деген 

бұл 

–нағыз  ұлттың  жүрегі  мен  қаны, 

жаны  мен  ары  деген  сөз.  Осы 

қозғалыстың  маңында  қазақ 

қайраткерлері құрылуына тікелей 

қатысқан,    алаш  көшбасшысы 

«Бүкіләлемдік  шынайы  даңқты 

қайраткер»деп танылған  Әлихан 

Бөкейханның 2016 жылы  Юнес-

ко аясында 150 жылдығы аталып 

өтті.

Мәңгілікке 

ұмтылмайтын 

ұлт  жоқ.  Елбасымыздың 

«Қазақстан-2050»  Стратегиясын 

Қазақстан халқы зор қуанышпен 

қабылдадады. Бұл - аса маңызды 

тарихи құжат. Ұлттық интелеген-

ция, олардың шығармашылығын 

қалыптастыруда, 

тіліміздің 

мәртебесі,  экономикамызды  да-

мытып,  Елдігіміздің  тұғырын 

көтеруде 

Елбасымыздың 

игілікті  мақсаттарымен  алаш 

азаматтарының  ниеттері  ара-

сында  үлкен  сабақтастық  жа-

тыр.  Мемлекет  Басшысы  өзінің 

Жолдауында 

«Бабаларымыз 

тірі  болу  үшін  бір  болса,  біз 

әрдайым ірі болу үшін бір болуы-

мыз  керек»  деп  тәуелсіз  еліміз-

ді  «Мәңгілік  Ел»  етуді  мұрат 

ететінімізді    жариялады.  Және 

оның  ең  басты  шартын  да  ата-

ды:  «Бабалардың  ерлігі,  бүгінгі 

буынның  ерен  істері  және  жас 

ұрпақтың жасампаздығы арасын-

да  сабақтастық  болса  ғана,  біз 

«Мәңгілік Ел» боламыз».

Түйіндей  келсек,  ғасырлар 

бойы  ата  –  бабаларымыз  ұлан 

–  байтақ  қазақ  жерін,  елін 

тұлпардың 

үстінде 

жүріп, 

найзаның  ұщымен,  білектің 

күшімен  қорғаса.  ал  “алаш” 

қозғалысының  қайраткерлері  са-

яси күресті ойлап тапты. Оларды 

да сүріндірді, бірақ құлата алма-

ды.  Қазақ  халқының  маңдайына 

азаттықтың  ақ  таңын  көру  1986 

жылы  желтоқсан  оқиғасынан 

кейін 

бұйырыпты. 

Міне, 

тәуелсіздік  алғанымызға  биыл 

25 жыл толды. Еліміздің тұғыры 

биік тәуелсіздігін сақтап, мақтан 

тұтайық!

 г.АйЖАРыҚовА,

            аудандық 

кітапхананың 

кітапханашысы

Абызы бар ел - азбайды,-

деді  аудан  әкімі  Альберт  Темірболатұлы  ауданға  еңбегі 

сіңген  қария,  ауданның  «Құрметті  азаматы»  Тілеген 

Байғалиевті  86  жасқа  толған  туған  күнімен  арнайы 

құттықтай барған сапарында. 

6

БюДЖЕТ

№ 5 (1467).  4 февраля 2017 года

Серпін

В  соответствии  с  Бюджетным  кодексом  Республики 

Казахстан от 4 декабря 2008 года, Законом Республики 

Казахстан «О местном государственном управлении и 

самоуправлении в Республике Казахстан» от 23 января 

2001 года районный маслихат РЕШИЛ:

1.  Утвердить  районный  бюджет  на  2017-2019  годы 

согласно приложениям 1, 2 и 3 соответственно, в том 

числе на 2017 год в следующих объемах:

1) доходы – 2 930 939 тысяч тенге:

налоговые поступления – 287 459 тысяч тенге;

неналоговые поступления – 6 100 тысяч тенге;

поступления  от  продажи  основного  капитала  –  660 

тысяч тенге;

поступления трансфертов – 2 636 720  тысяч тенге;

2) затраты – 2 930 939 тысяч тенге;

3)  чистое  бюджетное  кредитование  –  57  860  тысяч 

тенге:

бюджетные кредиты  – 57 860 тысяч тенге;                 

погашение бюджетных кредитов – 0 тенге;

4) сальдо по операциям с финансовыми активами – 0 

тенге:

      приобретение финансовых активов – 0 тенге;

поступления  от  продажи  финансовых  активов  госу-

дарства – 0  тенге;                 

5) дефицит (профицит) бюджета – -57 860  тысяч тен-

ге;

6) финансирование дефицита (использование профи-

цита) бюджета – 57 860 тысяч тенге:

  поступление займов – 57 860 тысяч тенге;

погашение займов – 0 тенге;

используемые остатки бюджетных средств – 0 тенге.

2. Поступления в районный бюджет на 2017 год фор-

мируются в соответствии с Бюджетным кодексом Рес-

публики Казахстан, Законом Республики Казахстан от 

29 ноября 2016 года «О республиканском бюджете на 

2017-2019  годы»  и  согласно  пунктам  4,  5  настоящего 

решения.

3.  Принять  к  сведению  и  руководству  статьи  7,  10, 

11 Закона Республики Казахстан «О республиканском 

бюджете на 2017-2019 годы».

4. Учесть в районном бюджете на 2017 год поступле-

ние целевых трансфертов и кредитов из республиканс-

кого бюджета в общей сумме 265 617 тысяч тенге:

на молодежную практику – 11 572 тысячи тенге;

на  частичное  субсидирование  заработной  платы  –  4 

223 тысячи тенге;

на доплату учителям, прошедшим стажировку по язы-

ковым курсам – 1 567 тысяч тенге;

на доплату учителям за замещение на период обуче-

ния основного сотрудника – 2 962 тысячи тенге;

на  внедрение  обусловленной  денежной  помощи  по 

проекту «Өрлеу» – 7 042 тысячи тенге;

на оказание услуг специалиста жестового языка – 440 

тысяч тенге;

на  увеличение  норм  обеспечения  инвалидов  обяза-

тельными  гигиеническими  средствами  –  1  447  тысяч 

тенге;

на реконструкцию водопровода села Лубенка Чингир-

лауского района –  95 000 тысяч тенге;

на реконструкцию водопровода села Тасмола Чингир-

РЕШЕНИЕ Чингирлауского районного маслихата

№11-1                                                                                    22 декабря 2016 года

о районном бюджете на 2017-2019 годы

лауского района – 83 504 тысячи тенге;

  бюджетные кредиты для реализации мер социальной 

поддержки специалистов – 57 860 тысяч тенге.

5.  Учесть  в  районном  бюджете  на  2017  год  поступ-

ление  целевых  трансфертов  из  областного  бюджета  в 

общей сумме 63 073 тысячи тенге:

в целях реализации Дорожной карты развития трехъ-

язычного  образования,    на  повышение  квалификации 

учителей на языковых курсах – 8 882 тысячи тенге;

 на приобретение учебников, в связи введением новых 

образовательных программ в детском дошкольном об-

разовании, перевыпуском новых учебников для 1, 2, 5, 

7 классов – 36 874 тысячи тенге;

на капитальный ремонт здания сельского дома куль-

туры в селе алмазное Чингирлауского района – 4 351 

тысяча тенге;

на  проведение  инженерно-геодезических,  инженер-

но-геологических  изысканий  и  разработка  проектно-

сметной документации «Строительство водопровода от 

скважин села ашиктогай до села Жанакуш Чингирлаус-

кого района» – 12 966 тысяч тенге.

 6. Установить на 2017 год норматив распределения 

доходов, для обеспечения сбалансированности местных 

бюджетов, по следующим подклассам доходов:

1) индивидуальный подоходный налог, зачисляется в 

районный бюджет в размере 100 процентов;

2) социальный налог, зачисляется в районный бюджет 

в размере 100 процентов.

7. Установить на 2017 год размер субвенций, переда-

ваемый из областного бюджета в районный бюджет в 

общей сумме 2 365 890 тысяч тенге.   

  8. Утвердить резерв местного исполнительного орга-

на района на 2017 год в размере 5 800 тысяч тенге:

чрезвычайный резерв местного исполнительного ор-

гана  района    для  ликвидации  чрезвычайных  ситуаций 

природного  и  техногенного  характера  на  территории 

района – 1 800 тысяч тенге;

резерв  местного исполнительного органа района  на 

неотложные затраты – 4 000 тысяч тенге.

9.  На 31 декабря 2017 года лимит долга местного ис-

полнительного органа района составляет 442 717 тысяч 

тенге.

10.  Установить  гражданским  служащим  здравоохра-

нения,  социального  обеспечения,  образования,  куль-

туры,  спорта  и  ветеринарии,  работающим  в  сельской 

местности,  согласно  перечню  должностей  специалис-

тов  определенных  в  соответствии  с  трудовым  законо-

дательством  Республики  Казахстан  повышение  на  25 

процентов должностных окладов по сравнению со став-

ками  гражданских  служащих,  занимающимися  этими 

видами деятельности в городских условиях, с 1 января 

2017 года.

11.  Утвердить  перечень  местных  бюджетных  про-

грамм, не подлежащих секвестру в процессе исполне-

ния местных бюджетов на 2017 год, согласно приложе-

нию 4. 

12.  Руководителю  аппарата  районного  маслихата 

(Б.Уразгалиев)  обеспечить  государственную  регистра-

цию данного решения в органах юстиции, его офици-

альное опубликование в Эталонном контрольном банке 

нормативных правовых актов Республики Казахстан и в 

средствах массовой информации.

13. Настоящее  решение  вводится  в  действие  с 1 

января  2017 года.

  

 Председатель сессии                      х.ШАЛАБАЕв 

  Секретарь   маслихата                    г.воЛКогон

Зарегистрировано Департаментом юстиции 

Западно-Казахстанской области 

5 января 2017 года за № 4641

1) Доходы

2 930 939

1

Налоговые поступления

287 459

01

Подоходный налог

113 500

2

Индивидуальный подоходный налог

113 500

03

Социальный налог

110 000

1

Социальный налог

110 000

04

Налоги на собственность

55 594

1

Налоги на имущество

33 272

3

Земельный налог

1 000

4

Налог на транспортные средства

20 322

5

Единый земельный налог

1 000

05

Внутренние налоги на товары, работы и услуги

6 155

2

акцизы

555

3

Поступления за использование природных и других ресурсов

1 700

4

Сборы  за  ведение  предпринимательской  и  профессиональной            

деятельности

3 900

07

Прочие налоги

110

1

Прочие налоги

110

08

Обязательные платежи, взимаемые за совершение юридически зна-

чимых действий и (или) выдачу документов уполномоченными на 

то государственными органами или должностными лицами

2 100

жүктеу/скачать 1,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: