Г.Ә. Омарбекова тіл және жаһандану
Интерференция және интеркалацияның ерекшеліктері
жүктеу/скачать 1,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Интерференция түрлері.
| Интерференция және интеркалацияның ерекшеліктері.
Қостілділік – тілдердің өзара әрекеттесуінің феномені, сондықтан қарым-қатынастағы тілдердің өзара әрекеттесуімен сипатталады. Егер билингтің тілінде бірінші тілдің екінші тілге әсері байқалса, бұл жағдайда біз интерференцияны түсінеміз. Ал, екінші тілдің біріншіге кері әсерін интеркалация деп түсінеміз. Интеркалация- ның бірқатар белгілері бар. 1) Интеркаляция деп ана тілінде баламалары болса да, екін- ші тілдің элементтерін қолдануды қарастырамыз. Мысалы: – Сіз нешінші этажда тұрасыз? – Сіз қай қабатта тұрасыз? – Келесі остановкадан түсемін (остановка – аялдама). 2) Билингв тілді шұбарламай, интеркалацияны бақылауына болады, ал интерференцияны басқару мүмкін емес. 3) Интерференция аралас, ал интеркаляция өзара байланысқан көптілділікте орын алады. І ТАРАУ. ТІЛ ЖӘНЕ ҚОҒАМ 26 27 ТІЛ ЖӘНЕ ЖАҺАНДАНУ 4) Интеркалация – бұл екінші тілдегі сөйлесімге екі жақты, маңызды бірліктерді (морфемаларды, фразаларды) қосып айту болса, ал интерференция кезінде барлық деңгейлерде нормалардың бұзылуы байқалады. Интерференция түрлері. Интерференцияны екінші тілде сөй- леу нормасынан ауытқу деп танимыз, оның түрлерінің жіктелуі А.Карлинскийдің теориясына негізделген [2, с. 9-16]. 1) Сөз оралымының, тіркесінің құрылымын бұзу, бұл сигнативті интерференция деп аталады. Мысалы, шындыққа (-пен) мүл- дем жанаспайды, аспазшы мамандығын (-на) оқу, зор жауапкер- шілікпен (-те) қарау және т.б. 2) Мазмұнға қатысты интерференция семантикалық деп атала- ды. Мысалы: бір тілдегі кейбір сөздердің мағынасының келесі тілде болмауы не сәйкес келмеуі, мысалы, орыс тіліндегі «све- жий» сөзі қазақ тілінде бірнеше нұсқамен беріледі: жас, жаңа, балғын және т.б. 2) Екінші тілдің біріншісіне әсері өзара қатынастағы тілдердің ішкі жүйелерін салыстыра отырып, анықталды: а) дыбыстық жүйеде – фонемалардың комбинаторлық және пози- циялық өзгерістері, прозодикалық сипаттамалары; бұл жағдайда фонетикалық интерференция анықталады; б) морфологиялық жүйеде – сөз таптары санаттарында; бұл жағдайда морфологиялық интерференция анықталады; в) синтаксистік жүйеде – синтагмадағы тілдік бірліктердің қа- рым-қатынасы; мұндай салыстырудың салдары синтаксистік интерференцияны анықтайды; г) лексика, лексика-семантикалық жүйеде; бұл жағдайда лекси- калық интерференция анықталады; д) тілдің стилистикалық саралануы стилистикалық сәйкестік- терді анықтайды, бұл салыстырудың салдары стилистикалық интерференцияны анықтайды; Тілдердің арасындағы айырмашылық неғұрлым көп болса, тео- риялық тұрғыдан интерференцияның ықтимал мүмкіндіктері де соғұрлым көп, бірақ туыстас тілдер арасында ол аз байқалуы мүмкін. Интерференция – бұл жеке адамға тән құбылыс, алайда жап- пай билингвизмге орай интерференциялық процестер көптеген адамдардың сөйлесім актісіне тән сипатта болады және моно- лингтердің тілдік құзіреттілігіне әсер ете бастайды, бұл тілдің өз- геруіне әкеледі. Интерференция тілде танылғаннан кейін (белгілі бір тілдік код стандартының бір бөлігіне айналады), ол осы кодта бөтен нәрсе сияқты сезілмей, қалыпты құбылысқа айналады. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|