9.Елдердің рейтингтегі орнына әсер ететін түрткі жайттарды көрсетіңіз.Кестені толықтырыңыз. А)
Елдер
|
ЖІӨ (2018ж.) млрд.доллар
|
Географиялық фактор
|
Әлеуметтік фактор
|
Экономикалық фактор
|
Саяси фактор
|
АҚШ
|
20580
2орын
|
Тынық және Атлант мұхиттарына тікелей шыға алады.Жер көлемі өте үлкен әрі пайдалы қазбаларға бай
|
Халық саны 327млн
ЭБХ 65%
|
|
БҰҰ- на, НАТО-ға және т.б. халықаралық ұйымдарға мүше әрі көшбасшы.
|
Қазақстан
|
509 42орын
|
|
Халық сауаттылығы 99%
ЭБХ 65%
|
Мұнай өндірісіне тәуелділік, шикізат өндірісіне бағдарлы ел. Шикізат өңдеу орталықтарының жоқтығы.
|
|
Нигер
|
23,5
144 орын
|
Теңізге шыға алмайды. Көршілес елдердің «кедей» болуы.
|
|
Пайдалы қазбаларды өндіруде техника, технологияның жетіспеушілігі. Пайдалы қазбалар қорының аз болуы.
|
Әлемдік тәжірибеде дауыс беру мүмкіндігі жоқ.
|
Ә) Осы деректер арқылы қорытынды жасаңыз [5]
Барлығы 30 балл
10 сынып балл қою кестесі
№
|
Жауап
|
Балл
|
1
|
-Батыс Еуропа елдері: Аустрия,Андорра,Бельгия, Ұлыбритания ,Ирландия,ГерманияЛихтенштейн,Люксембург,Нидерланды,Франция
-Оңтүстік Еуропа: Португалия ,Испания,Италия,Ватикан,Сан-Марино,Грекия,Мальта,Кипр.
-Солтүстік Африка:Алжир,Мысыр,Батыс Сахара,Ливия,Мавритания,Марокко,Судан,Тунис,Оңтүстік Судан.
|
1
1
1
|
2
|
А .Туу көрсеткіші төмен елдердің айырмашылығын есептейді:
Болгария –Чехия 0,81
Эстония –Грузия 0,3
Б .Туу көрсеткіші жоғары елдердің диаграммасын сызады.
|
1
1
1
|
3
|
a) Ел ордасы: Нұрсұлтан, Өзбекстан
b)діні: зайырлы мемлекет, ,зайырлы мемлекет.
c) Жер аумағы: әлем бойыншы 9-орында.2724.9 мың км,әлем бойынша -52 орында; 492210км әлем бойынша 56 -орында, 448978км.
d) халқының саны -18528900(64 ші)7 адам (184 ші), халқы:5662544( 117 ші) .тығыздығы- адам
(221 ші),халқы 32768725(62 ші) тығыздығы-74,1км(132 ші)
|
2
|
4
|
Үндістан 1690 Сингапур 52950
|
1
|
5
|
. a. Халық саны кӛрсеткіштеріне байланысты ЖІӚ әртүрлі болады Сингапурдың ЖІӚ Үндістанға қарағанда кӛп. Үндістанның халық саны кӛп және ЖІӚ аз
b. Білім беру, денсаулық сақтау, тұрғын үй мәселелерлі кӛптеп кездеседі ЖІӚ тӛмен елдерде салыстырмалы түрде экономика тӛмен болады. Ел экономикасы ӛңдеуші, ӛндіруші, қызмет кӛрсету салаларының тӛмен болуы.
|
1
1
|
6
|
1.Жалпы Ұлттық Өнім –макроэкономикалық жиынтық көрсеткіш. Бір адамға шаққанда нақты ЖҰӨ-нің өсімі халықтың тұрмыс деңгейінің басты көрсеткіші болып табылады. ЖҰӨ бір елдің нарықтық баға бойынша есептелген, жыл бойы шығарған дайын өнімін құрайды
2.ЖҰӨ ді есептеудің бір неше әдістері бар.Қосымша құнды, шығынды және табысты қосу арқылы,барлық кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің, халық ш-нда материалдық игіліктер өндіретін халықтың еңбекақысы мен басқадай табыстарын, әлеуметтік қамтамасыздандыру төлемдерін, пайда мен басқадай табыстарды, сондай-ақ, амортизациялық төлемдерді қосу арқылы.
3.Экономикалық теорияда жалпы ұлттық өнім Ж.Ұ.Ө. номиналды және нақты түрге бөлінеді. Жалпы ұлттық өнімді ағымдағы нарықтық бағамен есептегенде, бұл оның номинальды түрін сипаттайды. Бұл көрсеткіштің нақты түрін анықтау үшін номиналды жалпы ұлттық өнімді Ж.Ұ.Ө.-ді инфляция ықпалынан арылту арқылы, яғни баға индексін қолдану арқылы есептеумен анықталады.Номиналды ЖҰӨ-ң нақты ЖҰӨ-ге қатынасы ЖҰӨ дефляторы деп аталады
4. «ЖІӨ-нің нақты өсуi 2015 жылы 5,0%-ды, ал 2016 жылы 5,6%-ды, 2017 жылы 6,8%-ды, 2018 жылы 5,8%-ды және 2019 жылы 6,5%-ды деңгейде болады деп күтіліп отыр», елдің 2015 – 2019 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамын әзірлеген кезде экономика салаларының 2014 жылдың бірінші жартыжылдығындағы даму қорытындылары, мемлекеттік органдардың 2015 – 2019 жылдарға арналған өндірістің негізгі өнім түрлерінен күтілетін көлемдер бойынша деректері және әлемдiк экономиканың өсуi мен негізгі экспорт .Номиналды ЖІӨ 2015 жылы 45 трлн. теңгеден 2019 жылы 72,8 трлн. теңгеге дейін өседі деп болжануда.Ұлттық Банк инфляция деңгейін кейін орта мерзімді кезеңде 5-7% денгейіне дейін төмендеуімен 6,0-8,0% шегінде жоспарлап отыр..
|
1
1
1
1
|
7
|
-Соғыс және бейбітшілік мәселелері: Азаматтық соғыстар, террористік, экстремистік ұйымдардың иррационалдық қыры саясатқа еш қатысы жоқ қарапайым халықты қыруы кӛрініс табуда. Нәтижесінде зорлық-зомбылық жер шарының әрбір еліне қауіп тӛндіруде
-Демографиялық мәселе: 1975-1990жж 2,2 миллиард халық ӛсімі шамамен 90%, яғни 2 миллиардтан астамы дамушы елдердің үлесіне. Халық саны кӛп елдерде тұрғын үй мәселесі, аштық, қарапайым медициналық кӛмек, білім алу тӛмен деңгейде Дамыған елдердегі проблема бала санының аз, ал қарттар санының кӛбеюінен туындайды (процесс депопуляция); Дамушы елдерде керісінше бала санының тез ӛсуі, азықтүлік пен медициналық кӛмектің жетіспеуі.
-Экономикалық: Елдер арасындағы санкциялар Қаржылық санкциялар Банкаралық әрекетке тыйым салу Халықаралық саудада шектеулер мен тыйым салу Саяси ӛзгерістерге немесе кӛмек кӛрсетуде оң нәтиже алынып тасталады
-Шикізаттық және энергетикалық: Барланған мұнай, газ, кӛмір қоры шектеулі Тау-кен химиясы ӛнімдерінің мӛлшері тӛмендеуде Ӛндіру және тұтыну аймақтарының арасындағы айырманың артуы.
|
1
1
1
1
|
8
|
а) Ормандардың жойылуы:Соңғы 50 жылда адамның қатысуымен Жер бетіндегі ормандардың 2/3 бөлігі, ал соңғы 100 жылда Жер бетіндегі орман массивтерінің 40% жойылған.
b) Өзендердің ластануы: бұған адами фактор. Табиғи апатар, сондай-ақ зиян келтіреді таза су бұзады экологиялық тепе-теңдік. Техногендік апаттар. Өнеркәсіптік авария , радиациялық ластану
с) Мұхиттың мұнаймен ластануы: мұхиттың зиянды және улы заттармен, мұнаймен және мұнай өнімдерімен, радиоактивті заттармен ластануы үлкен алаңдатушылық тудырып отыр.
d)Атмосфераның ластануы: атмофераның ластануына өнеркәсіптің техникалық жағынан жабдықталуынан нашар болуы әсер етеді. Яғни, ескерген технологиялық процестер нәтижесінде құрамында қатты және сұйық бөлшектері бар газ тәрізді заттар орасан көп мөлшерде бөлінеді, әрі осы химиялық қосылыстар өте қауіпті, улы келеді.
Д) Қышқыл жаңбырлар топырақ орнына еніп өсімдіктердің өсіп –жетілуіне қорек болатын қажетті заттармен бірге улы ауыр және жеңіл металдардың еруіне мүмкіндік туғызады,улы заттар келеңсіз жағдайларға алып келеді.Қышқыл жаңбыр әсерінен ормандардың құрғақшылыққа төзімділігін нашарлатады.
Е)Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі-радиациялық ластану болып қалып отыр.Радиоактивті ластанумен күресу тек алдын алу сипатында ғана болады.Себебі табиғи ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын биологиялық ыдырату әдістері де,басқа да механизм. Бұрын жүргізілген ядролық жарылыстар табиғи сулардың, тек ядролық полигон зонасында ғана емес, оған жақын жатқан территорияларда да қалыптасуына теріс әсер етеді
|
1
1
1
1
1
1
|
9
|
а) АҚШ экономикалық фактор- НАФТА-ға мүше,әлемдік сауда жүйесінде көптеген әріптестерінің болуы,ХВҚ мен әлемдік банкке әсер етуі.
b)Қазақстан географиялық фактор-Теңізге шығатын жолы жоқ.Еуразия материгінің орталығы мен Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан.
с) Қазақстан саяси фактор- Көрші елдермен жақсы ашық қарым- қатынаста.
d) Нигер әлеуметтік фактор- Халықтың сауатсыздығы. Халықының көпшілігінің әлеуметтік жағдайы осал.
Е)Осы деректер бойынша қорытынды жасайды
|
1
1
1
1
1
|
|
Жалпы балл
|
30
|
Достарыңызбен бөлісу: |
