Зерттеу кезінде физиканың негізгі заңдарын қолдану (массаны

Масса мен энергияның сақталу заңдары гидромеханикада ғана емес,
адам қызметінің барлық салаларында есептеулердің негізі болып
табылады. Алайда, бұл заңдар қолданылатын форма жəне тұжырым
оларға кіретін негізгі шамалардың анықтамалары өте қарама-қайшы. Бұл
бірінші кезекте жəне масса мен энергия ұғымдарының өздері, олардың
арасында салыстырмалылық теориясының "арқасында" көбінесе теңдік
белгісі қойылады. Сонымен қатар, салыстырмалылық теориясы-бұл
шындықтың математикалық моделі, ол экспериментке сəйкес
нəтижелерді тек қолдану аймағында береді. Сонымен қатар, оқу жəне
ғылыми əдебиеттерде жүз физикалық модель ретінде ұсынылады, бұл
көптеген зерттеушілердің пікірінше, қазіргі физикалық теориялар
дағдарысының негізгі көзі болып табылады
Қозғалыс мөлшерін өзгерту
Қозғалыс мөлшері, импульс – механикалық қозғалыс өлшеуіші.
Материалдық нүктенің қозғалыс мөлшері оның массасы (м) мен
жылдамдығының (υ) көбейтіндісіне тең: п=мυ
Ол – нүктенің жылдамдығымен бағыттас векторлық шама. Нүктенің
қозғалыс мөлшері тек күш əсері жоқ кезде ғана тұрақты болады. Ф күш
əсерінен нүктенің қозғалыс мөлшері жалпы жағдайда шамасы бойынша
да, бағыты бойынша да өзгереді; бұл өзгерістің сипаты механиканың
негізгі теңдеуі болып =Ф өрнегімен анықталады. Механикалық жүйенің
қозғалыс мөлшері (Қ) оның барлық нүктелерінің қозғалыс мөлшерлерінің
геометриялық қосындысына тең немесе тұтас жүйе массасының (М)
массалар центрінің жылдамдығына тең.
Жүйенің қозғалыс мөлшерінің өзгерісі тек сыртқы күштердің əсерінен ғана
болады. Бұл өзгеріс заңы, динамиканың көптеген мəселелерін шешуге
қолданылатын, жүйенің барлық нүктелерінің қозғалысы анықталатын
теңдеуімен беріледі. Тұйық жүйе үшін, яғни сыртқы күш əсер етпейтін
жүйелерде немесе жүйеге əсер ететін сыртқы күштердің геометриялық
қосындысы нөлге тең болғанда қозғалыс мөлшерінің сақталу заңы
орындалады.
Cу объектілері:
Мұхиттар, Теңіздер, Өзендер мен Көлдер,Бөгендер, Батпақтар,
Мұздықтар, Топырақ жəне Жер асты сулары.

Мұхиттар деп орасан зор, шексіз, тіршілік түрлері сан алуан, сырлы
құпияға толы біртұтас əлем.
Теңіздер деп төрт мұхиттардың біреуімен болса да шектесетін, бірақ
олардан біраз оқшауланған судың бір бөлігі.
Өзендер деп едəуір мөлшерде айқын қалыптасқан тұрақты арнасы бар,
өзінің су жинау алабына түсетін атмосфералық жауын-шашындармен əрі
жер асты суларымен қоректенетін ағын суды атаймыз.
Көлдер деп жер бетіндегі суға толған табиғи ойысты айтамыз. Көл
жазықта да, тауда да кездеседі. Көл орналасқан ойпаңды – көл
қазаншұңқыры деп атайды.
Бөгендер деп арнасын бөгетпен бөгеу немесе жер бедерінің көлемді
ойыстарына су толтыру аркылы құрылатын жасанды су қоймасын
айтамыз.
Батпақтар - ылғал шамадан тыс жиналып, шымтезек түзілу процесі жүріп
жатқан жерлер.
Мұздықтар деп жер бетіндегі тұщы судың ең үлкен қоймасын айтады.
Мұздықтардың көпшілігі қыс мезгілінде суды жинап, оны еріген су ретінде
шығарады. Мұндай сулар əсіресе жер шарының таулы аймақтарында
пайдалы, мұндай суды жауын-шашын аз жерлерде тұратын адамдар
пайдаланады. Сондай-ақ мұздықтардың еріген сулары флора мен
фаунаның өмір сүруінің көзі болып табылады.
Топырақ деп табиғи факторлардың, яғни тау жынысы, климат, жер бедері,
тірі ағзалар (өсімдіктер, жануарлар, микроағзалар) мен адамдардың
өндірістік іс- əрекеттің бір- біріне өзара əсерінің нəтижесінде пайда
болған жердің үстіңгі кабатын айтады.
Жер асты сулары деп жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының
аралығындағы суды айтады. Ол шөгінді жəне борпылдақ тау жыныстары
бөлшектерінің арасын, ұсақ кеуектерін, магмалық жəне метаморфтық
жыныстардың жарықтары мен жіктерін, гипс, доломит, əктас
жыныстарындағы карст қуыстарын толтырып жатады. Жер асты суы
қалыптасу жағдайына, тереңдігіне, арық күшінің мөлшеріне қарай
қалқыма су, грунт жəне артезиан сулары болып 3 топқа бөлінеді.

жүктеу/скачать 180,29 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: