Платон – объективтік идеализмнің мазмұнын толық көрсетіп,
ғылымға енгізген бірінші грек философы.
“Идея” Платон философиясының басты ұғымы. Оның мәні:
ой, идея, түсінік, сана әлемдерінің заттар әлемімен салыстырғанда
алғашқы болатындығының мойындалуында.
ПЛАТОН
427-347 гг. до н.э.
ПЛАТОН ФИЛОСОФИЯСЫ
Адам жан мен тәннің бірлігінен тұрады. Тән – жан үшін түрме, қапас, ол өмірдің келеңсіздіктерін, қастандықты туындатады, егер жан тән құмарлығын қанағаттандыру үшін онымен бітісіп кететін болса, ол жанның өліміне әкеледі. «Жанға қамқорлық», тазару оның өнегелі өзгерісіне әкелетін ақыл танымы деңгейінде мүмкін болады.
Платон жанды жегілген күймемен салыстырады: бір ат ой, сана әлеміне ұмтылса, екіншісі жерге тартады. Парасат осы екі ұмтылысты теңестіреді.
Платон адам жанын үш категорияға бөледі: парасат; ерік, құмарлық және сұқтану, ындын.
Парасатты жан иелері – «данышпандар», философтар. Олар жандарының табиғатына қарай игілікті мемлекетке талпынады, сондықтан олардың басты атқаратын қызметі – мемлекет басқару. Саясат дегеніміз – тек философтар ғана айналысатын жанды құтқарудың өнері. Олар парасатты жанның иесі, сондықтан әділеттіліктің, игіліктің жоғарғы құндылық болатынын біледі.
Ерік пен құмарлық басым жандар – күзетші, жауынгер, әскерилер. Өздерінің ерік, күш, жаужүрек қасиеттеріне байланысты, бұл адамдардың атқаратын табиғи қызметі – мемлекетті қорғау.
Жанның сұқтануы, ындын – материалдық және сезімдік ләззат алуға ұмтылу түрін иеленген адамдар – шаруалар, сатушылар, қолөнершілер. Қоғамның жүйелі дамуын қамтамасыз ету үшін бұлардың мақсатын қадағалап, іс-әрекеттерін шектеп, реттеп отыру керек.
Платон тұрғызған ең жоғарғы мемлекетте адам жан түрлеріне байланысты құрылымға бөлінеді және тек өздеріне ғана тиісті қызметтерді атқарады. Философтар мұндай мемлекетте қоғамды басқарып, ең жоғарғы сатыда тұрады.
