Государственного педагогического
жүктеу/скачать 2,28 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1 ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫНЫҢ ХАБАРШЫСЫ ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖУРНАЛ ВЕСТНИК ТАРАЗСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ИНСТИТУТА НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ №16 2013 2 Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының ХАБАРШЫСЫ ВЕСТНИК Таразского государственного педагогического института 2013 №16 (қазан - қараша - желтоқсан) РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ Д.П. Қожамжарова тарих ғылымдарының докторы, профессор (бас редактор) Р.С. Амандосова педагогика ғылымдарының докторы А.Ә. Байтелиев филология ғылымдарының докторы, профессор С.А. Байтілен тарих ғылымдарының докторы, профессор Б. Бәкірбаев физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Қ. Бӛлеев педагогика ғылымдарының докторы, профессор К.Ж. Бұзаубақова педагогика ғылымдарының докторы Т.К. Кенжебаев педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ю.П. Киселев тарих ғылымдарының докторы, профессор И.О. Мүлдеков техника ғылымдарының докторы, профессор М. Мұратбеков физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Ж.С. Тӛлеубаев ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Т.Р. Абдыкадырова педагогика ғылымдарының докторы А.Н. Тұрарова филология ғылымдарының кандидаты, доцент А.Г. Шуканов филология ғылымдарының кандидаты, профессор К.Б. Турдалин экономика ғылымдарының кандидаты, доцент ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ, АҚПАРАТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ Ақпарат және мҧрағат комитеті Бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы КУӘЛІК №5763-Ж Астана қаласы «23» 02 2005 ж. 3 МАЗМҦНЫ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР Тарих (отан, жалпы), философия, саясаттану, әлеуметтану, дінтану, мәдениеттану, этномәдениеттану, құқықтану, экономика Алиханова Г.Е., Шуканова Н.А. Әр түрлі діни ағымдардың жастарға әсері..................... 5 Байтілен С.А., Байтиленова Д.С. Болыс баба – Мәдімар....................................................... 7 Безродная Н. Развитие творческих способностей на уроках «Технология»......................... 10 Бекнурманов Н.С. Формирование профессиональной готовности будущего учителя физической культуры к реализации личностно ориентированного подхода.................. 14 Жанкожаева А.К. Исследования получения нетканых материалов способом электрофлокирования............................................................................................................ 18 Жекенов П.С., Касымов С.Б. Особенности развития физических качеств и личности у детей дошкольного возраста в процессе занятиями физическими упражнениями ........... 20 Кенбаева Г. Оқушылардың салауатты ӛмір сүру дағдыларын денсаулық сақтау технологиясы негізінде қалыптастыру................................................................................ 25 Рахимбаева А. Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары – тәуелсіз Қазақстан тарихының маңызды дерек кӛздері................................................................. 28 Рахимбаева А. Тіл және дін туралы заңдар тәуелсіз Қазақстан халқының рухани және мәдени ӛмірі тарихының дерек кӛзі........................................................................... 33 Тулекова Н.Н., Абдурахманова К.Р. Салықтың бюджет жүйесіндегі рӛлі................. 38 Шевченко Н.А., Шевченко А.Н. Обучение физической культуре и спорту методами теоретического моделирования.......................................................................... 41 Шолпанқҧлова Қ.А., Қуандық М.С. Тәуелсіздік - ел мақтанышы.............................. 44 ФИЛОЛОГИЯ (тіл және әдебиет): қазақ, орыс, шет тілдері Bozhbanova T.E. An Approach to Teaching Organizational Skills to Adults................ 47 Аман Ж.А., Садықбеков Р. «Аққулар ұйықтағанда» поэмасының сюжеттік ерекшеліктері ......................................................................................................................... 50 Байтелиев А.Ә. Тіл мен сӛйлеу бірліктерінің парадигма-синтагмалық позицияларының танымдық және функционалдық семантикасы.................................... 53 Бектуралиева Ж. Әзілхан Нұршайықов шығармаларындағы тәлім - тәрбиелік идеялар.... 59 Белоус Е.Н. Развитие читательской грамотности на примере изучения категории маски в художественном мире А.П. Чехова...................................................................... 63 Кажатова Б.Н. Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарындағы қазақ әдебиет сыны.......... 67 Какибаева К. Кредиттік оқыту жүйесі жағдайында тіл маманы студенттерінің кәсіби бағыттылығын дамыту......................................................................................................... ......... 70 Керімбеков М. Қайталаудың кӛркемдік және теориялық ерекшелігі (әдеби-ғылыми эссе) 73 Керімбеков М. Тарихта кӛне түріктер әлемінің тілі мен әдебиетінің зерттелуі.......... 79 Керімбеков М. Ұлттық құндылықтарымыздың маңыздылығы..................................... 87 Керімбеков М. Фолкьлор – халық даналығы.................................................................. 92 Маханова Б.Д., Тағашбаева Л.А. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі сӛздердің орналасу тәртібі..................................................................................................................... 96 Мусабекова Г.С. Ағылшын тілі пәніне ыңғайластырылған ойындар............................ 98 Нарбекова А. Бауыржан Момышұлының шығармалары негізінде жоғары сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беру........................................................................................ 100 Пак С.С. Особенности перевода документов и текстов официального характера...... 105 Подлесная О.Ю. Формирование читательской компетентности на материале пьес А.П. Чехова «Чайка», «Вишнѐвый сад».............................................................................. 109 Солыбекова С. Қазақ тілін оқытуда оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың лингвистикалық негіздері............................................................................. 113 ПЕДАГОГИКА, ЭТНОПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ, ДЕФЕКТОЛОГИЯ Айдосова Р. Оқытудың инновациялық технологиясының педагогикалық - психологиялық негіздері...................................................................................................... 118 Асатова Е. Қазіргі қазақ педагогика ғылымындағы Әл-Фарабидің, Ж. Баласағұнидің, М. Қашқаридің тәлім - тәрбиелік идеялары........................................................................ 122 4 Балтабаева М.Р. Психолого - педагогические аспекты полиязычного воспитания в ДДУ 127 Бектурганова К. Психолого - педагогические особенности развития творческих способностей учащихся........................................................................................................ 132 Берденова А.С. «Халық педагогикасының элементтерін сабақта пайдаланудың тиімділігі».............................................................................................................................. 137 Бӛлеев Қ., Бӛлеева Л.Қ., Бӛлеева П.Қ. Ортағасыр ойшылдарының тәлім - тәрбиелік мұралары............................................................................................................... 139 Бӛлеев Қ., Бӛлеева Л.Қ., Бӛлеева П.Қ. ХХ ғасыр ағартушы - педагогтарының тәлім - тәрбиелік зерттеулері ................................................................................................. 144 Джаксыбаева М. Бастауыш мектеп оқушыларының сӛйлеу дағдыларын қалыптастырудың лингвистикалық негіздері..................................................................... 150 Досыбаева Ж. Ұлттық тәрбие - патриоттық сезімнің негізі.......................................... 156 Жарлыкапова Р.Б., Айдарова М. Педагогические приемы профилактики наркомании среди подростков............................................................................................ 159 Искакова Г. Оқытудың инновациялық технологияларының негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары.............................................................................................................. 161 Қобландина М.И. Тәуелсіздік және жаңа ұрпақ тәрбиесі.............................................. 165 Маханова Б.Д., Тағашбаева Л.А. Жастарды тұлға ретінде қалыптастыруда ұлттық тәрбиенің рӛлі............................................................................................................... ......... 167 Сабралиева Ж.Т., Иманбай Ә.Г. Жетістіктің желкені.................................................. 170 Сабралиева Ж.Т., Иманбекова А. Формирование этнической толерантности у студентов............................................................................................................................. .. 173 Сабралиева Ж.Т., Шегай Т. Этническая идентичность в смешанных браках........... 176 Саду Д. Болашақ мұғалімдердің оқу - тәрбие үдерісінде ізгілік қасиеттерін қалыптастыру 179 Сейдалиева Г.Ш., Апен Г. Влияние структуры семьи на психическое развитие ребенка 183 Сейдалиева Г.Ш., Ибрагимова А. Стили разрешения конфликтов в подростковом возрасте................................................................................................................................. 187 Тҧрдалиева Ш.Т., Даутова Э., Мараимова Г. Патриоттық тәрбие – болашақтың кепілі....................................................................................................................................... 191 Шорина М.М., Жумагалиев Р.А. Девиантное поведение подростков........................ 193 ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ (математика, физика, информатика) Айдаралиева З.Д., Каргабаева Д.Т., Тургынбекова А.Б. Современные уроки физики: какими им быть сегодня................................................................................................................ 198 Атишева Қ.А., Ханазаров С., Аманбаева А.Н. Жаңа ақпараттық технологиялар – білім беру кеңістігінде............................................................................................................ ................. 200 ГЕОГРАФИЯ, БИОЛОГИЯ, ХИМИЯ, ЭКОЛОГИЯ Айдарова М., Жарлыкапова Р.Б. Методические особенности преподавания химии в классах нехимического профиля.................................................................................................. 203 Зауырбеков Т.Ж. Асқорыту мүшелеріне әсер ететін дәрілік ӛсімдіктер..................... 205 Зауырбеков Т.Ж. Дәрілік ӛсімдіктердің құрамында кездесетін витаминдердің түрлері және тағамның күрделі органикалық заттары...................................................... 209 Жапарқҧлова Г.Б. Адам денсаулығын жақсартудағы демалыс бағының немесе кӛгалдандыру жұмыстарының әсері........................................................................................... 218 Қҧсайынова С.Қ. Мектеп жылыжайы мен тәлімбақтары жұмыстарын ұйымдастырушыларға кеңес..................................................................................................... ..... 221 Менлибекова А.Т. Растительный покров пустынных зон Жамбылской области................ 232 Мақалаларды рәсімдеу тәртібі 236 Условия оформления статьи 237 5 ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР ТАРИХ (ОТАН, ЖАЛПЫ), ФИЛОСОФИЯ, САЯСАТТАНУ, ӘЛЕУМЕТТАНУ, ДІНТАНУ, МӘДЕНИЕТТАНУ, ЭТНОМӘДЕНИЕТТАНУ, ҚҦҚЫҚТАНУ, ЭКОНОМИКА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ МАМАНДЫҚТАР ӘОЖ 378-1А ӘР ТҤРЛІ ДІНИ АҒЫМДАРДЫҢ ЖАСТАРҒА ӘСЕРІ Г.Е. Алиханова, Н.А. Шуканова Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. Ислам діні - адамды рухани жағынан, яғни әдеп, ынсап, иба, қанағат, мейірім, шапағат, жаңашырлық, бауырмалдық, адалдық, ізгілік тәрізді жан тазалығына тәрбиелеу мектебі. Имандылықтың бастау алар кӛзі – Ислам діні. Сан ғасыр бойы әдеп - ғұрпымызбен етене араласып, бірігіп кеткен Ислам дініне қанша қара күйе жаққанымен, соңғы уақытта ол ӛз арнасын тауып, жандана бастады. Рухани байлығымыз Ислам дінімен қайта табыстық. Біз ӛз елімізді Конституциямызда зайырлы мемлекет деп жарияладық. Бізден бӛтен де елдер зайырлы мемлекеттер, олардың бірінде Ислам діні, бірінде Христиан діндері осы елдердің мәдениетінің ұстыны, іргетасы ретінде саналады. Олардың мектептерінде дін сабақтары жүргізіліп, діннің алғашқы қағидаларын бойларына сіңіреді. Ӛтпелі заманның қиын-қыстақ кезінде жастарымыз Ислам діні туралы қандастарымыз жарытып ештеңе білмей, шетелдік миссионерлердің алдап арбауына түсіп, бӛтен дінді қабылдап жатқан кезде, оларға имандылық тәрбиесін беру ӛте қажет. Мектеп қабырғасында балаларға ең болмаса имани ӛмірдің әліппесін үйретіп шығаруымыз керек. Қазір ӛркениетті елдердің бәрі дінінен, сол діні арқылы бойларына сіңген иманнан безініп отырған жоқ. Ӛркениетті ел боламыз дейміз, елімізде күнбе күн кӛз алдымызда ӛршіп бара жатқан ұрлық-қарлық, кісі ӛлтіру, жас нәрестесін тастап кету, ата-анасынан безініп, қарттар үйіне тапсыру секілді мейірімсіздіктің бәрі адамның, қоғамның имансыздығынан туындайтын құбылыс екені белгілі. Адамзат алдында екі жол бар – бірі тура жол Алланың жолы десек, екіншісі – адамды азғыратын шайтанның жолы. Ал ислам діні бүкіл адамзатты тура, әділдік жолға бастайды. Ислам дінінің қағидаларын дұрыс орындап, оны ӛзіне серік еткен адамның ӛмірі, болашағы жарқын болады. Жасӛспірімдердің зейінін салауаттылықты уағыздайтын тәрбие де ашады. Ал президент ұсынған бағдарламада салауаттылық ӛмір салтын ұстану – табысқа жету кілті ретінде кӛрсетілген. Адамға ӛмір үшін ауа қандай қажет болса, салауатты тіршілік иман үшін сондай қажет. Кімде кім имандылық пен салауаттылық қасиеттерін қатар ұстаса, сол адам ӛмірде тура жолдан таймай, алдына қойған мақсатына жете алады. Салуатты ӛмір сүру - әлеуметтік тұрмысты жақсарту, бос уақытты дұрыс пайдалану, білімін кӛтеру, денсаулығын нығайту, тазалығын сақтау, рухани құндылықтарды сапалы пайдалану, дұрыс тамақтану. Пайғамбарымыз Мұхамед: «Тазалық иманнан десе », ол жан мен тән тазалығынан тұрады, яғни дәрет тәнімізді тазаласа, намаз жанымызды, рухымызды тазалайды. Әрбір мұсылман баласы салауатты, білімді болуы керек. Пайғамбарымыз: «Бесіктен бейітке дейін білім ізде» деген. Демек дініміздің қуаттылығы – білім, ғылыммен тығыз байланысты, «білімге ұмтылу - әрбір мұсылманның парызы» деген хадисте. Баланы кішкентай кезінен тілін, дінін танытып ӛсіру біздің Алла алдындағы парызымыз. Баланы үнемі жаманнан жирендіріп, жақсыға жақындатып отыруымыз қажет. Тарихтан белгілі тілі шұбарланып, діні неше алуан құбылса, дінінің де ӛзгеріп, ұлттың ыдырауы оп-оңай. Бұл күндері қазақ халқы ата – бабалары сан ғасырлар армандаған ел тәуелсіздігіне қол жеткізген де осындай қиын сынақты бастан ӛткізу үстінде. Ата – бабаларынан мирас қалған елі мен ұлтының, дінінің біртұтастығын ойлап, қамын жеген азаматтарының жарғақ құлағы жастыққа тимей, шыр-пыр болып дабыл қаққан жанайқайын жүрегімізбен сезінеміз. Себебі, қазақтық Қазақстаннан ӛзге Отаны жоқ. Сондықтан елінің ӛркен жайып, гүлденуіне кӛзі ашық, кӛкірегі ояу әрбір 6 қандасымыз қолынан келгенше үлес қосып, атсалысса, күш-қайраты мен білімін аямай жұмсаса қане! Бұл үшін, әлбетте, жері мен халқының тұтастығы, сенім-наным бірлігінің мән-маңызы айрықша. Демократия ұлтты рухани тұтастығынан айырып, сан ағымдар мен секталарға бӛлінуіне жеткізбеуі тиіс. Ӛздерінің шыққан елінде бүлдірушілік іс-әрекеті мен теріс ниет-пиғылдары үшін қуылған секталар мен ағымдардың бізде оп-оңай тіркеліп, ӛз насихатымен жастар санасын улап, халқының салт-дәстүрі мен ұлттық болмысынан безіндіруін мақсат еткен. Бүгінде елімізде дінге қатысты мәселелер жеткілікті. Олардың басым бӛлігі дәстүрлі емес діни бірлестіктердің қызметіне байланысты туындап отыр. Кешегі мұсылман бауырларымыз, бүгінде ӛкінішке орай, иегова куәгерлерінің, баптистердің, тағы басқа да толып жатқан теріс пиғылды секталардың мүшелері ғана емес, керек десеңіз, жетекшілеріне айналып үлгерді. Осыдан келіп отбасының бұзылуы, ағайын- туыстың діни негізде ажырауы, соттасуы секта құрамындағылардың ауру адамға қан құйғызбауы, үй- үйді, кӛше-кӛшені кес-кестеп, кітаптарын таратуы үйреншікті әдетке айналды. Ӛткен ғасырдың 90- шы жылдарының басында кӛшеде, қалада, ауылда әдемі түрлі –түсті насихаттық кітапарын таратып, үйімізгеде баса кӛктеп кіріп дін таратты. Кришнаиттер бар, Иегова куәгерлері бар, әйтеуір бәрі де дінге тартып, ақыр аяғында қанша қандастарымыз басқа діннің жетегіне еріп шыға келді. Сырттан ағылған экпансиядан сақтануымыз керек. Сондықтан ағым-секталардың кӛбеюінің ел үшін қаншалықты қатерлі, қасіретті екенін әрқайсысымыз да білуіміз шарт. Ұлттың ұлт екендігін айқындайтын бес анық бар: тілі, діні, дәстүрі, тарихы, атамекені. Осы бес факторды толығымен, тұтасымен жастар бойына сіңіріп, оның маңызын түсіндіруге тырысуымыз қажет. Осыдан кейін маңызды дүние- дәстүр. Қазір америкалық ӛмір сүру салтын жан-жақты уағыздап жатыр. Соның кесірінен біздің ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрімізге кӛлеңке түсті. Дәстүр бұзылды дегеніміз-бір кездері араққа шошып қарайтын қазақ жаппай ішімдікке салынды, бұл дегеніміз-біздің ұлтымыздың ӛзегіне құрт түсті деген сӛз. Имандылық біраз нәрсеге тосқауыл болады. Кейбір жағдайда біраз азаматтар діндарлыққа ұлтшылдық арқылы келеді. Намазға қатыспас бұрын, біз Желтоқсанға қатыстық. Біз намазс оқымас бұрын, ұлттың тілі деген жиналыстың, митингінің,шерудің бірінен қалмадық. Айтыстың жаңғыруы, жыраулардың мұрасын қалпына келтірудің бәрі- бізді діндарлыққа бейімдеп, жетелеген жол сияқты дүние... Осы тұтастық ұлттың танымына айналуы қажет. Әрине, имамдардың қызметінде біршама кемшілік бары рас, бірақ олар рухани-идеологиялық, имандылық және адамгершілік жолында үлкен жұмыстар атқаруда. Десе де, діни насихат ӛз дәрежесінде емес. Енді Аллаһ тағаланың хақ діні- Ислам дініне дейінгі кезеңде араб тілінде «дін» сӛзі қолданыста билік, бағыну, әдет-ғұрыптар дегенді білдірсе, кейінірек Алаһқа деген шексіз бағыну сенімінің шынайылығын кӛрсетеді. Дін әлем халықтарының арасында ӛзіндік ерекшеліктері және наным-сенімдерімен, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып бойларына сіңісіп келе жатыр. Діндердің ішінде Ислам дініне тоқталғанда сондай-ақ, адамдардың бір-біріне жәрдем мен мейірімді де, рақымды болуы айрықша мәнді. Дін сӛзі Қасиетті Құранда 100-ден аса аяттарда кездесіп, әртүрлі мағыналарға ие. Аллаһ тағала: «Менің алдымдағы шынайы дін- Ислам»,- деген. Орта Азия халықтарының ішіндегі мұсылман баласының ұстанған діні- осы Ислам діні, соның ішіндегі Қазақстанның ұстанған бағыты- Имам Ағзам Әбу Ханифа мазхабы екенін білу- ол бізжің басты міндетіміз. Жалпы, арамызда бір-ақ ауыз сӛзбен «мұсылманмын» деп ӛмір кешіп жатқан қандастарымыз да жетерлік. Шындығында, дініміздің «Ислам» деп аталғанымен, оның ішінде қаншама тармақтарға бӛлініп жатқанына мән бермейтін сияқтымыз. Кеңес дәуіріндегі тәрбие бойға сіңіп қалған, одан айырылу және қазіргі жас ұрпаққа беретін ислам турасында біліміміздің де кемістігін жасыра алмаймыз, әрі оларға үйрететін діндарлығымыз бен салт-саналарымызды ұмыт қалдырғанбыз. Егер ұрпақтарымызға имандылық құндылықтары мен рухани дүниесіне ӛзіміз тәрбие беріп, бойларына сіңіру үшін жұмыс жасамасақ, онда біздің балаларымыз үшін, басқалар «жұмыс» жасайтынын кӛзіміз кӛріп, құлағымыз естіп жатыр. Кӛкейлеріміздегі сұрақтың жауабын кӛшеден кезіккен кӛк аттылардан сұрай салмай, арнайы мешіт имамдары мен кӛмекшілерінен сұрап, жауабымызды табатын болсақ, онда адаспаймыз. Ел арасындағы ауызбіршілік пен ынтымаққа сызат түсіретін арам ойлы, теріс ағымдардан сақтанып, әрбіріміз ӛз қол астымыздағы тәрбиеленуші ұрпаққа саналы түрде Отан сүйгіштік сенімдерді бойларына дарыту үшін, аянбай еңбек ететін болсақ, болашағымыз баянды болары хақ. Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 1.«Ислам әлемі» № 4, шілде-тамыз,2003 2.«Қазақстан» ұлттық энциклопедия, 3 том 3.«Дін және мәдениет» 4.Интернет материалдары 7 5.Ұлт тағлымы, 2004ж жүктеу/скачать 2,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|