Хабаршы вестник «Педагогика ғылымдары»



Pdf көрінісі
бет18/36
Дата06.03.2017
өлшемі5,01 Mb.
#7840
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   36

Резюме 
Данная статья посвящена концепции воспитания молодежи в ВУЗе. В содержании статьи авторы дали научное 
обоснование  и  методические  организации  воспитательного  процесса  в ВУЗе  и  направления  деятельности  воспита-
тельного процесса с будущими учителями во внеучебной деятельности в ВУЗа. 
 
УДК:378.518 
 
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ОРГАНИЗАЦИИ НАУЧНО-ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОЙ 
РАБОТЫ СТУДЕНТОВ В ВУЗЕ 
 
У.М. Абдигапбарова – д.пед.н., проф., КазПНУ им. Абая, 
А.Б. Агзамова – докторант PhD, КазНПУ им. Абая 
 
В  своем  послании  президент  Республики  Казахстан  Н.А.  Назарбаев  «Стратегия  Казахстан-2050» 
одним  из  приоритетов  работы  в  сфере  образования  обозначил,  что  «высшие  учебные  заведения  не 
должны ограничиваться образовательными функциями, необходимо создавать и развивать прикладные и 
научно-исследовательские подразделения и активно развивать свою научно-исследовательскую деятель-
ность» [1]. Основным механизмом реформирования научно-образовательной сферы Казахстана в рамках 
Болонского процесса становится трансформация ведущих вузов страны в исследовательские университе-
ты. Ректор  одного из ведущих ВУЗов Казахстана КазНУ им. аль-Фараби Г.М. Мутанов дает следующее 
определение  исследовательского  университета:  «Исследовательский  университет  –  это  современная 
форма интеграции образования, науки и инновационного производства, характерными чертами которого 
являются:  
- генерация знаний и проведение широкого спектра исследования;  
-  эффективная  система  подготовки  и  переподготовки  кадров  для  высокотехнологических  секторов 
экономики;  
- высокая степень интеграции науки и образования;  
- международное признание научной и образовательной деятельности;  
- эффективная система коммерциализации научных результатов; 
- наличие инновационного ареала; 
- междисциплинарное обучение и исследования [2, с. 5]. 
Сегодня  для  успешного  функционирования  исследовательского  университета  становятся  особенно 
актуальными  проблемы  воспроизводства  научных  и  научно-педагогических  кадров,  разработка  новых 
механизмов стимулирования научных исследований студентов и молодых ученых, дальнейшей оптимиза-
ции системы непрерывного образования: школа-ВУЗ-магистратура-докторантура. 
Одним  из  условий  решения  выделенных  проблем  является  целенаправленная  организация  НИР 
студентов.  Активность  студентов  в  научно-исследовательской  деятельности  во  многом  зависит  от  того, 
как организована научная работа студентов, какие формы и методы стимулирования ее активных участ-
ников практикуются. 
Одним  из  факторов  активизации  научно-исследовательской  работы  студентов  является  характер 
организации НИРС в ВУЗе.  
Важным условием продуктивной научно-исследовательской деятельности студентов  выступает такой 
фактор,  как  инфраструктурная  поддержка  современных  научных  исследований.  Которая  включает: 
наличие  современных  информационных  технологий,  свободный  доступ  ко  всей  необходимой  научной 
информации – как отечественной, так и зарубежной – через ресурсы Интернет и традиционные источни-
ки; наличие современного экспериментального оборудования; доступ к современным производственным 
технологиям как полю для реализации научных и технологических разработок, наличие высококвалифи-
цированных, компетентных и авторитетных научных руководителей; современная организация и управ-
ление научными исследованиями и внедрением их результатов. 
Важнейшим фактором, влияющим на функционирование системы научно-исследовательской деятель-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 
 
115 
ности  студентов,  является  достаточность,  полноценность  и  стабильность  финансирования  научной 
деятельности высшей школы.  
Для повышения эффективности функционирования системы НИРС, мы предлагаем в ВУЗе  учредить 
фонд научно-исследовательской работы  студентов и молодых  ученых. Средства данного фонда должны 
использоваться  для  развития  творческого  и  интеллектуального  потенциала  студентов,  стимулирования 
участников и организаторов научной деятельности молодежи вуза.  
Достижению  высокой  результативности  научно-исследовательской  деятельности  студентов  должно 
способствовать  использование  в  ВУЗе  системы  стимулирования  данной  деятельности.  Для  реализации 
механизма стимулирования научно-исследовательской работы студентов необходимо определить цели и 
задачи  стимулирования.  К  основным  целям  стимулирования  можно  отнести:  повышение  уровня  и 
качества  подготовки  специалистов  к  творческой  и  научно-исследовательской  работе,  овладение  ими 
основами  научно-технического  предпринимательства  и  инновационного  бизнеса;  увеличение  опыта  и 
повышение  качества  труда  преподавателей,  научных  и  административных  работников  вуза  в  области 
научной деятельности; направление тематики научно-исследовательской работы студентов на приорите-
ты научно-технического развития республики.  
Главными  путями  оптимизации  научной  деятельности  в  высших  учебных  заведениях,  в  том  числе 
научной работы студентов являются: совершенствование организации и управления научной деятельно-
стью, специализация и кооперирование ВУЗов в определенных отраслях науки, рациональное использо-
вание рабочего времени профессорско-преподавательского состава.  
Важное значение для развития студенческого научного творчества имеют такие факторы, как мораль-
ный  и  материальный  стимулы  в  форме  авторских  свидетельств,  демонстраций  моделей  и  опытных 
установок  на  выставках,  поощрения  в  виде  дипломов  и  медалей;  выпуск  печатной  продукции,  возмож-
ность участия в научно-теоретических и технических конференциях и т.д. 
Повышение научной активности студентов зависит от условий, созданных в ВУЗе для этой деятельно-
сти. Создание же благоприятных условий невозможно без изучения интересов и мотивов студентов. 
Основное значение для научной деятельности имеет интерес, потребность познания – все это необхо-
димые  условия  научно-исследовательской  деятельности.  В  данном  случае  мотивация  выступает  как 
важнейший  фактор  творческой  деятельности,  которую  можно  определить  как  совокупность  движущих 
сил, побуждающих человека к определенным действиям. Основой научной деятельности человека являет-
ся его мотивационная сфера как совокупность мотивов личности и важнейшая характеристика ее пригод-
ности к научному труду. 
Содержание мотивационной сферы студентов к научно-исследовательской деятельности заключается 
в:  самореализации  (стремление  к  познанию,  приобретению  новых  знаний  и навыков,  интерес  к  опреде-
ленной области знаний, возможность творческого самовыражения и саморазвития); достижение (стремле-
ние  к  успеху,  достижению  целей,  желание  находить  и  решать  проблемы);  принадлежность  (общение  с 
выдающимися  учеными  и  педагогами,  работа  в  научных  коллективах);  статус  (получение  высшего 
профессионального  образования, получение  ученой степени). С целью  усиления мотивации студентов  к 
научно-исследовательской работе рекомендует проводить в вузе предметные  олимпиады для выявления 
наиболее  способных  студентов  для  дальнейшего  участия  во  всероссийских  студенческих  олимпиадах, а 
также для участия в открытых конкурсах для обучения за рубежом.  
Особое  значение  для  активизации  научно-исследовательской  деятельности  студентов  имеет  работа 
студентов  над  "реальными"  дипломными  проектами,  решающими  полезные  для  науки  и  государства 
проблемы, привлечение студентов к научной работе кафедр. Так же одним из наиболее важных условий 
научно-исследовательской  работы  студентов  является  возможность  публикации  результатов  студенче-
ских  научных  разработок,  так  как  публикации  студенческих  научных  работ,  во-первых,  указывают  на 
полноценность работы, во-вторых, служат очевидным показателем ее признания и, в-третьих, стимулиру-
ют и поощряют дальнейшую научную деятельность студентов. 
Важным  фактором  активизации  научно-исследовательской  работы  студентов  является  повышение 
экономической  эффективности  научной  деятельности  вузов,  где  одним  из  перспективных  направлений 
является создание на базе ВУЗов учебно-научно-производcтвенных комплексов. Это позволит укрупнить 
исследования,  расширить  тематику  НИР,  намного  ускорить  процесс  внедрения  завершенных  работ  в 
производство. 
Создание  учебно-научно-производственных  комплексов  позволит  также  вести  целенаправленное 
финансирование научных исследований, с большей эффективностью использовать научное оборудование 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 
 
116 
и  вообще  материально-техническую  базу,  шире  привлекать  к  НИР  профессорско-преподавательский 
состав ВУЗов. 
В  связи  с  вхождением  Казахстана в  Болонский  процесс  актуальна  становится    программа  индивиду-
ального  обучения,  направленная  на  выявление  талантливых  студентов  и  стимулирование  их  научно-
исследовательской  деятельности.  Индивидуальная  подготовка  студентов  предусматривает  обучение  по 
индивидуальным графикам с предоставлением права на досрочную и экстерном сдачу зачетов и экзаме-
нов, выделение каждому студенту научного руководителя из числа профессоров или доцентов, составле-
ние индивидуального плана работы.  
Таким образом, от уровня организации стимулирования студентов, руководителей их научных работ, 
организаторов  мероприятий  системы  научно-исследовательской  деятельности  студентов  во  многом 
зависит, эффективность научно-исследовательской деятельности студентов в ВУЗе. В свою очередь, для 
усиления стимулирующего воздействия необходимо планомерно совершенствовать систему организации 
НИДС, улучшать управление, систематически поощрять участие в ней. 
 
1. Послание Президента Республики Казахстана – Лидера нации Н.А. Назарбаева народу Казахстана – Страте-
гия «Казахстан-2050» новый политический курс состоявщегося государства - 14.12.2012. 
2. Мутанов Г.М. Программа “Трансформация классического университета в Национальный исследовательский 
университет”. Презентация. КазНУ им. аль-Фараби, – Алматы, 2010 г.  
3. http://www.volsu.ru/depart/news/bolonsky_pr.rtf 
4. Балашов В.В.,  Лагунов  Г.В.,  Малюгина  И.В.,  Масленников  В.В., Момот А.И.,  Першуткин  Б.В.,  Поршнев А.Г., 
Рулев  В.М.,  Румянцев  В.С.,  Стриханов  М.Н.  Организация  научно-исследовательской  деятельности  студентов  в 
ВУЗах России. Монография. В 3 ч. / ГУУ. – М., 2002. 
5.  Володарская  Е.  Лебедев  С.  Управление  научной  деятельностью  (социально-психологические  аспекты)  // 
Высшее образование в России. 2001. - №1. 
 
Түйін 
Бұл еңбекте студенттердің ғылыми-зерттеу қызметтерін ұйымдастыру мен ынталандыру мәселелері қарастырыл-
ған. Студенттердің ғылыми-зерттеу қызметтерін ұйымдастырудың педагогикалық шарттары анықталған. 
 
Резюме 
В  работе  рассмотрены  вопросы  организации,  стимулирования  научно-исследовательской  деятельности  студен-
тов. Определены педагогические условия организации научно-исследовательской деятельности студентов. 
 
Summary 
The  paper  deals  with  the  organization,  promotion  of  research  activities  of  students.  Pedagogical  conditions  of  the 
organization of research activities of students. 
 
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕНІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ҰЛТТЫҚ ДӘСТҮРДІҢ ҒИБРАТЫ МОЛ 
 
А.Кенжан – п.ғ.к., доцент, ҚазМемҚызПУ 
 
Жастарымыз салт дәстүрімізді көздің 
қарашығындай бағып жүретін,  
көптің көкейіне үміт жағып жүретін, 
адамзаттың озық ой көгінде  
ағып жүретіндей болуы тиіс 
 
   
 
 
 
 
 
Н.Ә. Назарбаев. 
   
Ұлттық  тәрбиені  қалыптастыруда  ұлттық  дәстүрдің  ғибраты  мол.  Дәстүр  ұрпақтан-ұрпаққа  беріледі. 
Империялық саясат ұлтымыздың дәстүрін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізбей, жасанды түрде үзіп тастауға, сөй-
тіп, тілді, дінді, дәстүрді жоюға, сол арқылы ұлтты құртуға бағыт ұстанды. Ақыры өзі күйреп тынды. Ен-
дігі мақсат – әлсіреген дәстүрімізді ұрпақтарымыздың санасына ұялату, оны қайта түлету, жандандыру. 
Бала отбасынада, балабақшада, мектепте өз шыққан тегін ата бабасын біліп , өсуі керек. Әдетте жеті 
ата мөлшері алынады. Тегін білмегенді тексіз, көргенсіз деп сөгеді үлкендер. Ұлтымыздың даму тарихын, 
атамекенін  білу,  санасына  санасына  сіңіріп  жастардың  рухын  көтеру  –  ұлтымыздың  асыл  қасиеттерін 
сақтап қалудың кепілі \1\. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 
 
117 
Ғасырлар  бойы  даналығымен,  өміршеңдігімен  дәлелденген  халықтық  педагогика  үлгілері  тәрбиенің 
қайнар көзі болып табылады. Қаншама заман өтсе де маңызын жоймаған халықтық педагогиканы тәлім-
тәрбиенің түп қазынасына айналдыру ата-ананың да, мектеп мұғалімдерінің де асыл борышы. Халықтық 
тәрбие  ғасырлар  бойы  сараланып,  ұлттық  тәлім-тәрбие  дәстүрі  мен  тығыз  байланыста  дамып,  ұрпақтан 
ұрпаққа  жалғастырып  отыр.  Әлемдік  тәжірибеде  мойындалған  бір  ақиқат  бар.  Ол  –  ел  болудың  биік 
мағыналы  ұғым  екені.  Оның  іргетасы  –  ұлттық  мемлекет.  Әділіне  көшсек,  тек  мемлекет  құрған  ел  ғана 
әлемдік көшке ілесе алады, өзіндік келбеті бар өркениет жасай алады, өз кезегінде өркениет жасай алған 
ел ғана басқа өркениетті елдермен терезесі теңесе алады. Олай болса, еліміздің тап бүгінгі болмысы мен 
әлемдік кеңістіктен өз орнын табуға ұмтылысын мемлекетшілдік бастаулары деп айтуға толық негіз бар. 
Ресейге  отар  ел  болып  тұрғанымызда  “туған  ұлт”,  “ұлттық”,  “ұлтшылдық”,  “ұлттық  идея”,  “ұлттық 
мүдде”,  “ұлттық  тәрбие”  мәселесі  туралы  сөз  қозғау  мүмкін  болмады.  Өйткені,  бұл  жайында  сөз  қозғау 
отарлаушы елдің “жасампаз” интернационалистік идеологиясына қарсы шыққандық деп есептелетін \1\. 
Ендеше,  оған  қарсы  тұру  үшін  не  істеу  керек?  Одан  өз  бітім-кескінін  сақтаған  қазақ  қоғамын  аман 
алып қалудың қандай тетіктері бар? Біздің ойымызша, оның ең тиімді үлгісі – ұлттық тәрбиеге арқа сүйеу. 
Қазіргі  кезеңде  әлемнің әр түкпірінде өткір  қойыла бастаған ең өзекті жайдың бірі –  осы ұлттық тәрбие 
мәселесі болып отыр. Ол жайдан-жай емес, әрине. Ұлттық тәрбиенің ең маңызды тұсы адамды ойлануға 
үйретуі. Бұлай дегенде әрбір жеке адам ең алдымен өзінің белгілі бір ұлттың мүшесі  екенін іштей терең 
сезініп, санада сілкініс жасауы керек  екенін, содан кейін барып жалпыадамзаттық қоғамға лайық орнын 
белгілеуі  қажеттігін  сіңіруі  болса  керек.  Бұл  жерде  негізгі  әңгіме  арқауы  мемлекетшілдік,  ұлттық  сана, 
ұлттық  ұстаным,  ұлттық  мүдде  туралы  болып  отыр.  Өйткені,  біздің  төлтума  бітімімізді,  қайталанбас 
ұлттық болмысымызды, ұлттық  ойлау машығымызды, қала берді ұлттық кейпімізді сақтап қалу бәрінен 
маңызды.  Ол  бізге  мынау  аждаһадай  төніп  келе  жатқан  дүлей  дүниеде  біржола  жоғалып  кетпеуімізге 
кепіл болуға тиіс. Қалай десек те ендігі жерде өзіндік “менін” сақтауға ұмтылған жұрт ең алдымен ұлттық 
тарихи жадын, бірегей ұлттық ойлау машығын, өзіндік дүниетанымын, ана тілі мен ділін, дінін дәстүрлі 
мәдениетін аман алып қалу және оны  одан әрі  дамыту жолында күреске  түсетіні анық. Олай болса, осы 
айтқанымыздың бәрі ұлттық тәрбиеге тікелей байланысты жүзеге асатынын мойындауға мәжбүрміз \1\. 
Ұлттық тәрбие туралы идея бүгінгі күн талабы мен өмірлік қажеттіліктен туындап отыр. Қазақ елінің 
әлемдік кеңістікте өз жолын таңдауы әрбір қазақтың емін-еркін өмір сүруінің кепілі. Ол сөзсіз ұрпақтар 
қамы деген ұғыммен үндеседі. Ел болу, мемлекет құру сонау түркі заманынан желісі үзілмей келе жатқан 
ұлттық арман-аңсар. Ел болу – болашаққа ашылған даңғыл жол. Сол болашаққа ашылған даңғыл жолды 
ұлттық тәрбие арқылы жүруді үйренсек, ешкімнен кем болмайтынымыз анық. Бұдан шығатын қорытын-
ды – ұлттық тәрбие идеясы ата-бабалар алдындағы – қарыз бен өкшебасар ұрпақтың алдындағы – парыз 
деп түсінуіміз керек. Яғни, парыз бен қарыздың түйісер тұсы осы ұлттық тәрбие деп білеміз. Сондықтан 
мұнда  алдымен  мемлекет  жасауға  ұйытқы  болып  отырған  этнос  пен  мемлекеттің  мүддесі  қатар  тұруға 
тиіс. Өйткені, біз бұдан былайғы кезеңде бүкіл адамзат баласы жасаған өркениеттермен қатар дамуға тиіс 
мәдениеттің  (қазақ  мәдениетінің)  мүшесі  болып  саналамыз.  Ендеше,  адамзат  баласының  осы  уақытқа 
дейін  жасаған  озық  тәжірибелері  мен  жетістіктерін  қолдан  келгенше  түгел  игеріп,  қажетімізге  пайдала-
нуымыз  керек  \2\.  Сондай-ақ,  ағымдағы  уақыттың  талабы  мен  сұранысын  қанағаттандырып  отыру  да 
ұлттық  тәрбиедегі  негізгі  қағиданың  біріне  айналуға  тиіс.  Бұл  үшін  қазақ  ұлтын  қай  тұрғыдан  да  жаңа 
дәрежеге, жаңа интеллектуалды сапаға көтеріп алу тиімді. 
Бүгінгі қазақ ұлты – бұрынғы көшпенді тұрмысқа бейімделген дала халқы емес. Бүгінгі қазақ ұлты – 
бұрынғы  “қызыл  идеологияның”  қыспағындағы  бодан  халық  та  емес;  бүгінгі  қазақ  ұлты  –  өркениет 
орталығы саналатын қала халқына айналып, сапалық жағынан көп ілгеріледі, бүтіндей аграрлық жағдай-
дан  гөрі,  индустриялық-инновациялық  мемлекет  құруға  көшіп  отыр.  Сонымен  бірге  “Мәңгі  ел”  ұлттық 
идеясымен қаруланған тәуелсіз халық. Қазіргі кезде  әлем жұртшылығы ұлы реформатор, ұлт лидері деп 
таныған  Президентіміз  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаевтың  тікелей  бастамасымен  Үкімет  осы  бағытта 
үлкен  мемлекеттік  бағдарлама  жасап,  барлық  деңгейдегі  билік  өкілдері  елдің  индустриялық-инновация-
лық даму жолына түсуін қатаң бақылауына алып, жіті қадағалап отыр  \2\. Түсінген адамға мұның түпкі 
астарында да мемлекеттік идеядан туындаған ұлттық мүдде, ұлттық тәрбие жатыр \2\. 
Осы  орайда  мынадай  бір  сауалға  жауап  беру  маңызды  деп  есептеймін.  Елдік  сананы  қалыптастыру 
үшін неге ұлттық тәрбиені бірінші кезекке қоямыз? Біздің ойымызша, ұлттық тәрбие өзара тығыз байла-
нысты  екі  бастаудан  нәр  алуға  тиіс.  Оның  біріншісі,  қазақ  халқының  тарихи  тағдыры  қалыптастырған 
мейірім,  жарасым,  төзім,  шапағат,  парасат,  ізет,  бақыт  туралы  арман-аңсар.  Таратып  айтсақ,  осындай 
арман-аңсардың мәдениет пен өнерде, салт-дәстүрде, тіл мен ділде, діни сенім-нанымда түрліше көрініс-
тері  болуы  керек.  Екіншісі,  бүгінгі  тарихи  кезең  аясындағы  нақты  бастан  кешіріп  отырған  қоғамдық-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 
 
118 
психологиялық ахуал. Бірінші жағдайға қатысты ойымызды одан әрі өрбітер болсақ, халықтың мәдениеті 
мен  әдебиеті,  өнері  мен  салт-дәстүрі,  тілі  мен  ділі,  сенім-нанымы  мен  діні  дегенде  тарихтың  сүзгісінен 
сараланып  өткен  рухани  құндылықтарға  басымдық  сипат  берілуі  керек.  Мұның  өзі  қоғамның  тарихи, 
психологиялық  даму  бағытында  екінші  мәселенің  де  оң  шешімін  табатын  жолмен  ілгері  басуына  кепіл 
бола алар еді. 
Әрине,  бүгінгі  қоғамдық-психологиялық  ахуал  дегенде  осы  бағыттағы  әлемдік  тәжірибелердің  озық 
үлгілері  мен  жетістіктері  де  назардан  тыс  қалмауға  тиіс.  Түсінген  кісіге  қазіргі  заман  көзімен  қарасақ, 
қоғам  түбегейлі  өзгерген.  Жастардың  психологиясы,  таным  түйсігі  мүлдем  басқаша.  Бүгінгі  қоғамдық 
қатынастар  келер  ұрпақты  бәрібір  өз  дегеніне  көндіруде.  Тіпті  ұлттың  құрамы  да  ала-құла.  Ұлттың 
(отбасының)  құрамы  ала-құла  болған  соң,  тілі  де  біркелкі  емес.  Осыған  байланысты  бүгінгі  қазақ  от-
басының ұлттық тәрбиесі күрделі өзгерістерді бастан кешіруде. Мұндай өзгерістерге  біз әрқашан дайын 
болуымыз  керек.  Ол  үшін  білім  арқылы  тәрбиелеудің  әлемдік  озық  үлгілеріне  арқа  сүйегеннен  ұтпасақ, 
ұтылмайтынымыз  анық.  Сонда  ғана  біз  бәсекелестікке  қабілетті  жас  ұрпақ  тәрбиелеуге  қол  жеткізе 
аламыз  \4\.  Халықаралық  деңгейдегі  білімнің  басты  ерекшелігі  –  күшті  нарықтық  бәсекеге  қажет  кадр 
даярлау  болса,  оның  алғы  шарты  білім  арқылы  тәрбие  берудің  ішкі  механизмін  қалыптастыратын  жүйе 
құру  деген  сөз.  Мұны  дүниежүзілік  тәлім-тәрбие  берудің  озық  тәжірибелерін  игермей  ұлттық  тәрбие 
идеясын  толыққанды  жүзеге  асыра  алмаймыз.  Бүгінгі  тарихи-психологиялық  ахуал  бізден  осыны  талап 
етіп отыр. Онсыз білім де, тәрбие де өз деңгейінде болмайды. Шын мәнінде тәуелсіздік дегеніміздің өзі 
ұлттық  мәдениеттің  сақталуы  және  халыққа  рухани  қызмет  ету  әлеуеті  емес  пе?!  Ол-ол  ма,  ұлттық 
бостандық үғымының түпкі мазмұн-мағынасы да осыған саяды. Жастарды ойдағыдай тәрбиелеуде біздің 
мүмкіндігіміз бар. Өйткені, ол үшін батыс мәдениетімен, білімімен бәсекеге түсе алатындай ХХІ ғасырда 
рухы биік мәдениетіміз бен біліми әлеуетімізді қалыптастыруды қолға алу өте-мөте маңызды. Рухы мен 
мәдениеті  биік,  білімі  терең  деңгейдегі  ұлт  жаһандану  деген  алып  мұхиттың  үстінде  өзінің  келбетін 
жоғалтпайды.  Ондай  ұлттың  да,  мемлекеттің  де  болашағы  жарқын.  Білім  мен  ғылым  шындығында,  аса 
зор өндіргіш күш, үлкен байлық. Сондықтан да әлемдік жаңа идеология білім күшіне сүйенеді. Сондай-ақ 
қазіргі замандағы білім беру жүйесінің міндеті қазіргі жастарымыздың білім алып қана қоймай, тәрбиелі, 
әдепті, ұлтжанды, бір сөзбен айтқанда, интеллектуалды болуын қамтамасыз ету \3\.   
Ал, ұлттық тәрбиенің көздері фольклор, ауыз әдебиеті, ұлттық әдебиет, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ұла-
ғатты қағидалар, шешендік сөздер, өнеге өсиеті бар мақал-мәтелдер, туған топырағымызда дүниеге кел-
ген ойшыл ғұламаларымыздың еңбектеріндегі тәрбие қағидалары болып табылады. Сонымен бірге отба-
сы тәрбиесінің ұлттық ерекшеліктері, туыстық қарым-қатынас, жеті ата туралы түсінік, перзенттік парыз 
бен қарыз, ұлттық намыс, ұлттық сана-сезім, ұлттық адамгершілік, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік қасиет-
тері, ізгілік сынды тағы басқа сапалық белгілер ұлттық тәрбиенің негізгі көрінісі болады. Одан басқа жа-
һандану жағдайындағы ұлтаралық қарым-қатынас мәдениеті, толеранттық-төзімділік қасиеттер де ұлттық 
тәрбие  дәрістерінде  көрініс  табуы  тиіс  деп  ойлаймыз.  Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаев  үстіміздегі  жылдың 
26 қазанында Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында сөйлеген сөзінде осы мәселеге айрықша 
тоқтағаны жайдан жай емес. Ол бүгінгі күн үшін өте маңызды Қазақстанның Ұлттық бірлігі доктринасы 
туралы ой-ұсынысын айта келіп, “ең алдымен білім мен тәрбие беру жүйесі арқылы, БАҚ-тарда этносара-
лық  қарым-қатынастар  тақырыбын  әдепті  жазу  арқылы,  қазақстандықтардың  құқықтық  мәдениетін  арт-
тыру арқылы азаматтық біртектілікті, қазақстандық қоғамдағы толеранттылықты дамыту қажет \4\. 
Ұлттық  тәрбие  –  ұлттық  сана-сезімі  жоғары  болашақ  маман жастарды  тәрбиелеуге  негізделген  білім 
беру жүйесінің құрамдас бөлігі. Мақсаты – ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, ұлттық мүдденің өркендеуіне 
үлес  қоса алатын, ұлттық құндылықтар мен жалпыадамзаттық құндылықтарды өзара ұштастыра алатын 
толық кемелді, ұлтжанды тұлғаны тәрбиелеу. Міндеті – мәдени-әлеуметтік өзгермелі жағдайдағы  ұлттық 
тәрбиенің діңгегі – ана тілі болып қалатынын негіздеу; қазақ тілі мен тарихын, мәдениеті мен ділін, салт-
дәстүрі  мен  дінін  құрметтеу  рухында  жастардың  ұлттық  интеллектуалдық  мінез-құлқын  қалыптастыру; 
бүгінгі қазақ елінің индустриялық-инновациялық жүйесінің дамуын қамтамасыз ететін жоғары парасатты 
ұлттық сипаттағы белсенді іс-әрекетке тәрбиелеу; білім және мәдени рухани тұрғыда басқа өркениеттер-
мен  бәсекеге  қабілетті  болуын  қамтамасыз  ету;  қоғам  мен  адам,  адам  мен  табиғат  қарым-қатынасының 
өркениеттілік сана-сезімін ұлттық рухта қалыптастыру. 
Әрине,  тәрбие  жалаң  болмауға  тиіс.  Жалаң  тәрбие  қауқарсыз.  Қазір  өкінішке  орай,  тәрбиеде  сондай 
үрдістің жүріп жатқанын ащы да болса мойындауға тура келеді. Біздіңше, кез келген адамды тәрбиелеу-
дің  ұлттық  негізі  болуы  керек.  Сонда  ғана  тәрбие  шынайылыққа  айналады.  Тәрбиенің  мақсаты  –  елдік 
сананы қалыптастырып, ұлттық рух пен ұлттық патриотизмді негіздеу, ұлтсыздықпен күресу болса керек. 
Сондықтан тәрбиенің жүзеге асыру технологиясы ол ұлтық дәстүрімізде, болашағымызға тұғыр болатын 
ұлттық тәрбиеде. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 
 
119 
1.  ҚР  Елбасының  2012  жылғы  27  қаңтарындағы  Жолдауында  айтылған  тәрбие  жұмысындағы  білім  мен 
ғылым жүйесін дамытудың негізгі бағыттарын айқындау. \\ 2012.01.27. 
2.  2015 жылға дейінгі ҚР Білім беру тұжырымдамасы \\ Егеменді Қазақстан \\ 26.12.03. 
3.  Қазақ этнопедагогика тұжырымдамасы. – Алматы, 2008.05.20. 
4.  Табылдиев Ә .Қазақ этнопедагогикасы. – Алматы: «Санат» 1995. 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   36




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет