Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кейін шыққан барлық оқулық хре- стоматияларда орын алды. Солардың бірі – Сәкен Сейфуллин мен Ө. Тұр- манжановтың «Көркем әдебиет» ат- ты оқулық-хрестоматиясы. Үлкен үш бөлімнен тұратын бұл оқулық- хрестоматиясының «Кеңес жазушы- лары» атты тарауында қазақ кеңес әдебиетінің ақын-жазушыларымен таныстыру негізгі мақсат болған. Б. Май лин, С. Сейфуллин, С. Мұ- қанов, І. Жансүгіров, Ғ. Мүсіре пов- тердің өмірбаяны мен әдебиетке келу жолы көбіне ҚазАПП-тың құ- рылғанына алты жыл толуына байла- нысты «Жаңа әдебиет» журналында 1931 жылы жарияланған анкета-жа- уаптан үзінділер келтіре отырып то- лық баяндалса, Ж. Сыздықов, А. Тоқ - мағамбетов, Ө. Тұрманжанов, Қ. Әбді - қадыров, Т. Жароковтар туралы қыс- қаша ғана мәлімет берілген. Осы ақын- жазушылардың ең үздік деген көр- кем туындылары келтіріліп, соңынан әр автордың жырлаған тақыры бы, ай татын ойы, көркемдігі мен тілі жөнінде шағын әдеби-теориялық тал- дау түріндегі түсіндірмелер жасалған. Сонымен қатар, оқушыларға ұғым дар қалыптастыру мақсатында әңгіме, повесть, поэма, өлең, оның ұйқа сы, тармағы, буын, ырғақ жайында әде- би-теориялық түсінік беріп отыр- ған. Мысалы, Т. Жароковтың «Бес жылдықтың балғасы» деген өлеңін талдай келіп: «Өлеңнің, жырдың ырғақ, жүйе, буын, ұйқас шумағы неше түрлі болады. Қара сөзден өлең- нің айырмасы – өлеңде белгілі ұйқас, ырғақ, шумақ болады. Қара сөзде ол болмайды, болуы шарт емес», – деп мектеп шәкірттерінің ұғымына ла- йық анықтама береді. Сөйтіп, ең- бектің оқулық-хрестоматиялық си- патын айқындай түскен. Ғылыми- зерттеушілік сипаттағы ой-пікір анық көрінбегенмен, бұл ақын-жа- зу шылар туралы айтылған алғашқы тұжырымдардың таныстыру мақса- тындағы мәні мен қазақ кеңес әдебиетінің өсу жолын көрсетудегі жаңашылдығын жоққа шығаруға бол майды. Авторлар «Кеңес Ода- ғын дағы көршілес елдердің жа зушы- ақын дары» атты тарауда М. Горь кий, И. Крылов, Ә. Лагути, Ғ. Ғұлам, А. Тоқамбайұлын сөз еткенде де жо ғарыдағыдай жүйені ұстанған. Ғылыми-зерттеушілік сипат «ХІХ ға- сырдың ақырындағы, ХХ ғасырдың басындағы қазақ ақындары» деп атал- ған тарауда қарастырылған ақын дар туралы талдауларда анық көрінеді. Хрестоматияда осы дәуірдегі әде- биет өкілдерін таныстырардан бұ рын «Классик жазушылардың мәні» де ген атпен қысқаша шолу беріледі. Онда әдеби мұраны түсінуде маркстік- лениндік көзқараста қарау қажет- тілігі түсіндіріле келіп, бұрынғы әдебиетті қалай оқып, білу керектігі мен таптық тұрғыда бағалау атап көрсетіледі. Авторлардың Абай мен Сұлтанмахмұтқа қоса О. Қарашевты Ре по зи то ри й Ка рГ У |