ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
үшін ең әуелі өз тұрмысымызды біл-
ме гіміз, үйренбегіміз, халық аузын-
дағы адабиятымызды жиып бір тәр-
тіпке белгілі сарынға салмағымыз,
өз жұртымызды әр жақтан білмегі-
міз керек», – дегенде ұлт әдебиеті нің
тарихын ғылыми тұрғыда зерттеуді
көтеріп отырғаны анық. Автор дың
«бір тәртіпке, бір сарынға салу ке-
рек» дегендегі негізгі айтпақ ойы
осында жатыр.
Мақаланың ұлттық әдебиет ту-
ралы ғылымының туа бастаған ке-
зеңіндегі елеулі ғылыми-зерттеу
ең бек екенін айтқан уақытта, әдеби-
та рихи ой-пікірге қосқан тағы бір
жаңалығын айтпай кетуге болмайды.
Ол – ғылыми-зерттеушілік ой-пікір дің
әдебиет тарихын тексеру бағы тында
мәнді арна табудағы ұмтылы сында,
басқа мақалаларда кездесе қой маған
әдебиеттің халықтығы мәселесі.
Ғы лыми-теориялық тұрғыда негіз-
деле қаралмаса да автордың әдебиет
қашанда ел өмірімен тығыз бай-
ланыста болғанын, алдағы әдеби
өркендеуде де бұл үрдістен айырыл-
мау қажеттігіне тоқталуын көңіл ау-
дарарлық ой қорытындысы деу керек.
Нақты айтсақ, «адабият һәр қашан
тұрмыспен айырылмай қол ұстасып
бірге кетсін. Тұрмыстың һәрбір са-
зына адабият жаңғырық – саз қайтар-
сын, халықтың һәр бір қайғысын ада-
бият айнадай көрсетсін. Сөздің қыс-
қасы, адабият тұрмыспен берік бай-
лаулы болсын», – деген тұжырым ның
танымдық қана емес, ғылымилық
мәні де зор. «Әдебиетімізге көз салу»
мақаласы шын мәнінде әдебиетке
ғылыми-зерттеушілік тұрғыда көз
салып,
бар-жоқты
түсіндіруге,
келешегін түзетуге ұмтылды.
Қорыта айтқанда, ұлттық әде-
биетті басқа да қоғамдық-әлеумет-
тік мәселелермен бірге қарастыр-
ған мақалалар мен ғұмырнамалық
сипаттағы зерттеулер, әдебиет тари-
хының мәселесін нақты көтерген
ғы лыми мақалалар қазақ әдебиетта-
ну ғылымы өзінің туу дәуіріндегі
алғашқы қадамдарын нық басып, енді
толысу, нығаю жолына бет алғанын
дәлелдеп берді.
Ғасыр басындағы ғылыми-зерт-
теушілік ой-пікір фольклортану са-
ласында да соны ізденістер жасап,
ғылыми тұрғыда тексеруде көңіл
аударарлықтай нәтижеге қол жет кізді.
Қазақ баспасөзі бетінде фольклор-
лық мұраның көптеген үлгілері жа-
рияланды, жеке кітап болып шық ты,
ол эстетикалық таным-біліктің өсе
түсуі мен рухани мұраны танып-
білуге деген халық сұранысына,
оқу-білімге ұмтылған талабына сай
келді. Қазақ кітаптарының тарихын
зерттеушілердің дерегіне сүйенсек,
ғасыр басында 322 кітап қазақ ті-
лінде жарық көрген екен. Олардың
көпшілігі фольклорлық шығармалар
екені түсінікті. Егер ХІХ ғасырда
фольклорлық мұраны жинап-жари-
ялау жұмыстарында жалпыламалық
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У