И. А. Зимняя педагогикалық психология

350 
ҚОСЫМША 
Г.А. Цукерман бойынша іс-әрекеттің жетекші формаларының
және олардың дамытушы әсерлерінің негізгі сипаттамалары 
 
Жетекші 
іс-әрекет 
сипаттамасы 
Тікелей-эмоционалдық 
қарым-қатынас 
Заттық-манипулятивтік
іс-әрекет 
Ойын іс-әрекеті 
Оқу іс-әрекеті 
Мазмұны
Басқа адам және мен 
махаббат, 
түсіністік, 
қабылдау мен бағалау 
бастауы ретінде 
Адамзаттық 
қарулар 
мен белгілерді қолдану 
тәсілдері 
Адамзаттық 
қатынас-
тардың әлеуметтік нор-
малары мен мәндері 
Міндеттер 
класын 
орын-даудың 
жалпы 
тәсілдері 
Әсер ету тәсілі
Симбиотикалық бірігу 
Дәлме-дәл 
имитация, 
үлгі бойынша әрекет 
Шарты, 
қиялданған, 
символикалық 
имита-
ция 
Үлгі жоқ кездегі серік-
терге 
ортақ 
әрекет 
тәсіл-дерін іздеу 
Серігін еңбектестікке 
бастамашылықпен
 
шақыру сипаты 
Тілектестікті 
кӛрсету 
(кӛбінесе
вербалды 
емес) 
«Қалай болу керектігін 
кӛрсет! 
Дұрыс 
па? 
Жақсы 
ма? 
Болмай 
жатыр 
...» 
– 
үлгі, 
бақылау және бағалау 
ӛтініштері 
«Сен анау боласың ... 
...Мен сол боламын...» 
– ойындар мен ӛзара 
әрекеттесу жайлы ойын 
аралық коммуникация-
ның кезектесуі 
«Мен бұл тапсырманы 
орындай 
аламын, 
егер...» – жетпей тұр-
ған 
білім 
жайлы 
болжам, оны бірлесе 
тексеру керек. 
Бала ересек серігінен 
нені кҥтеді 
Қатысу, 
уайымдасу, 
қолдау, қабылдау, баға-
лау 
Үлгілерді 
кӛрсету, 
қадамдап кӛрсетілетін
кӛмек, бақылау мен 
бағалау 
Ортақ ниетті құру және 
келісімділік 
шегіндегі 
импровизация еркіндігі 
Бала айтқан болжамды 
тексеруге 
кӛмектесу 
және 
қарама-қайшы-
лықтарды кӛрсету 
Жетекші 
іс-әрекет 
мазмұнын 
игеруде 
пайда болатын жаңа 
құрылымдар 
Негізін қалаушы сенім 
мен үміт, адамдарға, 
ӛзіне 
және 
дүниеге 
деген базистік сенімді-
лік 
Сӛз, заттық әрекеттер 
Қиялдау, символикалық 
функция 
Рефлексия
Жетекші 
іс-әрекет 
формасын 
игеруде 
пайда болатын жаңа 
құрылымдар 
Басқа адамға деген 
қажеттілік, 
адамдарға 
сену 
қабілеті, 
жаңа 
нәрселерге ашықтық 
Имитацияға 
деген 
қабілет 
Серігінің ойындағы рӛ-
лін есепке ала отырып 
келісілген әрекеттерге 
қабілеттілік 
Оқу қабілеті (іскерлігі) 
Жас ерекшелік жаңа 
құрылымдардың 
Ӛзіне және ӛзгелерге 
сену, 
эмоционалдық 
Үлгілер мен нұсқаулар 
бойынша оқу қабілеті 
Ойша әрекет жасау, 
тудыру 
қабілеті; 
Ӛз 
мүмкіндіктерінің 
шегін 
білу 
және 

351 
толықтай 
қалыптасуында 
байқалады: 
стресстерге тӛзімділік, 
эмпатия 
үлкендермен 
және 
құрбылыстарымен 
ынтымақтастықтың 
әлеуметтік дағдылары 
олардан 
ӛте 
алу 
қабілеті: ӛз БДУ-ларын 
ӛзгерту 
міндеттерін 
қою және орындау 
Жас ерекшелік жаңа 
құрылымдардың 
жетілмей 
қалуында 
байқалады: 
Жақсы кӛру мен сенуге 
қабілетсіздік, ӛз күшіне 
сенбеу, ӛзін-ӛзі баға-
лауы тӛмендетілген 
Қару жағынан дәрмен-
сіздік, 
дағдыларды 
игерудегі қиындықтар, 
ұйымдаспағандық 
Фантазия жұпынылығы, 
стандартқа сай емес 
ситуацияларға тап бол-
ған кездегі қиындықтар, 
әлеуметтік эгоцентризм 
Оқу іскерлігінің бол-
мауы,пайымдаушылық 
ойдың артықтау болуы 
Жас ерекшелік жаңа 
құрылымдардың 
гипертрофиялануында
байқалады: 
Басқа адамдардың эмо-
ционалдық 
қолдауы 
мен бағалауына тәуел-
ділік, гиперқамқорлықты 
қажетсіну, 
ынтымақ-
тастық пәнін жоғалту, 
тұлға аралық қарым-
қатынасқа берілу 
Нұсқауларды қажетсіну, 
ӛз пікірінің, сыншылдық-
тың болмауы, орындау-
шылық 
ұстанымдар, 
үлгілерді 
талдаудағы 
қиындықтар 
Фантазияға беріліп ке-
ту, шынайылық сезімі 
жоқ, нәтижеге бағытта-
лу, мақсатты ұйғаруда-
ғы ӛз еріктігі жоғалтыл-
ған 
Әрекеттің орындаушы 
бӛлігіне оны іске асы-
рудың жалпы тәсілі 
табылғаннан 
кейінгі 
салғырттық, танымдық 
әуесқойлық 
Жакстың 
оқу 
іс-
әрекетіне ҥлесі
Мұғалімге сенім арту, 
онымен қатынас орна-
туға қажеттілік, ӛз күші-
не сену, жаңа тәжіри-
беге ашықтық 
Мұғалім 
әрекеттернің 
үлгісіне еліктеу, нұсқау-
лар мен ережелерді 
орындау қабілеті мен 
бейімділігі 
Оқушы рӛлі мен «нағыз 
мектеп оқушысы» ӛмірі-
нің ережелерін игеру, 
оқудағы 
пікірталасқа 
дайын болу
Жастық 
шақтық 
ӛз 
бетінше ептілігі 
Д е р е к : Цукерман Г.А. Что развивает и чего не развивает учебная деятельность младшего школьника // Вопросы психологии. 1998. №5. С. 76 

352 
ӘДЕБИЕТ 
1. Абульханова К.А. О субъекте психической деятельности. М., 1973. 
2. Абульханова-Славская К.А. Деятельность и психология личности. 
М., 1980. 
3. Айдарова Л.И. Маленькие школьники и родной язык. М., 1980. 
4. Аминов Н.А., Морозова Н.А., Смятских А.Л. Психодиагностика 
специальных способностей социальных работников// Социальная работа 
/Под ред. И.А. Зимней. М., 1992. Вып. 2. 
5. Аминов Н.А. Некоторые теоретические аспекты дифференциальной 
психодиагностики специальных способностей// Типологическая диагностика 
и образование/ Под ред. Е.П. Гусевой. М., 1994. Гл. 5. 
6. Амонашвили Ш.А. Здравствуйте, дети. М., 1983. 
7. Ананьев Б.Г. О проблемах современного человекознания. М., 1977. 
8. Ананьев 
Б.Г. 
Педагогические 
приложения 
современной 
психологии// Хрестоматия по возрастной и педагогической психологии. 
Работы советских психологов периода 1946-1980 гг./ Под ред. И.И. Ильясова, 
В.Я. Ляудис. М., 1981. 
9. Анастази А. Психологическое тестирование. М., 1982. Кн. 1-2. 
10. Андреева Г.М. Социальная психология. М., 1980. 
11. Андреева Г.М. Социальная психология. М., 1996. 
12. Анохин П.К. Биология и нейрофизиология условного рефлекса. М., 
1968 
13. Анохин П.К. Философские аспекты теории функциональной 
системы// Избр. труды. М., 1978. 
14. Анцыферова Л.И. Принцип связи сознания и деятельности и 
методология психологии// Методологические и теоретические проблемы 
психологии. М., 1969. 
15. Артемов В.А. Курс лекций по психологии. 2-е изд., перераб. и доп. 
Харьков, 1958. 
16. Асеев В.Г. Проблема мотивации и личность/ Теоретические 
проблемы психологии личности. М., 1974. 
17. Асеев В.Г. Мотивация поведения и формирование личности. М., 
1976. 
18. Асмолов А.Г. Психология личности. М., 1990. 
19. Асмолов 

жүктеу/скачать 2,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: