И. А. Зимняя педагогикалық психология
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3
| дағдылардың тұрақтануы –
ол да фазаларға таралады: бірінші – тҥрлі деңгейлердің бір мезгілде жҧмыс істеуі (синергетикалық); екінші – стандарттау және ҥшінші – тҧрақтану, яғни тҥрлі кедергілерге тӛзімділіктің қамтамасыз етілуі. Кез-келген дағдының қалыптасуы ҥшін маңыздысы деңгейлердің ауысуы, жетекші деңгейден автоматизмге, фондық автоматизмге ӛтуі болып табылады, сондай-ақ тҥсініктерді бекіту: сыртқы (басқа іс-әрекетте жаттығудың болмауы т.б.), не ішкі (шаршау, ауыру т.б.) әсер етулердің нәтижесінде дағдылардың босаңсуы және босаңсыған дағдыны қайта қалыпқа 229 келтіру. Осы тҥсініктердің барлығы оқу іс-әрекеті мен оны ҧйымдастыру ҥшін аса маңызды, себебі кез-келген дағдыға қатысты – жазу, есептеу, компьютермен жҧмыс істеу, тапсырманы орындау, аудару және т.б. Н.А. Бернштейн айтуынша, «дағдының даму диалектикасы келесіде: даму бар жерде әр келесі орындау алдыңғыдан жақсы болады, яғни оны қайталамайды . Сондықтан да, жаттығу дегеніміз іс жүзінде қайталаусыз қайталау. Мұндай бір қарағанда парадокс болып кӛрінетін кӛріністің шешімі жаттығу қайталау емес және қозғалысты қайталау емес , ал оның жасалу жолы. Дұрыс жүргізілген жаттығу бірте-бірте берілген қозғалыстық тапсырманың орындалуы үшін пайдаланатын құралды емес, ал осы тапсырманы орындау үрдісін қайталай отырып, біртіндеп құралды ӛзгертіп, жақсартады [24, 175 б.]. Егер Н.А. Бернштейн ҧсынған дағды қалыптасуының кезеңдерін Л.Б. Ительсон бойынша дағды дамуының сатыларымен салыстырса, онда дағды қалыптасуына кҥрделі қозғалыстық жҥйенің қҧрылуы ретіндегі тәсілдің ортақтығы назар аудартады, алайда Ительсон осы қҧрылудың тек психологиялық жағын (мақсат, әрекет, тәсіл, бақылау терминінде, және де осы іс-әрекеттің ішкі жағы тҧрғысынан, яғни ӛзі жҥзеге асатын ойды талдаулық-синтетикалық операциялар) қарастырған. Дағдының Л.Б. Ительсон бойынша даму сатылары меңгерудің жалпы схемасы кескінінің мәні екені маңызды [86, 113 б.]. Бҧл білімді игеру процесі мен әрекетті ӛңдеудің бірлігін суреттейді [тағы да 158 қараңыз]. Л. Б. Ительсон бойынша дағды дамуы Дағды дамуының кезеңдері Дағды сипаты Дағды мақсаты Әрекетті орындау ерекшелігі Танысу Әрекеттерді елестету және мағыналау Әрекетті орын- дау амалдары- мен танысу Мақсатты айқын бірақ оған жету тәсілдерін айқын емес түсіну; әрекет кезіндегі біршама дӛрекі қателер Дайындық (талдаулық) Саналы, бірақ епсіз орындау Әрекеттің жеке- ленген эле- менттерін иге- ру; оларды орындау тәсіл- дерін талдау Әрекетті орындау тәсілін анық түсіну, бірақ тура емес және босаң орын- дау: артық қимылдар кӛп, зейін ӛте қатты қысылу үстінде; ӛз әре- кетіне жұмылу; бақылау- дың нашар болуы 230 Стандарттаушы (синтетикалық) Әрекет элемент- терінің авто- маттандырылуы Қарапайым қи- мылдардың бір тұтас әрекетке үйлесуі мен бірігуі Қозғалыс сапасының жо- ғарлауы, олардың қосы- луы, артықтарын жою, зейінді нәтижеге аудару, бақылаудың жақсаруы, бұлшық еттік бақылауға кӛшу. Вариацияланушы (ситуативті) Жағдайға икемді бейімделу Әрекет сипатын ырықты реттеу- ді игеру Әрекеттерді нәзік мақ- сатты орындалуы; ар- найы сенсорлық синтез- дер негізінде қадағалау; интеллектуалдық синтез- дер (ішкі түйсік) жүктеу/скачать 2,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|