И. А. Зимняя педагогикалық психология
Педагогтың субъективтілік
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3
| Педагогтың субъективтілік
қасиеттерін құрылымдық кӛрсету Ғасырдың басында, педагогикалық психология дамуының екінші кезеңінде, педагогтың, мҧғалімнің тиімді іс-әрекетін қамтамасыз ететін қасиеттерінің, сапаларының дербес проблемасы қалыптаса бастайды. Жоғарыда келтірілген осы қасиеттердің сипаттамасын, П.Ф. Каптерев бойынша, қҧрылымдық кӛрсетудегі алғашқы әрекет жасауларының бірі деп санауға болады. Шынымен де, П.Ф. Каптерев объективті және субъективті қасиеттерді, факторларды бӛліп, олардың жоғарыдан тӛмен дамуын (иерархиясын) ҧйғарады. Жалпы алғанда ол келесі тҥрде кӛрсетілуі мҥмкін: 132 МҰҒАЛІМ ҚАСИЕТТЕРІ Арнайы Тҧлғалық Объективтік Субъективтік (адамгершілік-еріктік (мҧғалімнің (жеке мҧғалімдік қасиеттер) ғылыми талант) дайындығы) Қазіргі кезде отандық педагогикалық психологиядағы Н.В. Кузьмина және оның мектебінің, А.К. Маркованың, С.В. Кондратьеваның, В.А. Кан-Каликтің, Л.М. Митина және т.б. зерттеулерінде, педагогикалық іс-әрекет тиімділігін (ӛнімділігін) анықтаушы педагогтың субъекттілік қасиеттері проблемасы арнайы теоретикалық және эксперименталды зерттеу пәніне айналды. Бҧл педагогтың субьекттілік қасиеттерінің жалпы қҧрылымын елестетуге мҥмкіндік береді. Н.В. Кузьмина бойынша субъекттілік факторлар қҧрылымы: табиғаттылық типін, қабілеттер деңгейі мен қҧзырлылықты қамтиды, оларға арнайы-педагогикалық, әдістемелік, әлеуметтік-психологиялық, дифференциалды-психологиялық, аутопсихологиялық қҧзырлылық жатады. Осы факторлық қҧрылымның ҥш негізгі қҧрастырушысы айқын: тҧлғалық, даралық (немесе даралық-педагогикалық) және кәсіби-педагогикалық. Қҧрылымның соңғы компоненті кәсіби білімдер мен іскерліктерді қамтиды. Бҧл кәсіби қҧзырлылық, оның қалыптасуына және ӛзіндік даму деңгейіне қосқан ҥлесі жетекші (педагогика, әдістеме, әлеуметтік және дифференциалды психология) болып табылатын пәндік негіздері бойынша анықталады. Мҧнда автор ҧсынған қҧзырлылық қҧбылысының ӛзінің жіктелінуі және оның аутопсихологиялық қҧзырлылық сияқты маңызды деңгейін бӛлу мәнді болып табылады. Ол әлеуметтік интеллектті «ойлау процестерінің ӛзгешелігін, тиімді елеу мен әлеуметтік тәжірибе жинауға негізделген, ӛзін, және басқа адамдарды, олардың ӛзара қатынастарын түсінуге және тұлға аралық оқиғаларды болжауға тұрақты қабілеттелік ретінде» тҥсінуге негізделеді [100, 105 б.]. А.К. Маркова бойынша, субъектілік қасиеттер қҧрылымы келесі сипаттамалар блоктарымен кӛрсетілуі мҥмкін: |