И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010


келгенде,  сен  жас  едің; ол  келгеннен бері



Pdf көрінісі
бет126/149
Дата01.04.2022
өлшемі10,59 Mb.
#29557
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   149
Байланысты:
isaev s kazirgi kazak tilindegi negizgi grammatikalyk ugymda

келгенде, 
сен  жас 
едің; ол 
келгеннен бері, 
күн ашылмай қойды; мен 
келе алмай, 
сен  калып  койып  жүрме, т.  б.  алғашқы  бағыныңқы сөйлем  ба-
и
яндауыштарын жіктеп көреиік:
Мен келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
,
Сен келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Сіз келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Ол келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Біз келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Сендер келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Сіздер келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Олар келгенде, келгеннен бері, келе алмай 
Бұның  себебі  неде?  Кейбір  етістік  тұлғаларының  есімше, 
кесемше,  тұйық  етістік  жіктелмей-ақ  (бұл  жерде  нольдік  фор- 
ма  емес)  баяндауыш  қызметін  атқара  беруі  жіктік  жалғауы 
баяндауыштық форма деген қағидаға нұқсан келтіре алмайды, 
өйткені бұл сияқты етістіктен болған баяндауыштың жіктелмей 
қолданылуы  әдеттегі  жағдай  емес,  атап  айтқанда,  аяқталмай 
тұрған  (сабақтас  құрмаластың  бағыныңқы)  сөйлемде  ғана 
кездеседі. Демек, бұл ерекшелік ондай тұлғаның тиянақсыздық, 
бітпегендік  сипатпен  байланысты  бағыныңқы  сөйлемде 
болатындығы  байқалады.  Бағыныңқы  сөйлемнің  баяндауыш- 
тары  етістіктің 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   149




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет