Белдеуде байлаулы тұрған шу асау айғырдың айдауда кеткен жылқыларға

52 
A) 
Жылқы ішіндегі ең жүйрігі 
B) 
Жылқының жорғасы 
C) 
Жылқының кұты, иесі 
Д) Жылқы ішіндегі ең кәрісі 
Е) Жылқының ең асауы 
4. Мәтіндегі Бәйдібек байдың әрекетін ашатын мақал-мәтел 
A) 
Жауды аяған жаралы. 
B) 
Жау құтырса, шаңырағыңа қобыз тартар. 
C) 
Асығыс түбі қып-қызыл шоқ. 
Д)Алысқан жауға арқаңды көрсетпе. 
Е)Қоркақты көп қусаң, батыр болады. 
5. М
ӘТІННІҢ 
басты идсясы 
A) 
Қазақ жігітерінің ерлігін дәріптеу 
B) 
Құда айғырдың құдіретін көрсету 
C) 
Бәйдібек байдың сабырсыздығын сынау 
Д) Жаугершілік заман қиындығын көрсету 
Е) Домалақ ананың көріпкелдігін таныту 
6. Домалак ананың: «Амандық болса, аяты күннен кейін жылқы жауға қайыру 
бермей, өзі ауылға келеді- деуінің мәні 
А) Жылқылар жат жерді құла айғырсыз жерсінбейді деп жорамалдады. 
B) Құла айғырсыз жылқылар басқа уйірге қосылмай, тойынған соң оралатынын білді. 
C) Жылқының барлығы айдауға көнбейтін жүген-құрық тимеген асау болғандықтан. 
Д) Құла айғырдың үйірінің ауылда құлындары қалғанына қарап осылай айтты. 
Е) Малдың құты құда айғыр үйде қалған, ал жылқы құла айғырдың дауысын естіп кері 
қайтарын білді. 
3-мәтін 
Бақытсыз бай 
Ертеде бір бай өмір сүрді. Оның туысқаны да, баласы да - жннаган мал- мүлкі мен 
акшасы сді. Содарды баладай мәпелеп күтстін. Бір күні ол жалшысынын көңілді 
күлкісін естіп, оның үйін айналшықгап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести 
алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды 
Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: “Мынау 
менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр."- деген жаман 
ойға кетті. Ол жалшысынын есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын 
аркасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен. 
-Ақымақ. бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды ойнатамын 
деп шаршанды екенсің ғой! - деп ақырды. 
-Қожайын, осы екі балапанымды көргенде шаршау уайым дегенді ұмытып тыңайып, 
сергіп қалам, - деп байыпты қалпынан жазбай жауап берді жалшысы. 
-Нагыз акымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба 
екен, ол ұрлаған ақшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,"- деп 
күдігінен арыла алмай-ақ қонды. 
Екінші куні жалшы тан атканша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне 
қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тағы тын тыңдалы. Құлағына шықырлаған 
ақша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жаткандай естіліп кетті. Ол тағы 
да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жағына алып рахаттанып ұйықтап 
жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. 
Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысынык көңілді, сергек қалпы байга езін 
мазақ қылып тұрғандай көрінді. Бай ақыры: 
-Менін қаызымнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көнілді 
жүресің, тыққан ақшан болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: 
-Қожайын, жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсын. 
Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күйім. 
Құланиектеніп тан атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме 
деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін. - деп жауап берді. 
Не дерін білмеген бай үн-түнсіз калды. “Япырмай шынында да мына кара құл бақытты. 
Мен сияқты қызғанатын байлығы да жок. Байлық маған бақытсыздык үшін біткен бе? 

53 
Басым ауырып кетті”. 
Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Оның сыртынан карап тұрған бай алдынан жүгіріп 
шыккан екі баласына қызыға қарап қалды.. 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: