І негізгі бөлім 1 Кәсіпорынның қаржы ресурстары
жүктеу/скачать 70,39 Kb.
|
|
Мазмұны
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның мақсаты: жұмыстың мақсаты қаржы ресурстарын пайдалануды ұйымдастырудың теориялық және әдістемелік ережесін анықтап, қаржы ресурстарының мазмұнын, мақсатын және мүдделі міндеттерін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, оның қызметінің теориялық сипатын беру.
1.1 Кәсіпорынның қаржы ресурстарының мәні, құрамы мен құрылымы Нарықтық экономика жағдайларында кез-келген кәсіпорын үшін өзінің шаруашылық-қаржылық қызметін қажетті қаражаттармен (қаржы ресурстарымен) қамтамасыз ету мәселесі маңызды басқару объектісі болып табылады. Қаржы ресурстары дегеніміз, жалпы алғанда, – бұл кәсіпорынның қарамағындағы және оның қаржылық міндеттемелерін орындауға, өндірісті қаржыландыруға бағытталатын ақша қаражаттарының жиынтығы болып табылады. Қаржы ресурстары өндіріс барысын дамытуға, өндірістік емес сала объектілерін қолдауға және дамытуға, сондай-ақ резервтік қорларды қалыптастыруға бағытталады. Қаржы ресурстары мен капитал кәсіпорын қаржыларын талдаудың негізгі объектілері болып табылады. Реттелетін нарық жағдайында қаржыгер үшін нақты объект болып табылатын және жаңа кірістер алу мақсатында оған әрдайым әсер ете алатын «капитал» түсінігі көбінесе қолданылады. Капитал – бұл кәсіпорын айналымға салған және бұл айналымнан кірістер әкелетін қаржылық ресурстардың бір бөлігі.Мұндай қағида кәсіпорынның қаржы ресурстары мен капиталының арасындағы қағидалы айырмашылық кез келген уақытта қаржы ресурстары кәсіпорынның капиталынан не үлкен, не тең болатынына негізделеді. Мұнда теңдік жағдайында кәсіпорынның қаржылық міндеттемелері жоқ және қолда бар барлық қаржы ресурстары айналымға жіберілген деп есептеледі. Алайда бұл капитал мөлшері қаржы ресурстары мөлшеріне қаншалықты жақындаса, кәсіпорын соншалықты тиімді жұмыс істейтінінбілдірмейді. Қаржы ресурстары мемлекет денгейінде қалыптасатын орталықтандырылған ресурстары және кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің қарамағындағы орталықтандырылмаған ресурстардан тұрады. Қаржы ресурстарында негізгі орынды таза табыс (пайда, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кеден төлемдері, қоғамдық мүдделерге төленетін жарналар нысанындағы) және амортизациялық, аударымдар жатады. Кәсіпорынның барлық қаржылық ресурстары кәсіпорынның қолында бар болу мерзіміне байланысты қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Бұл бөліну шартты болып келеді, ал уақыт кезеңдерінің масштабтары нақты елдің қаржылық заңнамаларына, қаржылық есептілікті жүргізу ережелеріне тәуелді болады .Қаржы ресурстарының қаржы қорларынан айырмашылығы бар. Қаржы қорлары — қаржылық әдіспен қалыптастырылған, белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланылатын мақсатты ақша қаражаттары. Біріншіден, қаржы ресурстары деп ақша каражаттарының көздерін, шаруашышық орган ның немесе шаруашылық жүргізуші субъектінің мұндай қаражаттарды жасау мүмкіндіктерін түсінеді. Екіншіден, каржы ресурстары — бұл қорлардағы, яғни ақша қаражаттарының мақсатты қосалқы қорларындағы «байланысқан» қаражаттар, сондай-ақ әлі мақсатты белгілі бір бағыттылығы жоқ қорлар бойынша қалыптаспаған ақша қаражаттары. Мысалы, ақша қаражаттарының бір бөлігінің алғашқыда қор сипаты болмайды — бұлар шаруашылық органдардың олардың шаруашылық әріптестері тарапынан келісім шарттарды, өзара шарттарды және шаруашылық жүргізудің басқа шарттарын бұзғаны үшін алатын айыппұлдары, өсімдері, тұрақсыздық төлемдері. Мұндай қаражаттардың түсуін күні бұрын есепке алу мүмкін емес. Қаржы ресурстарын қалыптастыру көздері және қаржы ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері 1 кесте - Кәсіпорынның қаржыландыру көздерінің құрылымы
Кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастырудың ішкі және сыртқы көздері болады. Ішкі қаржыландыру көздері дегеніміз – бұл кәсіпорын қызметі барысында қалыптасатын меншікті қаражаттардан қалыптасады. Бұлардың қатарына кәсіпкерліктен алынған табыс, амортизациялық аударымдар, кәсіпорынның активтерін сатудан немесе қажетсіз мүлікті, қосалқы бөлшектерді сатудан түскен қаражаттарды жатқызуға болады. Ішкі қаржыландыру көздерімен қатар кәсіпорындар сыртқы қаражат көздерін тартуға да мүмкіндіктері бар. Сыртқы қаржыландыру көздері дегеніміз өндіріске қажетті қаржы ресурстарының сыртқы инвесторлар мен кредиторлар салымдары есебінен қалыптасуын білдіреді. Сыртқы қаражат көздерін тартудың негізгі нысандары – құнды қағаздар эмиссиясы, банктік несиелер тарту, коммерциялық несиелер тарту, қайтарымсыз және демеушілік қаржылық көмектер алу және басқалар болып табылады. Ішкі қаржыландыру көздерінің құрамында табыстың маңызы ерекше. Табыс – меншікті капитал өсімінің бірден-бір көзі. Нарықтық қатынастар жағдайларында акционерлер мен қаржы менеджерлері, кәсіпорын қарамағында қалатын табыс мөлшеріне икемделе отырып, кәсіпорынның даму перспективаларына сәйкес дивидендтік және инвестициялық саясаттар бойынша шешімдер қабылдайды. Нарықтық экономикада табыс — өндірістік активтердің және өндірілетін өнімнің қозғаушы күші болып табылады. Қаржы ресурстарының сыртқы көздеріне тоқталатын болсақ, кәсіпорындар үшін қаражаттар тартудың алуан түрін таңдауға мүмкіндіктері бар. Сыртқы қаражат көздерінің құрылымында құнды қағаздар эмиссиясы кеңінен қолданылады. Құнды қағаздар эмиссиясының мақсаты – қажетті қаражаттарды барынша аз уақыт ішінде тарту болып табылады. Құнды қағаздардың бастапқы және қосымша эмиссиялары болады. Бастапқы эмиссия кәсіпорын құрылар кезде орын алады. Қосымша эмиссия қаржылық қиындықтарға душар болып, қосымша қаражаттарға мұқтаж болған жағдайда жүзеге асырылады. Кәсіпорындар өз қызметін қаржыландыру үшін құнды қағаздардың көптеген түрлерін шығара алады (облигациялар, акциялар, опциондар, фьючерстер,), алайда солардың ішіндегі ең кеңінен қолданылатыны – бұл акциялар мен облигациялар. Акция – бұл оның иегеріне (акционерге) дивиденд түрінде кәсіпорын табысына және жойылар кезінде кәсіпорын мүлкіне құқық беретін құнды қағаз. Акциялар кәсіпорын құрылар кезде шығарылады, сондай-ақ меншікті капиталды ұлғайту туралы шешім қабылданған жағдайда қосымша акциялар шығарылуы мүмкін. Облигация – бұл қарыздық құнды қағаз болып табылады. Қосымша қаражаттар қажет болған жағдайда кәсіпорындар облигациялар шығару арқылы белгілі бір мерзімге және пайыздық төлемдер төлеу негізінде несие беруші тұлғалардың қаражаттарын тарта алады. Кәсіпорындардың ақша қаражаттарына мұқтаждығы банктік несиелер арқылы да қанағаттандырыла алады. Несиелеу кәсіпкерлікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз етудің негізгі нысандарының бірі болып табылады. Банктік несие дегеніміз – бұл кәсіпорындарға белгілі бір мерзімге арнайы пайыздық мөлшерлемелер бойынша мақсатты қолдануға банктердің берген қаражаттары болып табылады. Әдетте несиені кепілдендіру нысаны оның құнын анықтайды – несиені кепілдендіруге берілген мүлік неғұрлым сенімді (өтімді) болса, соғұрлым несиенің құны да төмен болады, демек кәсіпорын несие бойынша төмендетілген пайыздық мөлшерлемелерге үміт арта алады. Кәсіпорынның қаржы ресурстарының қалыптастырудың тағы да бір нысаны – коммерциялық несиелер тарту. Коммерциялық несиелеу деп, жалпы алғанда, кәсіпорындардың бір-бірін өзара несиелеуін айтуға болады. Тауарды сатып алу барысында сатып алушы кәсіпорын өндіруші кәсіпорынмен есеп айырысу мерзімін белгілі бір уақытқа кейін қалдырады, өз кезегінде сатушы кәсіпорын көрсеткен қызметі үшін мәмілеге пайыздық үстеме ақы қосуға құқығы бар. Демек, коммерциялық несие – тауар нысанындағы несие болып табылады. Коммерциялық несиені қолданудың бірқатар артықшылықтары бар: тауардың сатылуын жылдамдатады; айналым қаражаттарының айналымдылығын арттыруға септігін тигізеді; банктік несиелермен салыстырғанда қарыз алушы кәсіпорын үшін арзан қаражат көзі болып табылады; кәсіпорындарға бір-біріне қаржылық жәрдем көрсетуге септігін тигізеді. Көптеген шағын кәсіпорындар үшін коммерциялық несиелер қаржыландырудың бірден-бір көзі болып табылады. Кәсіпорынның қаржы ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері Кәсіпорыннның сәтті қызметі қаржы ресурстарын тиімді пайдаланусыз мүмкін емес. Қаржы ресурстарын рационалды пайдалануды қажет ететін мақсаттар төмендегідей: кәсіпорынның бәсекелестік жағдайда өмір сүруі; банкроттықтан және ірі қаржылық сәтсіздіктен қашу; бәсекелестермен күресте көшбасшылық; кәсіпорынның нарықтық құнын жоғарылату; кәсіпорынның экономикалық потенциал өсімінің қолайлы қарқыны; өндіріс пен өткізу көлемдерінің өсімі; табысты жоғарылату; шығындарды төмендету; рентабельді қызметті қамтамасыз ету және т.б. Кәсіпорын таңдаған мақсатқа жету көбіне кәсіпорынның қаржы ресурстарын пайдаланудың жетілгендігіне тәуелді болады. Шаруашылық жүргізуші субьектінің қаржы ресурстарын пайдалану жүйесінің ұйымдастырушылық құрылымы, сонымен қатар оның оның кадрлық құрамы кәсіпорынның мөлшеріне, оның қызметінің түрлеріне байланысты әр түрлі әдістер арқылы құрылуы мүмкін. Ірі компания үшін қаржылар бойынша вице-президентпен басқарылатын және құрамында бухгалтерия мен қаржылық бөлімі бар арнайы қызметті бөлген жөн. Шағын кәсіпорындарда қаржылық менеджердің рөлін көбіне бас бухгалтер атқарады. Қаржыларды пайдалану келесі функцияларды атқарады: Өндірістік немесе кәсіпорын қаражаттарының айналымын ақшалай ресурстар көздерімен, ақшалай ағымдарын қалыптасуымен қамтамасыз ету. Шаруашылық және қаржылық қызмет процесінде кәсіпорын толық көлемде және теңдестірілген меншікті, тартылған және қарыздық көздермен қамтамасыз етілуі қажет. Қаржыларды пайдалану процесінде ақшалай ағымдар қалыптасады және кәсіпорынның даму және меншік иесінің табысын арттыру мақсаттарына сәйкес негізгі және айналым капитал құрамында, қаржылық нарықта ақшалай қаражаттарды орналастырудың оптимизациялау және рационализациялау сұрақтары шешіледі. Бөлу немесе кәсіпорынның ақшалай ресурстарын пайдалану және бөлу, ақшалай ағымдарының қалыптасу функциясы. Бұл функцияның орындалу процесінде кәсіпорынның капитал немесе мүлкінің құнын, меншік иесінің табысын арттыру немесе оны сақтау үшін қаражаттарды, есептер, төлемдер мен аударымдарды аванстау мен инвестициялау нұсқауларын таңдауда, шаруашылық жүргізуші басқа субъектілермен қатынастарды таңдауда кәсіпорында бар қаржылық ресурстарды пайдаланудың рационализациясы сұрақтары шешіледі. Бақылау функциясы. Берілген функцияның мазмұны кәсіпорын ресурстарының айналымын түрлі әдістер мен тәсілдер арқылы нақты бақылау мүмкіндігіне негізделеді. Қаржылық көрсеткіштер мәндерінің өзгерістерін сандық бақылау қаржылық жағдайды, капитал мөлшерін, оның өтімділігі мен төлемқабілеттілігін, сонымен қатар меншік иесінің табыс көлемінің өсімін нақты бағалауға мүмкіндік береді. Инвестициялау және қаржыландыру процестерін пайдалану көмегімен болашаққа қаржы ресурстарын тиімді пайдалану мен оларды сақтау және түрлі факторларды есепке ала отырып, капитал құны мен оның құрылымын бағалау жүзеге асырылады. Қаржыларды пайдалану процесі өзімен бірге кәсіпорын экономикасын жалпы басқаруының негізігі бөлігін құрайды және ол келесі кезеңдер арқылы жүреді: - талдау; - жоспарлау; - орындау, түзету; - бақылау. 1.2 Кәсіпорындардың қаржы ресурстарын басқару стратегиясы Кәсіпорындардың қызметінде қаржы ресурстарын басқару стратегиясы нарық жағдайларында кәсіпорындардың жоғары табыстарға жетуінің негізгі құралы болып саналады. Кәсіпорынның қаржы ресурстарын басқару стратегиясы - бұл кәсіпорынды қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету шараларының бас жоспары болып табылады. Ол қаржы ресурстарының қалыптасуының, оларды жоспарлаудың және қамтамасыз етудің теориялық негіздері мен тәжірибелік әдістерін қамтиды, шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайларында кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелерін шешеді. Қаржы стратегиясының теориясы шаруашылық жүргізудің нарықтық объективті заңдылықтарын зерттейді, бәсекелестік жағдайларда өміршеңдікті қамтамасыз етудің әдістері мен нысандарын жасайды. Қаржы стратегиясы келесілерді қамтиды: кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау; негізгі құралдар мен айналым қаражаттарының құрамы мен құрылымын оңтайландыру; табысты үлестіру (бөлу); салық және баға саясаты; құнды қағаздар жөніндегі саясат (инвестициялық саясат). Қаржыны басқару стратегиясы кәсіпорынның қаржылық жағдайын, ішкі және сыртқы факторлардың объективті сипаттарын жан-жақты ескереді. Егер қаржы саястаты кәсіпорынның қаржылық-экономикалық мүмкіндіктеріне және оның өнімінің нарығында қалыптасқан жағдайларына сәйкес келмесе, кәсіпорын банкротқа ұшырауы мүмкін. Қаржы менеджментінің басты мақсаты – кәсіпорынды қажетті және жеткілікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады. Осы мақсатқа сәйкес нарық талаптарына сай және кәсіпорынның мүмкіндіктеріне сай қаржы саясаты қалыптасады. Мұнда жауапкершілік орталықтарына және жұмыс бағыттарына қарай қаржы ресурстарын қалыптастыру міндеттері анықталады және бөлінеді. Қаржы ресурстарын басқару стратегиясы басты мақсатқа жетудің алуан түрлі әдістері мен әрекеттерін қамтиды, атап айтқанда: қаржы ресурстарының қалыптасуы және оларды орталықтандырылған түрде стратегиялық басқару; оларды орындау үшін шешуші бағыттарды анықтау және күштерді жұмылдыру; мақсаттарды саралау және оларға қол жеткізу; қаржылық қызметтің кәсіпорынның экономикалық жағдайына және материалдық мүмкіндіктеріне сәйкес келуі; әрбір кезеңдегі қаржылық-экономикалық жағдайды және кәсіпорынның қаржылық жағдайын объективті түрде ескеру; стратегиялық резервтерді әзірлеу және қалыптастыру; өзінің бәсекелестері мен әріптестерінің экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін ескеру; бәсекелестер тарапынан негізгі қауіп-қатерді анықтау, оның алдын алуға негізгі күштерді жұмылдыру және қаржылық операциялардың бағыттарын дұрыс таңдау. Осылайша, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы: қаржы стратегиясының теориясы мен тәжірибесінің тиімді қатынасының нәтижесінде; қаржылық стратегиялық мақсаттардың кәсіпорынның нақты экономикалық және қаржылық мүмкіндіктеріне сәйкес келген уақытында қамтамасыз етіледі. Жекелеген мақсаттарға қол жеткізу стратегиясы басты стратегиялық мақсатты жүзеге асыруға бағытталған қаржылық операцияларды дұрыс орындаумен сипатталады. Осы орайда қаржы стратегиясының міндеттеріне келесілер жатады: нарық жағдайларындағы қаржы ресурстарының қалыптасу заңдылықтарын зерттеу; қаржы ресурстарын қалыптастыру нұсқаларын әзірлеуге жағдайлар жасау және қаржылық тұрақсыздық, дағдарыс жағдайларындағы қаржы менеджерлерінің әрекеттерін анықтау; тұтынушылар мен жабдықтаушылар, бюджеттер мен банктер және басқа да қаржы институттарымен қаржылық қарым-қатынастарды анықтау; өндірістік негізгі және айналым құралдарын барынша тиімді қолдану үшін резервтерді анықтау және ресурстарды оңтайландыру; өндірістік-шаруашылық қызметке қажетті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету; барынша жоғары табыс алу мақсатында кәсіпорын қолындағы уақытша бас қаражаттарды тиімді инвестициялануын қамтамасыз ету; табысты қаржы стратегиясын жүргізу және қаржылық мүмкіндіктерді ұтымды қолдану әдістерін анықтау, сондай-ақ кәсіпорын жұмысшыларын жан-жақты дайындау, олардың ұйымдық құрылымын жетілдіру және кәсіпорынды техникалық жасақтау; мүмкін болатын бәсекелестердің стратегиялық көзқарастарын және олардың экономикалық, қаржылық мүмкіндіктерін зерттеу, олармен күресте өзінің қаржылық тұарқтылығын қамтамасыз ету шараларын әзірлеу және жүзеге асыру. Қаржыны басқару стратегиясының жүзеге асырылуын бақылау табыстар табуды, оларды үнемді қолдануды тексеруге мүмкіндік береді. Жақсы ұйымдастырылған қаржылық бақылау ішкі резервтерді анықтауға, шаруашылықтың рентебельділігін арттыруға, ақша қорларын ұлғайтуға көмегін тигізеді. Кез-келген бизнес келесі үш негізгі сұраққа жауап беруден және жауап беруден басталады: Кәсіпорын алдына қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін кәсіпорын активтерінің мөлшері мен оңтайлы құрамы қандай болуы керек? Қаржыландыру көздерін қайдан табуға болады және олардың оңтайлы құрамы қандай болуы керек? Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін қаржылық қызметті ағымдағы және перспективалық басқаруды қалай ұйымдастыруға болады? Бұл мәселелер кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесінің негізгі ішкі жүйелерінің бірі болып табылатын қаржылық менеджмент аясында шешіледі. Кәсіпорынның қаржылық басқару жүйесінің ұйымдық құрылымы кәсіпорынның көлеміне және оның қызмет түріне байланысты әртүрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін. Қаржы менеджерінің жұмысында атап өту керек ең бастысы-бұл компанияның жоғарғы басқару бөлімінің жұмысының бір бөлігі немесе оған қаржылық сипаттағы басқарушылық шешімдер қабылдау үшін қажетті және пайдалы аналитикалық ақпарат берумен байланысты. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымына қарамастан, қаржы менеджері қаржылық мәселелерді талдауға, кейбір жағдайларда шешім қабылдауға немесе жоғары басшылыққа ұсыныстар жасауға жауап береді. Қаржылық басқару әдістері әртүрлі. Олардың негізгілері: болжау, жоспарлау, салық салу, сақтандыру, өзін-өзі қаржыландыру, несиелеу, есеп айырысу жүйесі, қаржылық көмек жүйесі, қаржылық санкциялар жүйесі, амортизациялық аударымдар жүйесі, ынталандыру жүйесі, баға принциптері, сенімгерлік операциялар, кепілдік операциялар, факторинг, жалдау, лизинг. Қаржылық басқару жүйесін ақпараттық қамтамасыз етудің негізін қаржылық сипаттағы кез келген ақпарат құрайды: бухгалтерлік есеп; қаржы органдарының хабарламалары; банк жүйесі мекемелерінің ақпараты; тауар, қор және валюта биржаларының ақпараты; басқа ақпарат. Қаржылық басқару жүйесін техникалық қамтамасыз ету оның тәуелсіз және өте маңызды элементі болып табылады. Қағазсыз технологияға негізделген көптеген заманауи жүйелер компьютерлік желілерді, дербес компьютерлерді, қолданбалы бағдарламалардың функционалды пакеттерін пайдаланбай мүмкін емес. Қаржылық басқарудың кез келген жүйесінің жұмыс істеуі қолданыстағы құқықтық және нормативтік қамтамасыз ету шеңберінде жүзеге асырылады. Бұған мыналар жатады: заңдар, Президенттің жарлықтары, Үкіметтің қаулылары, министрліктер мен ведомстволардың бұйрықтары мен өкімдері, лицензиялар, жарғылық құжаттар, нормалар, нұсқаулықтар, әдістемелік нұсқаулар және т. б. Нарықтық экономика жағдайында қаржы менеджері кәсіпорындағы негізгі тұлғалардың біріне айналады. Ол қаржылық мәселелерді шешуге, оларды шешудің белгілі бір әдісін қолданудың орындылығын талдауға, кейде іс-әрекеттің ең қолайлы нұсқасын таңдау туралы түпкілікті шешім қабылдауға жауап береді. Қаржы менеджері, әдетте, қабылданған шешімнің жауапты орындаушысы, сонымен қатар жедел қаржылық қызметті жүзеге асырады. Оның негізгі мазмұны ақша ағындарын бақылау болып табылады. Табысты қаржылық басқарудың белгісі қандай? Мақсаттардың бүкіл жүйесін тұжырымдауға болады: бәсекелестік жағдайында фирманың өмір сүруі; банкроттықты және ірі қаржылық сәтсіздіктерді болдырмау; бәсекелестермен күрестегі көшбасшылық; фирманың нарықтық құнын барынша арттыру; өндіріс және сату көлемінің өсуі; пайданы ұлғайту; азайту шығындар; рентабельді қызметті қамтамасыз ету және т. б. Ең көп тарағаны-фирма өз иелеріне максималды кірісті қамтамасыз ететіндей жұмыс істеуі керек деген тұжырым Қаржылық басқаруда кәсіпорынның барлық капиталын екіге бөлуге болады: меншікті және қарыз. Меншікті капитал-кәсіпорынның меншік иесі (немесе меншік иелері) сөзсіз және айрықша меншік иесі болып табылатын капитал. Меншікті капиталға жарғылық қор (акционерлік капитал), яғни меншік иелерінің, акционерлердің меншікті қаражатты бастапқы және кейінгі салымы және пайда есебінен капиталдың өсуі жатқызылуы тиіс. Қарыз капиталы-компания белгілі бір уақытқа ғана иелік ететін капитал, оның соңында капитал уақытша иелік ету үшін төленіп, иесіне қайтарылуы керек. Қарыз капиталының құрамына банктен алынған кредиттерден басқа, бағалы қағаздарды (акциялардан басқа) шығару арқылы тартылған капитал және кәсіпорын жалға алған Машиналар, жабдықтар, ғимараттар да кіреді. Қаржылық менеджменттегі ең бастысы-басқару объектісінің қаржылық мүдделеріне сәйкес келетін мақсатты дұрыс белгілеу. Қаржы менеджменті өте серпінді. Оның жұмыс істеуінің тиімділігі көбінесе қаржы нарығы жағдайларының өзгеруіне, қаржылық жағдайға және басқару объектісінің қаржылық жағдайына реакцияның жылдамдығына байланысты. Сондықтан, қаржылық менеджмент басқарудың стандартты әдістерін білуге, белгілі бір қаржылық жағдайды тез және дұрыс бағалау қабілетіне, осы жағдайдан шығудың жақсы, егер жалғыз болмаса, тез табу қабілетіне негізделуі керек. Қаржылық басқаруда дайын рецепттер жоқ және болуы мүмкін емес. Қазіргі жағдайда көптеген кәсіпорындар қаржылық басқарудың реактивті формасымен сипатталады, яғни.қазіргі проблемаларға реакция немесе "тесіктерді жабу"деп аталатын басқарушылық шешімдер қабылдау. Басқарудың мұндай нысаны: кәсіпорынның мүдделері мен мемлекеттің фискалдық мүдделері; ақша бағасы мен өндірістің рентабельділігі; өз өндірісінің рентабельділігі және қаржы нарықтарының рентабельділігі; өндіріс пен қаржы қызметінің мүдделері және т. б. арасында бірқатар қарама-қайшылықтар туғызады. Кәсіпорынның қаржысын басқару қаржылық-экономикалық жағдайды талдауға негізделген. Құрылыстағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға байланысты проблемалар Құрылыстағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға байланысты негізгі проблемалар: құрылыстың ұзақ кезеңдері; көп сатылы жұмыстар; тиісті қаржыландырудың болмауы; материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты дұрыс ұйымдастырмау; ресурстарды жұмсаудың ұлғайтылған нормалары; тапсырыс берушілердің төлем қабілетсіздігі; құрылыс-монтаждау жұмыстары сапасының төмендігі; ескі материалдық-техникалық база; жобалардың рентабельділігінің төмен болуына байланысты кредиттер тарту мүмкіндігінің болмауы; шаруашылық қызмет нәтижелері бойынша шығындар; құрылыс қызметтерінің дамыған нарығының болмауы және т. б. Қаржылық жағдайды қысқаша талдау кәсіпорындардың ресми есептілік нысандарында (талдамалық жазба) көзделген. Талдау жұмыстарын банктер, аудиторлық фирмалар, сақтандыру компаниялары және басқа да ұйымдар жүйелі түрде жүргізеді. Сонымен қатар, кәсіпорынның қаржылық жағдайын жоспардан тыс талдау қажет болуы мүмкін. Жоспарлы және жоспардан тыс талдау талдауға мүдделі барлық адамдардың экономикалық қатынастарының сәйкессіздігімен байланысты жанжалды жағдайларды тудыруы мүмкін. Қаржылық талдау резервтерді, сондай-ақ менеджерлердің қателіктерін немесе тіпті есеп беруді әдейі бұрмалауды анықтай алады. Талдау ұзақ мерзімді үрдістерге негізделуі мүмкін, бірақ ол бірден қажеттіліктерді жіберіп алуы мүмкін. Мысалы, аса жоғары инфляция жағдайында ұзақ мерзімді өндірістік инвестициялаудың қандай да бір бағыттарындағы қателерді анықтаудан гөрі табысты жылдам алудың және оларды салықтан жасырудың кез келген тәсілдерін пайдалану неғұрлым өзекті болады. Іс жүзінде талдау кәсіпорынның жұмысындағы алдын-ала белгілі қиындықтардан туындауы мүмкін. Басқа жағдайларда мұндай қиындықтар алдын-ала анықталуы керек. Қаржылық жағдайды талдау қабылданған есептілік нысандарын, атап айтқанда баланс пен қаржылық нәтижелер туралы есепті талдаудан басталады. Қажеттілігіне қарай басқа да есептер, сондай-ақ бастапқы материалдар, қосымша зерттеп-қарау нәтижелері тартылады. Қаржылық нәтижелер туралы баланс пен есепті талдау-кез келген жағдайда табыстылықтың әртүрлі дәрежесімен қолданылатын әмбебап әдіс. Алайда оның шектеулерін ұсыну қажет. Балансты талдау келесі жағдайларда тиімсіз: Жалпы белгісіздік пен тұрақсыздық. Ерекше белгісіздік пен тұрақсыздық өте жоғары инфляциямен, саяси тұрақсыздықпен бірге жүретін терең дағдарыс кезеңдеріне тән. Компания жоба үшін банктен несие алады. Жобаның орындалуы, біріншіден, айтарлықтай деформирует баланс кәсіпорындар. Кредиторлық берешек жобасын іске асыру аяқталғанға дейін аяқталмаған күрделі инвестициялар қарсы тұруда. Шағын кәсіпорынның теңгерімі дамымаған. Бұл жағдайда осы кәсіпорын, оның клиенттері жүзеге асыратын нақты мәмілелерді талдау қажет. Компания нақты функцияларды орындайды. Кәсіпорын басқа фирмалар мен ұйымдар үшін есеп айырысу шотының функцияларын ғана орындай алады, өзінің негізгі қызметімен айналыспайды, бірақ сауда операцияларында делдал ретінде қызмет етеді, мүлікті жалға береді. Кәсіпорын нақты жағдайда. Балансты талдау бәсекелестік ортада жұмыс істейтін кәсіпорындар үшін жақсы нәтиже береді. Балансты талдау активтің немесе пассивтің құрылымымен байланысты емес сәттіліктің ерекше факторларын (мысалы, ерекше жеңілдіктер мен артықшылықтардың, квоталардың, лицензиялардың, монополияның әртүрлі нысандарының болуы) айқындамайды. Бұл жағдайда кәсіпорынның күрт өзгерістерге тұрақтылығына арнайы талдау қажет. Балансты талдау ешқандай ауытқуларды анықтамайды. Бұл жағдайда компанияны тереңірек талдау қажет. Бұл өнімнен жеткізушілерге дейінгі кешенді талдау немесе кәсіпорынның балансын тереңірек талдау (болжамды балансты құру) болуы мүмкін. "Өте жақсы" тепе-теңдік оның жасандылығына күмән тудырады, сондықтан кәсіпорында көлеңкелі операциялардың болуы. Осылайша, кәсіпорынның қаржылық жағдайының қанағаттанарлықсыз көрсеткіштері, оның даму перспективалары басқарудағы жаңа идеологияға көшу немесе бұрынғы профилінен бас тарту қажеттілігін көрсетеді 1.3 «Нұр құрылыс» ЖШС-нің қаржы ресурстарын қалыптастыру көздері Кәсіпорын атауы: «Нұр құрылыс» ЖШС-і Кәсіпорынның қызметінің негізгі түрлері: Өнеркәсіптік, азаматтық мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстар үшін құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындау. Кәсіпорынның жарғылық капиталы: қатысушылардың салымдары есебінен қоғамның қызметін қамтамасыз ету үшін 2 644 мың теңге мөлшерінде жарғылық капитал құрылды, ол ұйымның өмір сүру кезеңінде негізгі құралдарды сатып алу, ғимараттар мен құрылыстарды күрделі жөндеу, кәсіпорынның пайдасына құрылыс техникасын сатып алу арқылы толықтырылды. Құрылыс ұйымдарының қаржылық қатынастары Экономикалық мазмұнға байланысты қаржылық қатынастарды келесі бағыттар бойынша топтастыруға болады: - жарғылық қорды қалыптастыру кезінде кәсіпорынды құру кезінде құрылтайшылар арасында туындайтын; - өнімдерді сатуға қатысты кәсіпорындар мен ұйымдар арасында. Оларға шикізат, материалдар, дайын өнімді жеткізуші мен сатып алушы арасындағы қаржылық қатынастар жатады; - кәсіпорын мен оның бөлімшелері арасында: филиалдар, шығыстарды қаржыландыру, пайданы, айналым қаражатын бөлу және қайта бөлу бойынша цехтар; - кәсіпорын мен кәсіпорын жұмысшылары арасында табысты бөлу және пайдалану, кәсіпорынның акциялары мен облигацияларын шығару және орналастыру, акциялар бойынша пайыздар мен дивидендтер төлеу кезінде; -кәсіпорын мен жоғары ұйым арасында, қаржы-өнеркәсіптік топтар ішінде, Холдинг ішінде, кәсіпорын мүшесі болып табылатын одақтармен және қауымдастықтармен; - салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдерді төлеу, бюджеттен тыс қорларды қалыптастыру, салықтық жеңілдіктерге мүмкіндік беру кезінде кәсіпорын мен мемлекеттің қаржы жүйесі арасында; - кәсіпорын мен банк жүйесі арасында кәсіпорынның қаражатын сақтау, несие үшін пайыз төлеу, валютаны сатып алу және сату, басқа банктік қызметтерді ұсыну процесінде; - мүлікті, коммерциялық және кәсіпкерлік тәуекелдерді сақтандыру кезінде кәсіпорын мен сақтандыру компаниялары мен ұйымдары арасында; - кәсіпорын мен инвестициялық институттар арасында инвестицияларды орналастыру, жекешелендіру және т. б. Құрылыс ұйымдарының қаржысы үш функцияны орындайды: - ақшалай қорларды (кірістерді)қалыптастыру; - осы қорларды пайдалану; - олардың қалыптасуы мен пайдаланылуын бақылау. Құрылыс ұйымдарының ақша қорлары Ақша қорлары-бұл мақсатты бағытталған қаражаттың бөлігі. Ақша қорларына мыналар жатады: жарғылық қор, жалақы қоры, амортизация қоры. Жарғылық қор-ұйым қаражатты айналым және негізгі құралдарға инвестициялау үшін пайдаланады. Еңбекақы қоры-қызметкерлерге негізгі және қосымша жалақы төлеу үшін. Амортизациялық қор-негізгі және айналым емес активтердің өсімін молайтуды қаржыландыру үшін. Резервтік қор-шығындарды жабу, уақытша қаржылық қиындықтарды жеңу үшін. Қаржы ресурстарын қалыптастыру көздері. Пайда Қаржы ресурстарын қалыптастыру бірқатар көздер есебінен жүзеге асырылады. Меншік құқығына сүйене отырып, көздердің екі үлкен тобы бөлінеді: меншікті; тартылған қаражат (кесте) 3.1). Қаржы ресурстарының бастапқы қалыптасуы құрылыс ұйымы құрылған кезде, жарғылық капитал (жарғылық қор) құрылған кезде пайда болады. Жарғылық капитал-бұл құрылтайшылардың жарналары есебінен құрылған құрылыс ұйымының мүлкі. 2 кесте - Қаржы ресурстарын қалыптастыру көздері
Бұдан әрі қаржылық ресурстар негізінен пайда (негізгі және басқа да қызмет түрлерінен), сондай-ақ шығарылған мүлікті сатудан, тұрақты міндеттемелерден, әртүрлі мақсатты кірістерден, еңбек ұжымы мүшелерінің жарналарынан пайда болады. Тұрақты пассивтерге: жарғылық және басқа да капиталдар; ұзақ мерзімді қарыздар; құрылыс ұйымының айналымындағы тұрақты кредиторлық берешек жатады. Маңызды қаржы ресурстарын, әсіресе жаңадан құрылған және қайта құрылған құрылыс ұйымдарында, осы ұйым шығарған акцияларды, облигацияларды және басқа да бағалы қағаздарды сату, бағалы қағаздар мен басқа эмитенттерге дивидендтер мен пайыздар, қаржылық операциялардан түскен кірістер, несиелер арқылы қаржы нарығына жұмылдыруға болады. Құрылыс ұйымдары қаржы ресурстарын өздері кіретін қауымдастықтардан, корпорациялардан, концерндерден; салалық құрылымдарды сақтай отырып, жоғары ұйымдардан, мемлекеттік басқару органдарынан бюджеттік субсидиялар ретінде, сақтандыру ұйымдарынан ала алады. Қайта бөлу арқылы қалыптасатын қаржы ресурстарының осы тобының құрамында сақтандыру төлемдерін төлеудің маңызы артып келеді, ал шығыстардың қатаң шектеулі тізіміне тағайындалған бюджеттік және салалық қаржы көздері аз. Меншікті қаржылық ресурстарға мыналар жатады: жарғылық қор, амортизациялық аударымдар, жалпы кіріс және пайда. Қарызға алынған қаржылық ресурстарға мыналар жатады: алынған несиелер, мақсатты және басқа жарналар, қаржы нарығында жұмылдырылған қаражат. Құрылыс ұйымының қаржы ресурстарын пайдалану мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады: - құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізуге арналған ағымдағы шығындар; - өндірісті кеңейтуге және оны техникалық жаңартуға, материалдық емес активтерді пайдалануға байланысты Күрделі салымдарға қаражатты инвестициялау; - қаржы ресурстарын бағалы қағаздарға инвестициялау; - қаржы, банк жүйелеріне төлемдер, бюджеттік емес қорларға жарналар; - әр түрлі ақша қорлары мен резервтерін құру; - қайырымдылық мақсаттары, демеушілік. Құрылыс ұйымдарының жеке қаржы ресурстарының негізгі көзі ретінде пайда. Меншікті қаржы ресурстары-бұл құрылыс ұйымының заңды меншігіндегі ресурстар. Өз өнімдерін сатқаннан кейін құрылыс ұйымы кіріс алады, одан қаржылық нәтиже - пайда анықталады. Егер түсім өзіндік құнынан асып кетсе, құрылыс ұйымы пайда табады. Пайда-жалпы кіріс алуға байланысты құрылыс ұйымының меншікті қаржы ресурстарының негізгі көзі. Құрылыс ұйымының жалпы кірісі-материалдық шығындарды шегергендегі құрылыс ұйымының өнімдерін сатудан түскен кіріс, яғни оның құрамына жалақы мен пайда кіреді Түпкілікті қаржылық нәтиже өнімді, негізгі өндірістік қорларды және құрылыс ұйымының басқа да мүлкін сатудан немесе осы операциялардың сомасына азайтылатын операциялық емес операциялардан түскен кірістерден қаржылық нәтижеден тұрады.Сатудан түскен пайда вирустың сатудан (ҚҚС пен акциздерсіз) және өнімді өндіруге және сатуға жұмсалатын шығындар арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Операциялық емес операциялардан түскен пайда, яғни негізгі қызметпен байланысты емес операциялар: мүлікті жалға беру, Бағалы қағаздар бойынша кірістер, алынған айыппұлдар сомасының төленгеннен асып кетуі, бірлескен қызметтен түскен пайда, есепті жылы анықталған өткен жылдардың пайдасы. Қаржылық нәтижелерді есепке алу және анықтау кестеде белгіленген бағыттар бойынша жүзеге асырылады. 3 кесте - Пайда қалыптастыру
Тиімділіктің (кірістіліктің) салыстырмалы көрсеткіші пайызбен өлшенетін кірістілік болып табылады «Нұр құрылыс» ЖШС-нің қаржылық жағдайын жақсарту жөніндегі іс-шаралар 1 дебиторлық берешекті азайту жөніндегі іс-шаралар Қазіргі жағдайда кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайының маңызды шарттарының бірі серіктестермен есеп айырысуды нақты ұйымдастыру болып табылады. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қарыздарына тиісті назар аударудың болмауы жеткізушілер, бюджет, қызметкерлер алдындағы өз берешегін өтеу үшін қаражаттың жетіспеуіне себеп болуы мүмкін. Тауар операциялары бойынша дебиторлық берешекті басқару-белгілі бір уақыт кезеңіне өнімді сату шарттарын таңдау, дебиторлық берешектің жалпы мөлшерін оңтайландыру және қаржылық тұрақтылықтың белгіленген деңгейіне жету үшін оны уақтылы жинауды қамтамасыз ету бойынша ұйымның жалпы саясатының бөлігі. Дебиторлық берешекті азайту үшін кейбір жалпы ұсыныстар бар: мерзімі ұзартылған (мерзімі өткен) берешек бойынша сатып алушылармен есеп айырысудың жай-күйін бақылау; тоқсан сайын дебиторлық берешекке түгендеу жүргізу; дебиторлық және кредиторлық берешектің арақатынасын қадағалаңыз: дебиторлық берешектің едәуір басым болуы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қауіп төндіреді және қосымша (әдетте қымбат) қаражат тартуды қажет етеді; кредиторлық берешектің дебиторлық берешектен асып кетуі кәсіпорынның төлем қабілетсіздігіне әкелуі мүмкін. Дебиторлық берешекті азайту шараларының бірі факторинг болуы мүмкін. Факторинг-бұл серіктестермен есеп айырысу үшін клиенттің айналым қаражатының жетіспеушілігі мәселесін шешуге бағытталған сауда-комиссиялық операцияның бір түрі. Шотты ішінара төлеу арқылы қарызды өндіріп алу құқығын қайта сату факторингінің мәні. Факторинг қызметтеріне жеткізушіге беру және сатып алушыдан ақша қаражатын алу ғана емес, сонымен қатар сатып алушының жеткізілім бойынша берешегінің жай-күйін бақылау, дебиторларға төлем мерзімінің басталғаны туралы ескертуді жүзеге асыру, дебиторлармен салыстыру, жеткізушіге дебиторлық берешектің ағымдағы жай-күйі туралы ақпарат беру, сондай-ақ ағымдағы операциялар мен олардың тарихы бойынша аналитика жүргізу кіреді. Шотты ішінара төлеу арқылы қарызды өндіріп алу құқығын қайта сату факторингінің мәні. «Нұр құрылыс» ЖШС-і ұйымында жыл соңында дебиторлық берешек 5038 мың құрады,оның ішінде 4015 мың мерзімі өткен дебиторлық берешек. Ұзақтығы 3 айдан асатын мерзімі өткен дебиторлық берешек 3215 мың теңгеді құрайды. Сіз 3 айдан асатын мерзімі өткен дебиторлық берешекті 3215 мың теңге мөлшерінде ұсына аласыз. Яғни факторингтік фирма қарыздарды өндіріп алу құқығына ие болады және борышкерлердің оны төлеу мерзімі басталғанға дейін біздің ұйымға қарыздың 70% - ын (3215 мың теңге*0,7=2250.5 мың теңге) қайтарады. Комиссия 20 құрайды % (3215 мың тг*0,2 = 643 мың тг). Борыштың жалпы сомасының 10% мөлшеріндегі борыштың қалған бөлігі (3215 мың тг*0,1 = 321.5 мың тг) борышкерлер барлық борышты өтегеннен кейін ұйымға қайтарылады. Яғни біздің ұйым бірден 2250.5 мың теңге алады. Алынған соманы 29357 мың теңгені құрайтын кредиторлық берешекті азайтуға жібереміз. 2572 мың теңге (2250.5+321.5) сомасына кредиторлық берешектің қысқаруын есептейміз: 29357-2572=26785 мың теңге. Тағы бір шара қарызды өндіріп алу туралы сотқа талап арыз беру болуы мүмкін. «Нұр құрылыс» ЖШС-і ұйымында жыл соңында дебиторлық берешек 5038 мың тг құрады,оның ішінде 4015 мың тг мерзімі өткен дебиторлық берешек. Ұзақтығы 3 айдан асатын мерзімі өткен дебиторлық берешек 3215 мың теңгеді құрайды.Ұсынуға болады сомасы 800 мың. тг. (4015-3215) мерзімі өткен дебиторлық берешек дейін 3 ай есептеуге өсімпұл мөлшерінде 0,05% әрбір кешіктірілген күні. Өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтері деп кәсіпорынның техникасын, материалдық және ақшалай ресурстарын пайдалануды жақсарту, еңбек өнімділігін арттыру арқылы оның өзіндік құнын төмендетудің қолда бар, бірақ пайдаланылмаған мүмкіндіктері түсініледі. Құрылыс материалдары мен конструкцияларына арналған шығындарды азайту. Материалдық шығындардың мөлшерін анықтайтын факторлардың үш негізгі тобы бар. Материалдық шығындар шамасына әсері: Шығыс нормасы Баға Көлік-дайындау шығыстары Материалдарды тұтыну нормалары мен материалдар бағасының өзгеруіне байланысты материалдарды үнемдеу есебінен өнімнің өзіндік құнының ықтимал төмендеуі мынадай формула бойынша анықталуы мүмкін: ∆См = (1-јн * Јц) * dм, (1) мұндағы ∆см-материалдарды үнемдеу есебінен өзіндік құнның өзгеруі, %; Јн-нормалардың өзгеру индексі; ц-бағалардың өзгеру индексі; м - жоспарлы кезеңде өнімнің өзіндік құны құрылымындағы материалдық шығындардың үлесі, %. Өндіріс бірлігіне арналған материалдардың шығыны өндірістік процестерді механикаландыру, прогрессивті технологияны енгізу, материалдарды кесудің ұтымды схемаларын қолдану, өнімнің ақауларын азайту, қалдықтар пайызын азайту және кейбір материалдарды басқаларына ауыстыру бойынша ұйымдастырушылық-техникалық шаралардың жүргізілуіне байланысты өзгереді. Нормалардың өзгеру индексі мынадай формула бойынша есептеледі: Јн = (100 - %н) / 100, (2) мұндағы % н-жоспарлы кезеңде материалдардың шығыс нормаларының төмендеу пайызы. Негізгі материалдардың шығыс нормасының төмендеуі 6% - ды, ал материалдар бағасының төмендеуі 7% - ды құрайды. Өзіндік құн құрылымындағы материалдық шығындардың үлес салмағы-40,72% (33250/81659*100). Нормалар мен бағалардың өзгеру индексін анықтаймыз. Јн = (100-6)/100 = 0,94 Јц = (100-7)/100 = 0,93 Біз құнның өзгеруін анықтаймыз. ∆См = (1-0,94*0,93)*40,72 = 5.29% Осылайша, материалдық ресурстарды үнемдеу есебінен өнімнің өзіндік құнының төмендеуі 5,29% - ды құрады.Абсолютті көріністе шығыс нормаларын оңтайландыру және бағаны төмендету бойынша жоспарланған іс-шараны енгізудің экономикалық тиімділігі анықталады: ∆См = ∆См% * См/100, (3) мұнда См-материалдардың құны. Есептеу: ∆См = 5,29%*33250/100% = 1758,93 мың т. Үшінші фактордың әсерін қарастырыңыз. Көлік-дайындау шығындарының мөлшері жабдықтау ұйымдарының белгіленген үстеме бағаларына, материалдардың сапасына жеңілдіктер мен жамылғыларға, жүктерді тасымалдау тарифтеріне, сондай-ақ кәсіпорындағы қойма шаруашылығын ұйымдастыру деңгейіне, түсіру және қойма операцияларын механикаландыруға және осы құралдарды пайдалану дәрежесіне, көлік түріне, тасымалдау қашықтығына, тасымалдау партиясының мөлшеріне және т. тг байланысты болады. Көлік және қойма шығындарын азайту арқылы шығындарды үнемдеуге қол жеткізуге болады: Этзс = Qпл * (Утзсб-Утзспл), (4) мұндағы Qпл-жоспарланған кезеңдегі жұмыс көлемі, т. тг Утзсб-базистік дайындау-қойма шығыстарының деңгейі (1,7), % Утзспл-дайындау-қойма шығыстарының жоспарланған деңгейі (1,5), % Этзс = (83079* (1,7 - 1,5))/100 = 166.16 мың т. Осылайша, Көлік және қойма шығындары 166,16 мың тоннаға азайды. Материалдық шығындарды төмендетудің жалпы экономикалық әсері: 1758,93 мың тг. + 166,16 мың тг. = 1925,09 мың тг. Яғни, 1925.09 мың тг бөлінбеген пайда -12 мың тг - дан 1937.09 мың тг - ға дейін өсті, сонымен қатар қысқа мерзімді міндеттемелердің мөлшері 1925.09 мың тг - ға азаяды және 27431.91 мың тг құрайды. Өткізілген іс-шаралардан кейін сатылған тауарлардың, өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құны 79733.91 мың т. (81659 мың т. - 1925.09 мың т.) құрайды. Сатудан түсетін пайда 1420 мың теңгеден 3345.09 мың теңгеге дейін артады. баланстық пайда (салық салынғанға дейінгі пайда) 2311.09 мың теңгеді құрайды (386 мың теңге+1925.09 мың теңге). II Есептеу бөлімі 2.1 Өнімді өткізу мен өндіріс жоспарын есептеу 1-кесте Өнімді өткізу мен өндіріс жоспарын есептеу
2.2 Жоспарды жылдары негізгі өндірістік қорларды қайта қалпына келтіру үшін амортизациялық аударымдарды есептеу 2-кесте Тас өңдеу зауытының жоспарлы жылғы негізгі өндіріс қордың орташа жылдық құнын есептеу
3- кесте. Негізгі өндірістік қорларды жоспарлы жылы қолданғандағы көрсеткіштерін есептеу.
4-кесте. Жоспарлы жылдарды негізгі өндірістік қорларды қайта қалпына келтіру үшін амортизациялық аударымдарды есептеу.
2.3 Бес күндік жұмыс аптасындағы бір жұмысшының жұмыс уақытының баланысын есептеу 5-кесте. Бес күндік жұмыс аптасындағы бір жумысшының жұмыс уақытының балансын есептеу.
2.4 Дайын заттың, еңбек сыйымдылығын есептеу 6- Кесте. Дайын өнімнің еңбек сыйымдылығын есептеу.
7-Кесте «Тас өңдеу» зауытының өнеркәсіптік жұмысшы санын есептеу
8-Кесте Келісімді жұмысшының тікелей еңбекақы қорын есептеу
9-Кесте Мерзімді жұмысшының тікелей еңбекақы қорын есептеу
10 кесте. Шығындар кезеңінің сметалық есебі
Қорытынды Бұл курстық жұмыста «Нұр құрылыс» ЖШС-нің қаржылық жағдайына талдау жасалды. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметін талдау кәсіпорын қызметіндегі маңызды, үздіксіз және қажетті процесс болып табылады. Талдау кәсіпорынның қызметін динамикада бағалауға мүмкіндік береді, бұл қаржылық және өндірістік қызмет саласындағы ауытқуларды уақтылы анықтауға мүмкіндік береді. Кәсіпорынның өтімділігін есептеу деректері бойынша талданатын ұйымның балансы мүлдем өтімді емес екені анықталды. Бұл көбінесе кредиторлық берешектің өсуіне байланысты. Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,18-ге (0.62-ден 0.44-ке дейін) азайды, яғни төлем қабілеттілігі деңгейі төмендейді. "Сыни" өтімділік коэффициенті 0,08-ге (0.26-дан 0.18-ге дейін) азайды. Абсолюттік өтімділік коэффициенті 0,09-ға (0.096-дан 0,056-ға дейін) азайды, бұл кәсіпорынның төлем қабілеті жоқ екенін білдіреді. Қаржылық тұрақтылық коэффициенті 0,01-ге (0,19-0,18) артты. Т. е. жыл соңында кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы аздап өсті. Өтімділікті есептеу нәтижелері бойынша олар нормадан төмен деп айтуға болады және бұл кәсіпорынның сыртқы көздерге қаржылық тәуелділігін білдіреді, сонымен қатар төлем қабілеттілігін жоғалту мүмкіндігі батг Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын арттыру үшін Мен келесі іс-шараларды ұсындым: * Өзіндік құнның 1925.09 мың т. төмендеуі; * Қарыздарды өндіріп алу және факторинг бойынша сотқа талап арыз беру есебінен дебиторлық берешекті 2572 мыңға азайту. ; Бұл іс-шаралар қаржылық тұрақтылықтың бірқатар көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік береді. Қаржылық стратегия жасау қадамдары келесі кезеңдерден құралады: дайындық кезеңі; қаржылық жоспарлаудың мақсаттарын анықтау және қалыптастыру; жоспарланатын кезеңге кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдірудің негізгі критерийін таңдау; қаржылық стратегияны құруға қатысты ұсыныстарды жасау, сандық және сапалы бағалау және таңдау; кәсіпорынның болжамды қаржылық есептемесін құру; таңдалған ұсыныстарды есепке ала отырып, кәсіпорынның болжамды жағдайын қаржылық талдау; жоспарланатын кезеңге кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдірудің негізгі критерийлеріне жетуді бағалау; кәсіпорынның жоғары басшылығымен қаржылық стратегиясының бекітілуі. Қорыта келгенде, кәсіпорын қаржысын тиiмдi ұйымдастыру кәсiпкерлiк қызметтi қаржыландыруды және оны несиелеудi жүзеге асырады. Оның басты мақсаты корпорацияның нарықтық ортада жоғары пайдаға жетуiн және шығындарын минималдауды қамтамасыз ету болып табылады. Осылайша қаржы ресурстарының маңыздылығына көз жеткіземіз. Пайдаланылған әдебиеттер Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2013 Өсербайұлы А., «Корпоративтік қаржы», Алматы - 2015 Жүйріков К.К., «Нарықтық экономикадағы қаржы ресурстары», Банки Казахстана, 2015 Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік», Алматы – 2016 Дүйсенбаев К.Ш., «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау», Алматы – 2013 Жүйріков К.К., «Кәсіпорынның қаржы анализі», Алматы – 2014 Абрютина м.с., Грачев а. в. кәсіпорынның қаржы-экономикалық қызметін талдау: оқу-практикалық құрал. М.: "іс және Сервис" баспасы, 2014 Абрютина м. с. коммерциялық қызметті Қаржылық талдау. - М.: "іс және сервис" баспасы, 2015 Баканов м. и. экономикалық қызметті талдау теориясы. - М.: Қаржы және статистика, 2016 Деев А. Н. Қаржы. Оқу құралы-М.: емтихан, 2014 Дробозина Л. А. қаржының жалпы теориясы. М.: ИНФРА-М, 2015 Лубушин н.П., Лещева В. Д., Дьякова в. г. кәсіпорынның қаржы-экономикалық қызметін талдау. 2013 Ковалев В. В. Қаржылық талдау: капиталды басқару. Инвестицияларды таңдау. Есептілікті талдау. - М.: Қаржы және статистика,2017 Крейнина м. н. кәсіпорынның қаржылық жағдайы. Бағалау әдістемесі. - М.: 2016 Идрисов А. ТГ Стратегиялық жоспарлау және инвестициялардың тиімділігін талдау. - М., 2018 Лимитовский м. а. инвестициялық және қаржылық шешімдерді бағалау негіздері. - М., 2016 жүктеу/скачать 70,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||