И. П. Павлов ілімі бойынша балада көптеген туа біткен инстинктер Баланың инстинкті жануарлар төлінің инстинктіндей дайын, қалыпты әсер түрінде
жүктеу/скачать 22,56 Kb.
|
Бала дамуындағы тұқым қуалаушылықтың ролі
|
Бала дамуындағы тұқым қуалаушылықтың ролі. И. П. Павловтың ілімі бойынша, даму – ішкі және Даму - өте күрделі процесс. Баланың дамуына үш негізгі Тұқым қуалаушылық – жас ұрпаққа ата-аналарының бойындағы биологиялық ұқсастығының Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктер ежелгі дәуірде — Демокрит, Бұдан кейін Ч.Дарвиннің пангенезис теориясы маңызды орын алады. Бұл Адамның міңез-құлқының тұқым қуалаушылық программасы адамзат тұқымын жалғастыра түсу, Бала өзінің әрі қарай дамуына қажетті алғышарттармен туады. Мұндай И.П. Павлов ілімі бойынша балада көптеген туа біткен инстинктер Баланың инстинкті жануарлар төлінің инстинктіндей дайын, қалыпты әсер түрінде Туа біткен икемділік өзгеріссіз қалмайды. Өзгергіштік – адамның жоғары Педагогика тұқым қуалаушылықтың ролін жоққа шығармайды, тұқым қуалаушылық арқылы 1.2. Дамудағы әлеуметтік орта мен тәрбиенің жетекші ролі. Орта деген ұғымға стихиялы түрде балаға ықпал ететін әр Адамның психологиялық дамуы оның анатомиялық-физиологиялық дамуы негізінде мидың дамуына, Балалар айналасындағы ортаны, дүниені ересек адамдардың басшылығымен танып-біледі. Тәрбиеде Баланың мінезі де қоршаған орта мен айналасындағы адамдардың ықпалы, Кейде балаға ашуланшақ мінез биологиялық жолмен ауысуы да мүмкін. Әлеуметтік орта - жеке адамның мінез-құлқының дамуына ықпал жасайтын Олай болса, адам мінезі әлеуметтік ортадағы, отбасындағы тәрбие үстінде Балаланың туа біткен нышандарын тәрбие арқылы дамытпаса, ол бірте-бірте Нышанды дамытып, талантқа айналдырудың екінші бір жағы – жұмысқа Тәрбие бала денесінің дамуына да мәнді ықпал етеді. Мысалы: Тәрбиенің тиімділігі баланың жеке психологиялық ерекшеліктерін білуге байланысты. Өйткені Кейбір талант ерте танылады. Мысалы: Австрия композиторы В. А. Кейбір баланың қабілеттілігі өте кеш көрініс табады. Мысалы, неміс Баланың дұрыс дамуына қоғамдағы халықтың материалдық тұрмыс жағдайының жақсаруы, Қорыта келгенде, тұқым қуалаушылық жолымен ауысқан биологиялық ерекшеліктер адамның 1.3. Тәрбие жүйесінде мектеп жасына дейінгі балаларды жас шамасына Белгілі бір шақтық кезеңге тән анатомиялық-физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерді Қазіргі педагогика ғылымы жас ерекшеліктерін анықтауға баланың дамуын үнемі Қазіргі мектепке дейінгі педагогика, психология ғылымдары бала дамуының бір 1. Баланың нәрестелік кезеңіне сипаттама жасайтын болсақ, бұл кезеңде Адам ағзасының айналадағы ортамен байланысы жүйке арқылы өтеді. Жаңа Бірқалыпты дамып, дұрыс өсіп келе жатқан баланың 6 – Бала өмірінің бір жасқа дейінгі нәрестелік шағының көзі бір-бірінен Тәуліктің 18 – 20 сағатын ұйқымен өткізеді. Әр 3 Есту қабілеті әлсіз болғанмен, өте қатты дыбысты естиді. Күшті Дәм сезу едәуір ерте жетілген: тәттіні ынталана сорады, ащыға Иіс сезімі онша жетіле қоймағанмен, өмірінің алғашқы аптасында-ақ иіске Нәрестенің алақаны, беті, табаны сезімтал келеді. Оның қуанышы езу Екі айлығында басын біршама тік ұстап, айналаға көз қиығын Осы кезде нәрестенің ересектермен қатынасы дамиды. Үлкен адам жылы Енді 2,5 – 3 айдан 5 – 6 айға 3 айда анасын, 6 айда таныс адамдарды ажырата алады. Заттардың формасын, түсін ажырата бастайды. Өзіне арналған сөзді түсінеді. 4 – айда ыңылдайды, уілдейді. 6 – 7 айда Нәрестенің көңілін музыкаға және музыкалық ойыншықтардың дыбыстарына, әуезді үніне 5 – 6 айдан 9 – 10 айға дейінгі 6,5 – 7 айлығында бала орнынан жер бауырлап, қозғалып, 9 айлығында қолымен заттардан ұстап, тәй-тәй басады. 9 – Бір жаста өзі жүре алады. Өзі жүретін нәрестенің қолы Жыл аяғында айналасындағылармен қарым-қатынасы күшейеді, адамдарға деген ынтасы артады. Нәрестенің дұрыс дамуы үшін күн тәртібіне сай тамақ пен Қорыта айтқанда, аталған ойын-сабақтардың, күн тәртібі, тазалық талаптары мен Үлкендермен қарым-қатынас негізінде нәрестеде жандану процесі пайда болады. Жандану Сонымен, нәрестенің психикалық дамуы мен мінез-құлық сапалары күнделікті тұрмыс 2. Сәбилік кезең. Бала өмірінің екінші жылы бөбектік шақ Екі жастағы баланың салмағы 12 – 12,7 кг, бойы Психикалық дамуында ілгері жылжуы, сенсорлық дамуының жылдамдығы байқалады, сол Бөбектік шақ бір-бірінен сапалық ерекшелігі бар екі кезеңге бөлінеді: Бір жастан бір жас 5 – 6 айға дейінгі Негізінен тілді түсіну қабілеті жетіліп, заттың белгілерін сөз бойынша Бөбектер заттардың түрлі қасиеттерін танып, күрделі әрекеттерді игереді. Бала Бір жарымнан 2 жасқа дейінгі кезеңде дербестікке ұмтылғыш, бірақ Бөбектердің осы кезде көріп, қабылдауы да жетіле түсіде. Белсенді Бөбектерде жаңа сұраныстар пайда болады, өзін қоршаған заттарды тез Бөбіктердің дұрыс дамуы үшін тамақ, ойын, гигиеналық күтім қажет. Ойын-сабақтар бөбектердің жан-жақты дамуына әсер етеді. Атап айтсақ: Бөбектермен өткізілетін ойын-сабақтарға бірінші жартыжылдықта көңіл көтеру ойындары, екінші Бала өмірінің үшінші жылы (2-ден 3 жасқа дейін) бірінші Сәбилердің үлкендермен жиі қарым-қатынасының ойын-сабақтарда сөйлеуінің нәтижесінде тілі мен Осы кезде бағдарлау әрекетінің негізгі түрі – бақылауы жетіледі, Сәбидің елестету сезімі қатты дамиды, рольдік ойындар ойнайды, бала Сәбилер осы шақта сөздің көмегімен бір-біріне достық қарым-қатынасын білдіреді, Балаларды сәбилік кезден бастап, шаруашылыққа көмектесуге, өз төсегін салуға, Бала психикасының дамуында айналадағы орта мен оқу-тәрбие ерекше орын Мектеп жасына дейінгі баланың үдемелі дамуын қамтамасыз ету үшін Мектепке дейінгі кезең 3-тен 7 жасқа дейін. Бала өмірінің төртінші жылы екінші сәбилік кезең деп аталады. Миының құрылымы мен сезімталдық қабілеті әрі қарай дамиды, белсенділігі Мектепке дейінгі шақта баланың мінез-құлқы айтарлықтай өзгереді. Сәбилер түрлі Осы шақта сәбилердің іс-әрекетінің күрделенуіне байланысты танымдық құштарлығы пайда Үш-төрт жастағы сәбидің ең маңызды ерекшелігі - өзіндік Баланың психикалық дамуына әсер ететін күнделікті іс-әрекет – ойын, Қорыта айтқанда, оқу, тәрбие барысында екінші сәбилер тобындағы балаларды Бала өмірінің бесінші жылы естиярлық кезең деп аталады. Бұл Естиярлардың тыныс мүшелеріне керекті оттегін, гимнастикалық жаттығуларды дұрыс таңдап, Естиялардың іс-әрекетінің негізгі түрлерін және жүйкені дамыту өзара байланысты. Ойын бала психикасында сапалық өзгерістер тудырады, естиярлардың мазмұнды ойындарының Төрт-бес жастағы баланың ойы бейнелі сипатта болып келеді. Ойлауды 4 – 5 жастағы баланың тағы бір ерекшелігі көпшіліктің, Бала психикасының дамуына әсер ететін күнделекті іс әрекеттерінде бала Үлкендерге ұқсағысы келіп, соларша іс-әрекет жасауға ұмтылады; Ойын (кез келген істі ойынға айналдырады); Үлкендермен, құрдастарымен жақсы қарым-қатынасын сақтау; Топтағы балалардың жақсы бағасы мен сүйіспеншілігіне ие болу тілегі; Намыс, өзін таныту тілегі, ойында басшы рольді орындауға дәмеленеді; Жарыс (бірінші болуға тырысады), адамгершілік мінез-құлықтын дамуы. Бұл кезде бала өзі бастап өзгелер үшін еңбек етеді, Ересек шақтағы баланың дамуы (5 – 6 жас). Алты Адамгершілік тәрбиесінде баланың көнгіштігін, сенгіштігін, еліктеуге бейімділігін пайдаланып, қателігін Бұл жастағы балалар үшін еңбектің тәрбиелік мәні зор. Балаларды Балабақшаның ең негізгі міндеті - балаға білім атаулының әліппесін Қанқа сүйегі мен бұлшық етінің жедел жетілуіне байланысты моторлық Сананың дамуы баланың өз бетімен тәуелсіз талаптануын тудырады. Олар Дене тәрбиесі. Дұрыс тамақтанып, таза ауада жиі болу, көп Тәрбиешінің міндеті - еңбек, спорт іс-әрекетін, жеткіншекті, ерік-жігер, сапаларын ІІ. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ТӘРБИЕСІНІҢ ПРАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗІ 2. 2. Мектеп жасына дейінгі балалардың таным үрдісінің даму Мектепке дейінгі ұйымдарда білім сапасын арттыру аса маңызды мәселе, Біріншіден, білім мен тәрбие беруге арналған дамытушы ортаны жабдықтау Екіншіден, тәрбие мекемесінің басшысы мен тәрбиеші педагогтар қауымы кәсіби Үшіншіден, балабақшада еңбек етуге толық жағдай жасалып, тәрбиелеу мен Баланы тәрбиелеу, дамыту және білім беру мәселелерінде отбасы мен Білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – тұлғаны оқыту, тәрбиелеу, 1. Зердесін дамыту 2. Эмоциясы мен сезімдерін дамыту 3. Күрт қиыншылықтарға төтеп бере алуын дамыту 4. Өзіне-өзінің сенімділігін, өзін-өзі қабылдау, жақсы көруді дамыту 5. Танымдық үрдісін дамыту 6. Өзін-өзі алып жүре алуын, дербестігін дамыту 7. Өзін-өзі көрсете алуына, өзін-өзі жетілдіруге ынтасын дамыту А. Едігенова бойынша баланың бүкіл өмір бойында оның даму Балалар әдетте өзіне түсініксіз оқиғалардың, құбылыстардың сырын білуге құмартады. В.С. Мухина бойынша мектеп жасына дейiнгi және бастауыш мектеп Т. Рибоның айтуынша, баланың шығармашылық қабілеті тәжірибелілігіне байланысты дамиды 1. Бірінші кезең баланың қабылдауының ерекшелігіне байланысты (бір заттан 2. Екінші кезең – қиялдың ойыншықтарды жандандыру құдіретінің байқалуы; 3. Үшінші кезең – ойындағы рөлдерге байланысты өзгеруі; 4. Төртінші кезең – бала қиялында өзіндік көркемдік шығармашылықтың О.М. Дьяченко мен А.И. Кирилованың тәжірибелік зерттеулерінде бала дамуында 1. Көрнекілікке сүйену; 2. Өткен тәжірибесін қолдану; 3. Ерекше ішкі позицияны қолдану. Осы үш компоненттің қолдануында халық ертегісінің айрықша орнын анықтап, Мектеп жасына дейінгі кезеңде қиял – қоғамдық тәжірибені меңгерудегі С.Л. Рубинштейннің айтуынша «Қиял – бұл образдық форманы іске Атақты психолог Л.С. Выготский баланың қиялы біртіндеп өмір тәжірибесінің Қазіргі кездегі психологтар мен педагогтар баланың жеке басының дамуындағы Бірінші дәрежеде қиял қоршаған болмыспен байланысты, дайын нәтижені ойластыруға Екінші дәрежеде баланың өткен тәжірибесімен байланысты, бірақ сонда да Үшінші дәрежеде қиялдың дамуы балаға ақиқаттан қиялдың қозғалысының жоғарғы Сонымен, қорыта айтқанда, біздің тәжірибемізге негіз болған 5-6 жастағы В.С. Мухина теориясы бойынша өзінің бастамалары жағынан баланың қиялы Баланың қиялдауы ойын үстінде қалыптасады. Алғашқы кезде қиял заттарды Сондай-ақ мектепке дейінгі шақта зейіннің, естің, қиялдың дамуында ұқсастықтар В.С. Мухина бойынша мектепке дейінгі бала әрекетінің жаңа түрлерін, Мектепке дейінгі кезеңде баланың зейіні төңіректегі заттарға және осылар Д.Б. Эльконин пікірінше, мектепке дейінгі кезеңде балалар іс-әрекетінің күрделенуіне Бірақ мектепке дейінгі кезеңде зейіннің негізгі өзгеруі баланың алғаш В.С. Мухина мектепке дейінгі шақта балалар ықтиярлы зейінді меңгере Сенсорлық даму, бала заттардың түсін, пішінін, мөлшерін және олардың Зейін тікелей қызығушылықпен байланысты (ырықсыз зейін), өйткені қызықты іске К.Д. Ушинский «Балаға оқуды қызықты ете білу керек және В.С. Мухина бойынша мектепке дейінгі шақ есте сақтау мен Заттарды, картиналарды, сөздерді ықтиярсыз есте сақтаудың сапасы, баланың осыларға Мектепке дейінгі жастағылардың ықтиярсыз есте сақтауы мен ықтиярсыз еске В.С. Мухинаның пікірінше есте сақтау мен еске түсірудің ықтиярлы Естің ықтиярлы формаларын меңгеру бірнеше кезеңнен тұрады. Олардың біріншісінде В.С. Мухинаның айтуынша, есте сақтау мен еске түсірудің жолдарын Мектеп жасына дейінгі балалардың кейбіреулерінде эйдетикалық ес деп аталатын Мектепке дейінгі жас – естің қарқынды даму жасы. Ес Сондай-ақ мектепке дейінгі балалардың ойлау үрдісіне тоқталсақ, ойлау – Мектепке түсу балалардың логикалық есін дамытуда үлкен роль атқарады. Мектепке дейінгі балалық шақта заттардың, құбылыстардың, іс-әрекеттердің арасындағы байланыстар Балалардың ойлауын дамытуда мектептегі оқу-тәрбие процесі шешуші роль атқарады. Таным әрекетінің бірі - қабылдау. Тілдік мәліметтерді және жазылымдағы Д.Б. Эльконин бойынша кіші мектеп жасындағы балаладың танымдық үрдістердің Мектепке дейінгі бала тәрбиесімен айналысатын педагогтар мен тәрбиешілер, ата-аналар К.Д. Ушинский – баланы табиғатпен жастай таныстыра дамыту, оның Онтегенездің бастапқы кезеңдерінде қарым-қатынас бала өмірінде аса маңызды функция Бала өзіне берілетін басқаның тәжірибесін белсенді түрде ой елегінен Мектепке дейінгі балалар әдетте ойынды, сурет салғанды жақсы көреді, Сонымен мектепке дейінгі жас - ерте онтогенез кезеңіндегі ең Жас баланың өмірді тануы, еңбекке қатынасы, психологиялық ерекшеліктері осы Атақты психолог ғалымдары Л.С. Выготский, А.И. Леонтьев, А.С. Запорожец, 2. 2. Ойын – балаларды дамыту және тәрбиелеу құралы. Ойын – бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы балалар Ойынның түпкі ниеті – бұл балалардың нені және қалай Ойының сюжеті, мазмұны – бұл оның жанды тұлғасын құрайтын, Ойынның көп уақыты серуенде өтеді. Сондықтан аулада арнаулы құрылыстар, Ойындар мазмұнына қарай, өзіне тән ерекшеліктеріне қарай сюжетті-рольді, драматизациялық, Сөжетті-рольді ойындар мектепке дейінгі балалар өмірінде елеулі орын алады. Драматизациялық ойындарда мазмұн, рольдер, ойын әрекеттері қандай да бір Дидактикалық құрылыс ойыны – балалар әрекетінің бір түрі. Оның Дидактикалық ойын кішкене балаларға мейлінше тән оқыту формасы болып Қимыл ойындар – балаға дене тәрбиесін беру құралы. Балалардың Сол сияқты ойындар да топта жас ерекшелігіне сай жүргізіледі. 2.3. Психологиялық ойын-жаттығуларды іс-тәжірибеде қолдану. Психологиялық жаттығулар баланың жан дүниесінің рухани жай-күйінің үйлесімді дамуына 1) Психологиялық ойын жаттығуларды тәрбие жұмысында, экспиримент барысында Ойындардың негізгі мақсаты: баланың ықылас-зейінін, байқампаздығын, өзінің жеке құрбыларының Зейінді дамытуға арналған ойындар. «Сақ бол» ойынның мақсаты: ықылысталыққа, зейінділікке талпындыру, дыбысқа, белгіге «Дыбысты тында» ойынның мақсаты: зейін белсенділігін дамыту, арттыру. Жетекші 1 - вариант . Қане неше рет шапалақ соқтым, 2 - вариант. Бір шапалақ – «құс ұшты», екі «Бес құбылыс». Бұл ойынның мақсаты: баланың зейінін дамыту, 1 – вариант. «Ауа» - қолдарын жоғары көтереді. «Су» 2 – вариант. Ойын шарты осындай, бірақ әр түрлі Есте сақтау қабілетін дамыту ойындары. «Рет-ретімен қой». Ойында баланың байқампаздығын дамыту мақсаты көзделеді. Боялған 1 – вариант. Асықтардың түстері бойынша рет-ретімен айтып шығады. 2 – вариант. Асықтарды араластырып жіберіп, алғашқы қалыппен ретке «Ретін ойында сақта» ойыны. Бұл ойынның мақсаты: баланың байқампаздық «Кім не істеді» ойыны. Баланың ықылас зейінін байқампаздығын, есте «Айнадағы кім?» ойынын шарты бойынша ер баланың алдына айна 2) Психожаттығулар ертеңгілік жиын. Халық даналығындағы «Ойнай білмеген, ойлай Деген аталы сөздің сырын жүгінсек, мектепке дейінгі баланың ойынға Арқасымен тұру – сырт айналу, немқұрайлық таныту деген сөз. Шеңбер – бұл сенің қорғаныш кепілің. Шеңбердегі «Амандасу – сәлемдесу». Мақсаты: балаларды біріктірп, өзара сенім жағдайын «Тілек шоғы» мақсаты: балаларды жағымсыз сезімдерін арылту, жақсылық жасауға 2.4. Буденнов орта мектебінің шағын-орталығында балаларды дамыту үшін жүргізілген Балалармен өз жұмысымның негізі ретінде «Балалбақшадағы тәрбие және білім Балаларды логикалық ойындар арқылы ойлау қабілеттерін дамыту; Ғылыми-зерттеу әдісіне қызығушылықтарын арттыру. Осы тақырыпты жетілдіре отырып мен мынадай нәтижеге жеттім. Логикалық ойлау арқылы: балалардың (логика) ойлау, жүйелі сөйлеу қалыптасады, сөздік қоры молаяды.; танымдық, ұғым, ой-пікір, ой-қорыту формалары дамиды. Қарапайым математикалық түсініктерін олар 1-ден 10-ға дейін тура – кері санайды; сандардың реттік санының орнын табады; уақыт туралы түсініктері қалыптасады; көркем сөз арқылы тілдері дамиды. ал «Ертегілер еліне саяхат» тақырыбы бойынша алсақ, балалардың біріншіден: бірнеше ертегілер кейіпкерлері есте қалады; кеңістік бағдарламасы дамиды; бірінші, екінші, үшінші, жоғары, алдында, артында деген ұғымдары бекітіледі; геометриялық пішіндердің атаулары. Бұл сабақтарда мен мынадай логикалық ойындарды қолданамын: «Не жетіспейді?», Тіл дамыту сабағында «Ойын әлеміне саяхат» тақырыбы бойынша: балалардың «Ағадан ақыл, ініден ізет» тақырыбы бойынша: балалардың ұлттық ойынға «Бұрын не болды?», «Артық сөзді тап», «Дыбысты ата», «Айырмашылығын Айналамен таныстыру сабағында «Күз», «Қыс», «Жаз», «Көктем» тақырыптарға байланысты Көркем әдебиет сабағында: «Адасқан кейіпкерлер» ойынында балалар естеріне ертегелерді Салауат ашу сабағында «А әрпі және дыбысы» тақырыбында балалар Бейнелеу сабағында да «Суретті аяқта», «Неге ұқсайды?» ойындары Балалардың дене бітімін дамытып, әрі қарай жетілдіру – басты Сонымен қатар балалармен жұмыс істеу процесінде осы сұраққа байланысты Ал «Балаңыз мектепке дайынба?» тақырыбында баланың мектепке дайындығын, яғни Өз тәжірибемде дәстүрлі емес сабақты көп қолданамын. Мысалы: қиял-ғажайып Сабақта мынадай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді: зерттеу, алгоритм, ертегі кейіпкерлерін Әдебиеттер: 1. Ә. Меңжанова «Мектепке дейінгі педагогика» - Алматы «РАУАН» 20 – 46 беті 2. Ф. Н. Жумабекова «Мектепке дейінгі педагогика» Астана 3. «Мектепалды даярлық» журналы № 6 2009жылы 19 4. «Мектепалды даярлық» журналы № 4 2009 жылы 11 5. «Республикалық ғылыми - әдістемелік журналы» № 3 6. «Отбасы және балабақша» журналы № 1 7. «Отбасы және балабақша» журналы № 5 2008 8. Әбиев «Мектепке дейінгі педагогика» Алматы 2005 9. В. С. Мухина «Балалар жас психологиясы» Алматы 10. Т.Сабыров «Балаларға ақыл-ой тәрбиесін берудің кейбір мәселелері» Алматы 11. Ө.А.Уманов, В.А.Парфенов «Бала бақыты» Алматы, 1979 жылы 12. Р. Қоянбаев «Тәрбиетеориясы» - Алматы, 1991 жылы. 13. Е.Сағындықұлы «Педагогика» Алматы 1999 жылы 45-55 беті 14. В.А. Сухомлинский. Балаға жүрек жылуы. - Алматы, 1976. 15. Божович Е.И. Личность и ее формирование в жүктеу/скачать 22,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|