I тарау. Ежелгі қазақстан § Қазақстан тас дәуірінде
жүктеу/скачать 7,69 Mb.
|
Қазақстан тарихы пәнінен лекциялар жиынтығы 2023-2024 оқу жылы-1
- Бұл бет үшін навигация:
- ХҮІІІ ғасырда Бұқар Қалқаманұлы
| Үмбетей Тілеуұлы 1706-1778 жылдары өмір сүрген. Қазіргі Ақмола облысының Ерейментау ауданында дүниеге келген. Үмбетей Тілеуұлы Бөгенбайдың үзеңгілес жауынгер серігі бола жүріп, халық арасына жыршы ретінде де танылды. Жырау шығармаларының бір тобы («Бәкеге», «Жауқашарға», «Бұқарға», «Бекболат биге») әлеуметтік әділдік, адамгершілік мәселелерін арқау етсе, енді бір тобы Бөгенбай батырдың ерлікке толы («Бөгенбай өліміне», «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту», т.б.) өмірін суреттеуге арналған. Оның «Жантай батыр» дастаны мен Абылай хан туралы жырларында қазақ халқының қалмақтарға қарсы күресі баяндалады. Жоңғар мен қытайға қарсы батырлық күресті, халықтың бейбіт өмірге ұмтылуын жырлады. Үмбетейдің неғұрлым танымал шығармасы Бөгенбай батырға арналды. Жырау шығармаларының негізгі тақырыбы – ел қорғау, жер қорғау күресі, халықтың ынтымағы, береке-бірлігі. Ол – халық мүддесін жырлаған жырау. Халық мүддесіне жат қылықты хан-сұлтанның бет-жүзіне қарамай әшкерелеп айтатын әділ, адал, турашыл ақын болған.
ХҮІІІ ғасырда Бұқар Қалқаманұлы ерекше танымал болды. Бұқар жырау 1668-1781 жылдары өмір сүрген. Ол Павлодар облысындағы Баянауыл жерінде туған. Бұқар Қалқаманұлы – қазақтың аса көрнекті жырауы, мемлекет қайраткері. Ұзақ ғұмыр сүрген ол көптеген тарихи оқиғалардың куәгері. Тәуке хан тұсында беделді билердің бірі болған. Ел билеу ісіне Бұқар жырау ХVІІ ғасырдан бастап араласты. Бұқар жырау Тәуке хан мен Абылайдың тұсындағы ықпалды би, абыз, кеңесші қызметін атқарды. Ол мемлекеттің тұтастығына, оны сыртқы жаулардан қорғауға арналған орасан көп толғаулардың авторы, ұлттық идеологияның жаршысы. Жырау тек қана жыршы емес, сондай-ақ қатардағы қауым мүшелерінің, еркін көшпелілердің мүдделерін жақтаушы. Толғау кей кезде көрегендік ретінде орындалады, жырау көшпелілер қоғамында қандай да бір дәрежеде абыздың қызметін атқарды. Толғаулар өмірдің мәні, дүниенің баянсыздығы жөніндегі философиялық ойларға толы болды. ХVІІІ ғасырдың аяғында жыраулық дәстүр біртіндеп әлсірей бастады. Жырау қазақ халқының өміріндегі күрделі мәселелерді шешуде маңызды рөл атқарды. Бұқар жырау қазіргі Павлодар облысының Баянауыл ауданы, Далба тауының баурайында 1781 жылы қайтыс болды. жүктеу/скачать 7,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|