I теоретические основы логопедии

 

215 

Жалпы қимылға көңіл бөлу (ептілігі, епсіз, икемсіз) 

 

4.  Қолдың ұсақ қимылын тексеру 



 

Оң қолдың үлкен саусағын қалған саусақтармен кезек түйістіру, 

сосын сол қолдың; 



 

Оң, сол қолдың саусақтарын жеке кезекпен бүгу; 



 

Екі қолдың саусақтарын түйістіру; 



 

Түймені, бауды баулау, шешу. 

 

Қимылдың толықтылығы, нақтылығы, ептілігі анықталады. 

 

5.  Мимикалық ерікті іс қимылдарды тексеру 



 

Қабағын көтеру (таң қалу) 



 

Мұрнын жиыру 



 

Күлімдеу 



 

Ұртын үрлеу 



 

Ернін алға шығару 

 

6.  Артикуляциялық моториканы тексеру 



 

Ерінді жымиту 



 

Түтікше 



 

Күрекше 



 

Жіңішке тіл 



 

Жымию түтікше 



 

Сағат 



 

Ат шауып келеді 

 

Қимылдық толықтылығы, көлемі, бір қимылдан екінші қимылға өтуі 

анықталады. 

 

Сөйлеу функциясын тексеру 

1) Дыбыс айтуының сипатамасы; 

2) Сөз қоры  

3) Сөйлеудің грамматикалық жағы 

4) Сөйлеудің жылдамдығы (жылдам, баяу) 

5) Сөйлеу тәртібінің ерекшеліктері (сөйлеу белсенділігі, 

ұстамдылығы, импульсивность, қатынасқа түсуі т.б.). 

6) Дауысы (қатты, ақырын, қырылдақ, әуезділігі) 

7) Демалуы (кеуделік, диафрагмальдық, терең т.б) 

8) Сөйлеудің әр түрінде тұтықпаның байқалуы: 



 

Бірге сөйлегенде  



 

Қайталап сөйлегенде 



 

Жаттаған сөзде 



 

Тақпақ айтқанда 

 

216 



 

Мәтінді оқығанда 



 

Сұрақ жауап кезінде 



 

Берілген тақырыпқа әңгіме құрастырғанда 



 

Оқығанын айтып бергенде 



 

Өз бетімен сөйлегенде 

9) Тыртысудың түрі: тоникалық, клоникалық, аралас. 

10) 

Тыртысудың орны: 



 

Демалу: инспираторлық, экспираторлық 



 

Дауыс шығару: вокальдық, діріл т.б. 



 

Артикуляторлық: еріндік, тілдік, жұмсақ таңдайлық. 



 

Күрделі беттік тыртысу. 

11) 

Қиын дыбыстар 

12) 

Эмоциональды маңызды сөйлеу ситуациялары 

13) 

Сөйлеу амалдары (эмболофразия, сөздерді ауыстыру, 

сөйлеу қатынасын ерікті шектеу) 

14) 

Еріксіз бірлескен қимылдар, оның сипаты 

15) 

Тұтығу кезінде баланың сезінуі: бұлшықеттердің қатаюы, 

демалу қиындығы 

16) 

Тұтықпаны күшейтетін факторлар: қысылу, шаршау, шу 

т.б. 

17) 

Тұтықпаны жеңілдететін факторлар: өзін өзі бақылау, зейін 

қою, сөйлеуді қимылымен қостау. 

18) 

Көмекті қабылдауы: жағымды, парықсыз, жағымсыз. 

19) 

Өзінің ақаулығына көзқарасы: орынды, орынсыз 

20) 

Тұтықпасыз сөйлеу кездері: ұзақтығы, жиілігі 

21) 

Сөйлеуден қорқуы (логофобия) 

22) 

Тұтықпаға эмоционалдық жағдайының әсері 

23) 

Тұтықпаның өтуі: бірқалыпты, бірде азайып, бірде 

күшейеді. 

24) 

Тұтықпаға қосымша сөйлеу бұзылыстары 

25) 

Тыртысудың деңгейін анықтау: жеңіл, орташа, ауыр. 

 

Қорытынды 

     Қорытындыда 

логопед 

орталық 

нерв 

жүйесінің 

органикалық 

зақымдалуының  белгілерін  көрсетеді  (медициналық  қорытындының 

негізінде): 



 

Сөйлеу және моторлық онтогенездің ерекшелігін; 



 

Тұтықпаның байқалған уақытын; 



 

Тұтықпаның деңгейін; 



 

Тыртысудың түрін, орнын; 



 

Логофобияны барын; 



 

Тұтықпаның байқалуын; 



 

Басқа тіл кемістіктерін көрсетеді. 

 

217 

Мысалы, тұтықпа екі жарым жаста қорыққаннан кейін бірден басталды. 

Дыбыс айтуы мен лексикалық грамматикалық жағы қалыпты дамыған. 

Тұтықпаның тоно клоникалық түрі, орташа деңгейі. Тұтықпаның  

невротикалық түрі. 

 

жүктеу/скачать 5,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: