I теоретические основы логопедии

 

421 

               

2-тапсырма 

Тексеру түрі: 

1)  бақылау 

2)  әңгімелесу 

3)  анамнез жинау 

4)  тереңдетілген 

5)  динамикалық 

 

3.  Қойылатын  талаптарға  сәйкестігі  жас  ерекшеліктерін  ескеру,  бағдарлама 

материалына сүйену т.с.с. көзқарас тарапынан тексеру әдістемелерін талдау. 

4.  Балалардың  фонематикалық  түсініктерін,  сөйлеу  тілінің  фонетикалық 

жағын  тексеруге  арналған  материалды  іріктеуге  қойылатын  талаптарды 

сипаттап ата. 

5. Тексерудің төмендегідей әдістемелерін дайындау: 

- фонематикалық түсініктерін, 

- балалардың дыбыс айтуын. 

6.  Балалардың  моторлы  сферасының  дамуын  айқындауға,  жалпы,  сөйлеу 

анамнездерін жинауға арналған сұрақтар тізімін құрастыру. 

7. Сөйлеу картасының бөлімін талдап, анамнез жинау, қорытынды жасау: 

 

Сөйлеу тілінің анамнезі: 

1 нұсқа. 

 

Сұрақтар 

Жауаптар 

Баланың 

уілдеуі 

қашан 

пайда 

болады? 

3, 5 - 4 айда 

Былдырлауы қашан  пайда болады? 

7 айда 

Алғашқы  сөздерінің  пайда  болу 

уақыты? 

 

1-1,5 жаста 

 

Қорытынды: (Негіздеу). 

 

2 нұсқа. 

 

Сұрақтар 

Жауаптар 

Баланың 

уілдеуі 

қашан 

пайда 

болады? 

7-8 айда 

Былдырлауы қашан  пайда болады? 

1 жаста 

Алғашқы  сөздерінің  пайда  болу 

уақыты? 

 

2,5 жастан кейін 

 

Қорытынды: (Негіздеу). 

3 нұсқа. 

 

422 

 

Сұрақтар 

Жауаптар 

Баланың 

уілдеуі 

қашан 

пайда 

болады? 

4 айда 

Былдырлауы қашан  пайда болды? 

Пайда болмады 

Алғашқы  сөздерінің  пайда  болу 

уақыты? 

 

Жоқ 

 

Қорытынды: (Негіздеу). 

Ата-аналарға ұсыныстар: (негіздеу). 

 

8.  Сөйлеу  картасындағы  артикуляция  мүшелерінің  құрылымын  тексеру 

бөлігін талдау, қорытынды шығару: 

Еріндер 

Ауытқуы жоқ 

Тістер 

Ауытқуы жоқ 

Қатты таңдай 

Құрылымы қалыпты 

Жұмсақ таңдай 

Құрылымы қалыпты 

Увуля 

Құрылымы қалыпты 

Тістену  

Жоғарғы  және  төменгі  алдыңғы 

тістерді  қосқанда    арасында  саңылау 

пайда болады 

Қорытынды: 

 

2.  Тәжірибелік міндеттерді шешіңіздер: 

 

 

 

1- тәжірибелік тапсырма 

Артикуляциялық аппаратты логопед тексергенде баланың астыңғы жақ 

сүйек  тістері  жоғарғы  жақ  сүйек  тістерінің  алдына  шығып  тұрғанын 

айқындады.  Тістенудің  ақаулы  түрін  белгіле.  Осындай  жағдайда  мүмкін 

болатын дыбыс айту бұзылыстарын ата. 

 

2-тәжірибелік тапсырма 

Тексерілген бала азу тістерін қосып тістегенде алдыңғы жоғарғы (күрек 

тістер)  тістері  астыңғы  тістерді  толық  жауып  тұрады.  Тістенудің  ақау  түрін 

белгіле. Мүмкін болатын дыбыс айту бұзылыстырын ата. 

 

3-тәжірибелік тапсырма 

Артикуляция  мүшелерінің  қозғалысын  тексеру  барысында  логопед 

балаға  мынадай  тапсырмалар  береді:  «Жымию»,  «Серуен»  (жалпақ  тіл 

астыңғы иекте бос жатыр), «Ине» (жіңішке тіл). Тапсырмалар тізімін талдап, 

қорытынды жаса. 

 

 

423 

4-тәжірибелік тапсырма 

Тексерілген  балаға  қандай  мақсатпен:  «Жымию-түтікше»  (ерінге 

арналған  жаттығу)  беріледі:  тілді  жіңішке,  кейін  жалпақ  қылып  жасау 

(бірнеше рет қайталау). 

 

10. Дұрыс жауаптар нұсқаларын іріктеу:   

 

1-тапсырма 

Азу  тістері  тістенгенде  жоғарғы  күрек тістер  астыңғы  тістерді  толық жауып 

тұрады. Тістенудің ақаулы түрін белгіле: 

1)  прогения, 

2)  прогнатия 

3)  алдыңғы ашық тістену,  

4)  тік жабық тістену 

5)  терең жабық тістену. 

 

2-тапсырма 

Бала  «Ине»  (жіңішеке  тіл)  жаттығуын  жасауда    қиналады.  Қиналу 

себебін белгіле: 

1)  тілдің асты желбезегі' қысқа 

2)  тілдің сопақша бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

3)  таңдай-тіл бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

4)  тілдің көлденең бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

5)  артикуляция мүшелерінің қимылдары шектелген 

 

3-тапсырма 

Бала  тілін  ауыз  қуысының  түбіне  «тығып»  қоя  алмайды,  тілдің  ұшын 

таңдайға көтере алмайды. Қиналу себептерін ата: 

1)  жоғарғы бойлық бұлшық еттері функциясы бұзылған 

2)  таңдай-тіл бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

3)   иек асты-тіл бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

4)  тіл асты жүйесі қысқа 

5)  жұмсақ таңдай қысқалығы 

 

4-тапсырма 

Бала  тілін  шығарып,  жоғары  көтеріп  ұстай  алмайды.  Оның  қиналу  

себептерін ата: 

1)  таңдай-тіл бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

2)  прогения 

3)  тілдің көлденең бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

4)  иек асты-тіл бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

5)  тілдің жоғарғы  бойлық бұлшық еттерінің функциясы бұзылған 

 

5-тапсырма 

 

424 

Бала жалпақ тілмен жоғарғы ерінің жалағанда қиналады, астыңғы иекпен 

көмектеседі. Қиындықтар себептерін ата: 

1)  тілдің  жоғарғы    бойлық  және  иек  асты-тіл  бұлшық  еттерінің 

функциясы бұзылған 

2)  терең жабық тістену 

3)  бойлық бұлшық етінің функциясы бұзылған 

4)  прогнатия 

5)  таңдай-тіл бұлшық етінің функциясы бұзылған. 

 

6-тапсырма 

«Прогнатияда»  астыңғы  жақ  сүйекке    жоғарғы  жақ  сүйектің  қатысы 

қандай қалыпта болады: 

1)  астыңғы жақ сүйектің  жоғарғыға қатысы- алдыға қарай шығыңқы 

2)  жоғарғы жақ сүйектің  астыңғыға қатысы-алдыға қарай шығыңқы 

3)  алдыңғы ашық тістену 

4)  алдыңғы жабық тістену 

5)  жоғарғы  қатар  тістері  астыңғы  қатар  тістеріне  тура  сәйкестікте    тиіп 

тұрады. 

 

11.Сөйлеу  картасының  бөлімін  артикуляциялық  аппараттың  қозғалысын 

тексерудің толықтылығы жағынан талдаңыз: 

 

1-бөлім 

Ұсынылатын  сынақ 

Баланың орындауы 

Астыңғы тілге жалпақ жайылған тілді салу 

Жаттығуды 

орындайды, 

1-5-ке 

дейін 

санағанда  осы  қалыпта  тілді  ұстап  тұра 

алады 

«Ине» жаттығуы 

Қиналмай орындайды 

«Сағат» жаттығуы 

 Орындайды 

«Кесе» жаттығуы 

Тапсырманы қиналмай орындайды 

 

Қорытынды: 

 

2-бөлім 

Ұсынылатын  сынақ 

Баланың орындауы 

«Серуен» жаттығуы 

Жаттығуды орындайды 

Тілді жіңішке қылу 

 Орындай алмайды 

«Сағат» жаттығуы 

 Орындамады 

«Кесе» жаттығуы 

Тілді  жоғары  көтеруде  қиналады, 

астыңғы иекпен көмектеседі 

Қорытынды: 

 

12. Жауаптардың дұрыс нұсқаларын іріктеу: 

       

Тапсырма 

Жаттығулардың қайсысын тілдің қозғалысын тексеруге алуға болады: 

 

425 

1)  «Күрекше» 

2)  Ауызды кең қылып ашу 

3)  «Сағат» 

4)  «Күлкі» 

5)  «Түтікше» 

13.  Балалардың  фонематикалық  түсініктерінің  қалыптасу  деңгейін 

айқындауға бағытталған тапсырмаларды ата. 

 

14. Жауаптардың дұрыс нұсқаларын іріктеу: 

жүктеу/скачать 5,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: