«Информатиканың теориялық негіздері»

Сурет 1.1 Үздіксіз және дискретті сигналдар.

Үздіксіз сигналдардың мысалы сөз және музыка, кескін, термометр көрсеткіші т.б.

Егер сигналдың параметрі бірнеше интервал шегінде белгінің соңғы санын қабыдай алса, диксретті сигнал болып табылады.

Дискретті сигнал мысалы 1.1(б) суретінде көрсетілген. Дискретті сигналдарды анықтамада айтылғандай, параметрді (Z) дикретті және шеткі көптеген белгілері суреттеп түсіндіреді. Дискретті сигналдарды пайдаланатын қондырғылар мысалы сағаттар (электрондық және механикалық) сандық өлшеуіш құралдар, кітаптар, табло және т.б.

Сигналдардың бір ізділігі хабарлама болғандықтан сигналдардың үздікті – үздіксіздік сапасы хабарламаға ауыса қалады – үздіксіз хабарлама және дискретті хабарлама дискретті болып саналатыны анық ақпарат материалды емес категория және дискреттік немесе үздіксіздік қасиетке ие бола алмайтындықтан ақпараттың өзінің берілген спасын қосымша жазуға негізделген сапасын қосымша жазуға негіз анағұрлым аздау. Екінші жағынана сол ақпаратты , айтылып кеткендей, әртүрлі хабарламалар олардың ішінде сигнал сипатымен ерекшеленетіндері арқылы көрсетуі мүмкін. Мысалы, біз еститін сөзді магнитофон көмегімен ұқсас түрде жазып алуға, сондай-ақ әріптерді дискретті теру арқылы конспектілеп алуға да болады. Сол себептен де информаткада “үздіксіз ақпарат” және “дискретті ақпарат” үйлесімділігі бар және пайдаланылады. Оларды тек “үздіксіз сигналдар арқылы көрсетілетін ақпараттар” деген толық фразалардың қысқартылуы ретінде ұғыну қажет – дәл осындай конспектіде бұд ұғымдар әрі қарайғы мазмұндауда пайдаланылатын болады. Сондықтан сөз ақпараттар түрлері туралы болғанда хабарламадағы оның көрсетілу формалары немесе хабарламалардың түрлдері туралы айтқан дұрысырақ.

Үздіксіз және дискретті сигналдардың негізгі және маңызды айырмашылығы дискретті сигналды белгілеуге, яғни берілген белгіні басқасынан ажырататын белгі сигналының мүмкін мәндерінің соңғы сандарының әрқайсысына қосымша жазуға болатындығы.

Белгі – бұл бір – бірінен өзгеше кейбір соңғы көптеген мәндердің элементі. Белгілі жаратылысы кез келген – ым, сурет, әріп бағдаршам сигналы, нақты дыбыс т.б. бола алады. Белгі жаратылысын хабарлама таратушы және хабарламада ақпарат көрсету формасын анықтайды.

Дискретті ақпараттарды көрсету үшін пайдаланылатын белгілердің барлық жиынтығы белгілер жинағы деп аталады. Осылайша жиынтық белгілердің дискретті көп тірлігі

Белгілердің қолданылуна тіртіп орнатылған белгілер жиыны алфавит деп аталады. Сондықтан, алфавит – бұл белгілердің реттелген жиынтығы. алфавитте белгілердің қолданылуы, тәртібі лексикографиялық деп аталады. Осы тәртіптің арқасында белгілер арасында “үлкен – кіші” қатынасы орнайды. Екі белгі үшін егер реттік нөмір ჴ алфавитте N-нен кіші болса ჴ

Алфавит мысалы араб цифрларының 0,1…9 жиынтығы бола алады – оның көмегімен екіліктен ондыққа дейінгі санау жүйесінде кез келген бтін санды жазуға болады. егер бұл алфавитқа “t”, “-” белгілерін қоссақ, онда оларға дұрыс та, бұрыс та кез келген бүтінс аснды жазуға болады. Соңында егер бөлгіш белгісін қосссақ, онда мұдай алфавит кез келген зат санын жазуға мүмкіндік береді.

Хабарлама беру кезінде сигнал параметрі өзгеруі тиіс болғандықтан, оның әртүрлі белгісінің аз саны екіге тең, сондықтан алфавитте аз дегенде екі белгі болады – мұндай алфавит екілік деп аталады. алфавитте белгілер санының жоғарғы шегі болмайды, әрқайсы жалпы саны мыңдықтан ондығыман саналатын иероглифтер мысаал болады.

Адам тілінің фонемасы белгілеу үшін қолданылатын белгілер әріптер деп, ал олардың жиынтығы тілдің алфавиті деп аталады.

Өз - өзінен белгіде немесе әріпте ешқандай мағыналық мән болмайды. Алайда мұндай мән оларға өосымша жазылуы мүмкін – мұндай жағдайда белгі символ деп аталатын болады. Мысалы, физикада күшті F әрпімен белгілеу қабылданған F формулаларда күштің физикалық шамасының символы болып табылады. Символдардың басқа мысалдары компьютер бағдарламаларында объект немесе қозғалысты білдіретін пиктограммалар болады. Сөйтіп, “белгі”, “әріп” және “символ” ұғымдарын олардың арасындағы айырмашылық тіптен жиі болмағанмен ұқсас деп санауға болмайды, сондықтан информатикада “символдық айнымалы”, “алфавит симводарын кодтау” ұғымдары жоқ – келтірілген барлық мысалдарда “символдық” термині орнына “белгілік” немесе “әріптік” сөзін пайдалану нақтырақ болады.

Белгі және алфавит ұғымдарын тек дискретті хабарламаға жатқызуға болатынын тағы да баса айтқан маңызды.

1. Теориялық тұрғыда ақырғына талап етпей – ақ болар еді, алайда соңғы уақытта белгілердің соңғы белгісінен құрылған харламаны ғана әрқашан беруге болатындықтан ашқандай практикалық мәні болмас еді.