ТӘЖІРИБИЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
ЖОҒАРЫ ЖҮЙКЕ ІС-ӘРЕКЕТІ БОЙЫНША (ЖЖІӘ)
ТАҚЫРЫБЫ: Шартты және шартсыз рефлекстер. Қыртыстық тежелу, түрлері. Әртүрлі жастағы балалардың ЖЖІӘ ерекшеліктер (ПФ үшін).
ХАТТАМАНЫ ТОЛТЫРУ:
№ 1 тапсырма. Шартты және шартсыз рефлекстердің негізгі айырмашылықтарын кестеге толтырыңыз
Шартты рефлекс
|
Шартсыз рефлекс
|
Жүре пайда болған, Жекешілдігі
|
Туа біткен, Түрлік
|
Рефлекстік доға тұрақсыз уақытша байланыс
|
Рефлекстік доға тұрақты
|
Рефлекстік доға ми қыртысында тұйықталады
|
Рефлекстік доға қыртыс асты құрылымында тұйықталады
|
Тұрақсыз
|
Рефлекс тұрақты ,әрі нықты
|
Кез-келген индиферентті тітіркендіргіште байқалады
|
Рефлекс арнайы рецептивтік өріске арналған тітіркендіргіште байқалады
|
№ 2 тапсырма. Шартты рефлекстің қалыптастыру шарттарын (ережелерін) көрсетіңіз.
|
№қ/с
|
Шартты рефлекстің қалыптастыру ережелері
|
1
|
Мұқтаждық және сәйкес мотивация болу
|
2
|
Шартты тітіркендіргіш міндетті түрде шартсызбен ұштастырылуы керек, яғни тіршілік үшін маңызды мұқтаждығын қанағаттандыру керек
|
3
|
Шартты тітіркендіргіш ұштастырудың алдында болуы керек.
Шартты тітіргендіргішті жануар өзіне қабылдауы қажет
|
4
|
Ұштастыру өзінің биологиялық маңыздылығы және күші бойынша шартты тітіркендіргіштен күшті болуы тиіс.
Шартты тітіркендіргіш шартсыз ұштастырумен бірнеше рет біріктіріліп берілуі керек.
| |
5
|
Сәйкес шартты рефлексті жасауда жануарда бәсекелік мотивация болмауы керек.
|
6
|
Шартты рефлекс қалыптастыратын жануардың дені сау болуы керек.
|
№3 тапсырма. Қыртыс-қыртысасты деңгейде шартты рефлекстердің қалыптасуын қамтамасыз ететін механизмдер. Мысал келтіріңіз және өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Бұл мидың көптеген бөлімдерінің уақытша байланыс жасау үшін бірігетін ерекше дәрежелі құрылым ұйымы. Олардың меңгеретін түрлі заңдылықтары бар әрекеттік және кеңістіктік одақтары болады. Олардың ішінде толамуспориталды және таламусфронталды ұласқан бірлестіруші жүйелер маңызды рөл атқарады, мидың төбе аймақтары шектеуші бірлестіріліс құрамына кіреді. Олар зақымданғанда шартты рефлекстік тірліктің іріктеуші зейін ағымдағы әрекеттерді бағыттау танылған сигналдарға бағдарлы қимылдарды қалыптастыру үрдістері бұзылады.
№4 тапсырма. Қыртыстағы тежелу түрлерін сызбада толықтырыңіз
№5 тапсырма. Мәселелік тапсырманы шешіңіз
Науқастың шүйде және төбе бөлімдеріне бірнеше қайталау арқылы ЭЭГ (қисық сызығы) жазылды. Электроэнцефалограмма алғашқы бірнеше қайталауларда классикалық түрде қалыпты болды. Алайда, келесі сеанстарда электроэнцефалограмма науқастың қалыпты жағдайда емес екенін көрсетті. Дәрігер зерттелушінің неге алаңдап отырғанын сұрады. Науқас жазбаша бақылау жұмысын жасап жібергенін, ішінде бір тапсырманы шешу кезінде үлкен қателік жібергенініне алаңдаулы екенін айтты. Науқастың қалыпты ЭЭГ қандай (қалыпты жағдайдағы ЭЭГ қисық сызығын салыңыз)? Науқастың алаңдаулы күйін дәрігер қалай анықтады?
Жауабы.
Электроэнцефалограмма (ЭЭГ) — электроэнцефалографтың көмегімен оның электродтарын миға немесе бас терісінің бетіне орналастыру кезінде тіркелетін күрделі тербелмелі электр процесінің графикалық бейнесі, нейрондардағы қарапайым процестерді электрлік жинақтау және сүзу нәтижесін айтамыз
№6 тапсырма. Мәселелік тапсырманы шешіңіз
Әдетте шартты рефлекс пайда болуы үшін шартсызға қарағанда күші аз шартты тітіркендіргіштер қолданылады, ал қарама-қарсы жағдайда рефлекс пайда болмайды. Сонымен, мысал келтірсек, өте күшті шартты тітіркендіргіштін әсерінен тағамдық шартты рефлекс тудыру мүмкін емес. Бірақ, зертханалық жағдайда мұндай шартты рефлекстің пайда болуы байқалды. Итке күшті электр тогымен әсер еткенде, алдымен күшті қорғаныс реакция пайда болды (қатты үру, күшею, қашуға тырысу). Бірақ содан соң, бір-неше ұштастырудан кейін барып, жалаңдап, сілекей бөліп, құйрығын бұлғақтатты. Мұндай нәтижеге қалай қол жеткізді? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Достарыңызбен бөлісу: |
