ИНФОРМАЦИОННО-ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ

126
Важное  место  в  работе  по  формированию  речевых  умений  обучающихся,  их  коммуникативной 
компетенции занимают упражнения с текстами. На занятия готовятся тексты в электронном формате 
разных стилей, типов, жанров. Студенты, используя возможности компьютера, определяют стиль, его 
характерные черты, выделяют тему, составляют план, находят и подчеркивают изобразительно­выра­
зительные средства языка и т. д.
Несмотря на то, что текст есть у каждого студента, такая работа проводится как в индивидуальном, 
так и в групповом режиме, который позволяетучитывать ведущую деятельность – общение со сверст­
никами. Студенты учатся свободно, правильно излагать свои мысли, соблюдать нормы построения тек­
ста, выражать свое отношение к фактам и явлениям окружающей действительности, к прочитанному 
и  услышанному.  Использование  ИКТ  на  уроках  формирует  высокий  уровень  мотивации,  интерес  к 
учебной деятельности, способствует развитию у каждого студента собственной образовательной тра­
ектории, формированию языковых, коммуникативных умений и навыков, обеспечивающих свободное 
владение русским языком в разных сферах и ситуациях общения.
Информационно­коммуникационные технологии применяются мною на всех этапах обучения: при 
объяснении  нового  материала,  закреплении;  повторении,  контроле  ЗУНов  и  исследовательской  дея­
тельности. Организуя занятие с использованием ИКТ, планирую как фронтальную, так и самостоятель­
ную работу, сочетаю работу на компьютере с обсуждением и общением. Преимущество использования 
на уроке компьютерных программ по русскому языку неоспоримо: это и оперативный контроль знаний, 
что дает значительную экономию учительского времени, и элемент занимательности, повышающий 
интерес учащихся к обучению, и создание условий для индивидуальной работы.
 Благодаря компьютерным тестам учащиеся приобретают навыки самоконтроля за усвоением учеб­
ного материала, преподавателю всегда приходится ориентировать свою деятельность на результат: в ка­
кой форме будут оцениваться знания, умения и навыки его студентов. Студент сам задает темп работы 
и ответов на вопросы, сразу же получает оценку за свою работу. Он может воспользоваться подсказкой, 
может посмотреть количество допущенных ошибок. Конечно, преимущество использования на уро­
ке компьютерных программ по русскому языку неоспоримо: это и оперативный контроль знаний, что 
дает значительную экономию учительского времени, и элемент занимательности, повышающий инте­
рес учащихся к обучению, и создание условий для индивидуальной работы. Благодаря компьютерным 
тестам учащиеся приобретают навыки самоконтроля за усвоением учебного материала.
В процессе обучения русскому языку преподаватель и студент традиционно обращались и обра­
щаются  к  различным  источникам  информации:  энциклопедиям,  словарям,  справочникам,  хрестома­
тиям и т.п. Основным ее источником перестает быть традиционная библиотека, ей на смену пришли 
электронные словари, энциклопедии, базы данных, представленные в большом объеме не только на 
электронных носителях, но и в Интернете. Объемы размещенной там информации значительно пре­
вышают объемы любых печатных изданий. В Интернете множество сайтов, на которых можно найти 
любой текст. Кроме этого, учитель­словесник может использовать в Интернете следующие виды по­
лезных ресурсов: толковые словари, сборники правил и нормативные документы по преподаванию, 
программы, методические разработки, научные статьи, форумы, чаты, списки рассылки для участия в 
коллективных обсуждениях проблем образования.Уникальная поисковая система осуществляет поиск 
по заголовкам статей, по выделенным словам, система перекрестных ссылок позволяет найти толкова­
ние упоминаемых слов. 
Проективный метод вновь становится популярной педагогической технологией в современном пре­
подавании,  так  как  он  направлен  на  повышение  эффективности  занятий,  на  развитие  творческих  и 
аналитических способностей студентов, что является прекрасным стимулом для поддержания интере­
са к изучению русского языка. Метод проектов интересен тем, что выбор тематики необычайно раз­
нообразен. На уроках русского языка он дает возможность использовать самые неожиданные формы 

127
презентаций: конспект, газета, журнал, кроссворд, викторина. Роль преподавателя при подготовке за­
нятия­проекта в основном сводится к тому, что он помогает формировать идею проекта, контролирует, 
консультирует, направляет творческую деятельность студентов в нужное русло. Как и любой другой, 
проективный метод может быть реализован с помощью различных средств обучения, в том числе с 
использованием новых информационных технологий. Русский язык как учебный предмет – плодотвор­
ная почва для проектной деятельности. Мы часто сталкиваемся с такими проблемами, как отсутствие 
читательского интереса среди студентов, узкий кругозор, отсутствие навыка анализа и обобщения. Ин­
тересная работа в группах над проектом дает студентам возможность почувствовать предмет, получить 
новые знания, а учителю решать вышеперечисленные проблемы. Метод проектов позволяет формиро­
вать исследовательские навыки студентов, активизировать их деятельность, использовать полученные 
ими знания на практике. 
 Создание мультимедийных презентаций как педагогом, так и студентами, выполнение творческих 
и научно­исследовательских работ с использованием информационно­коммуникационных технологий 
способствуют обучению сотрудничества, групповой работе, формированию и развитию аналитических 
навыков у студентов, повышению информационной грамотности.
Мультимедийные  презентации  используются  для  того,  чтобы  выступающий  (студент  или  препо­
даватель) смог на большом экране или мониторе наглядно продемонстрировать дополнительные ма­
териалы к своему сообщению, например, видеозапись отрывка из художественного фильма, снимки, 
иллюстрации, диаграммы и т.п. 
Дидактические материалы, представленные в компьютерном варианте, решают несколько задач:
– повышают производительность труда преподавателя и студентов на занятии;
– увеличивают объем использования наглядности на занятии;
– экономят время преподавателя при подготовке к занятию.
Использование видеотехнологии позволяет повысить роль наглядности, дает учащимся более пол­
ную и достоверную информацию об изучаемых процессах, включает их в активную работу.
Разумное сочетание средств ИКТ и живого великорусского слова, приумноженное профессионализ­
мом учителя, обратит наше молодое поколение в высококультурную просвещенную нацию.
Уроки русского языка открыты для введения средств ИКТ, соответствуя тем самым требованиям 
нового времени и Концепции модернизации казахстанского образования.
Литература:
1. Чиконина Г.В. Информатизация как фактор обогащения образовательной среды сельской школы. – 
Новосибирск: Новосиб. гос. ун­т, 2004.
2. Чиконина Г.В. // Информационные технологии в образовании: Сб. научно­методических материа­
лов. – Новосибирск: Новосиб. гос. ун­т, 2004. – С. 50­78. 
Түйіндеме
Мақалада  орыс  тілінің  тәжірибелік  курс  сабақтарында  ақпараттық­коммуникативтік  технология­
ларды қолдану тәжірибелері баяндалады. Ақпараттандырылған қоғамдағы студенттердің интеллектуал­
дық мүмкіндіктерін дамыту, оқу үдерісін гуманизациялау, даралау арқылы орыс тілі сабағының сапа­
сын арттыру басты мақсат ретінде көрсетілген.
Summary
In the article the author offers her own implementation of information­communicative technology expe­
rience at the practical course of Russian languages course. 

128
ӘОЖ 82.03:37.047
БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ КӘСІБИ БАҒДАРЛАУ ҚАБІЛЕТІН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУДА АУДАРМАНЫҢ РӨЛІ
Н.Ә. ЖАПБАРОВ, 
магистрант
М.Ш. ЖҰМАҒҰЛОВА, 
филология ғылымдарының кандидаты, доцент, 
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, 
Қазақстан Республикасы
Жеке  бағдарлап  оқу  гумандық  педагогиканың  негізгі  принциптерін  айқындап,  дүниежүзілік  пе­
да  гогикада бүгінгі кезеңнің барлық білім түрлерінің басым бағыты болып табылады. Мұның өзі бі­
лім  алушының  жеке  қабілет­қарымын  ескере  отырып  оқу  барысында  біліктілігін  арттыруды  қажет 
етеді. Оқытушының күші білім алушының өнімді еңбек етуіне және оған қолайлы жағдай туғы зуға 
бағытталады.  Бүгінгі  білім  жүйесінің  негізгі  мақсаты  –  тұлғаның  жеке  және  рухани  тұрғыда  ке­
мелденуіне, шығармашылық ойлау қабілетін қалыптастыруға, ақпаратпен жұмыс істеуге машықта­
нуға бағытталған [1].
Аударма түрлерін пайдалана отырып шет тілін кәсіби бағдарлап оқыту оқу процесін жекелеген және 
аралас дәрежеде құруға негізделген қолайлы жағдай туғызады: 
а) білім алушылардың өздігінен бағалы­құнды ақпараттарды іздестіру, өңдеу, жүйелеу және пайда­
лану барысында шығармашылық қызмет атқаруын ұйымдастыру;
б) ақпараттық ортада сөйлеу мәдениетін жетілдіру; 
в) өзін­өзі дамытуда жеке моделдер табу мен құрастыруда табиғи таланты мен қабілетін ашу. 
Мұның өзі Е.С. Полат көрсеткендей, бүгінгі ақпараттық қоғамның талаптарына толық жауап береді, 
келешек мамандардың құбылмалы өмірлік жағдайға тез бейімделіп, өздігінен білім алуға, сыни ойлау­
ға, проблемаларды көре білуге және аударманы пайдалана отырып, оның тиімді жолдарын қарасты­
руға, аудармамен сауатты жұмыс істеуге бейімдейді.
Ақпараттық қоғам жағдайында аударма жасай білу, өздігінен білім алуға ұмтылу, өзінің квалифи­
кациясын  көтеру,  жан­жақты  ойластырылған  аргументті  шешімдер  қабылдау  маманның  білімі  мен 
дәрежесін көтеруде басты құндылықтар болып табылады [1]. 
Гумандық педагогика мен психологияның негізін салушылардың бірі американдық ғалым Дж. Дьюи 
рефлекторлық ойлануда логикалық ойластыру, өзара байланысқа негізделген логикалық моделдер мен 
шешімдерді  қабылдау  кезінде  оның  қайсыбірін  шегеру  не  олармен  келісу,  әлде  уақытша  доғаруды 
ұйғаруды көрсеткен [2].
Америкалық психолог Д. Хальперн қоғамдық өмірдегі білімнің маңызын екі принципте құрып, тез 
өсіп келе жатырған ақпарат ағынында дұрыс бағдар ала білу және қажетіне сай ой елегінен өткізіп 
алынған ақпаратты пайдалана білуге назар аударды [3]. 
Техникалық  мамандықтардағы  шет  тілін  оқыту  процесінде  аударманың  жаңаруы  қазіргі  заман­
ғы  дидактикалық  құралдардың  дамуымен  байланысты,  олардың  қатарына  мультимедиалық  бағ­
дар ламалар,  компьютерлер  мен  компьютер  жүйелері,  телекоммуникациялар,  интерактивті  видео, 
со ны мен қатар электрондық техника негізінде құрылған оқу құрал­жабдықтары жатады. Олардың пай­
даланылуы бүгінгі оқу практикасына инновациялық тұрғыда араласудың алғышарты болып табылады. 
Индустриалдық қоғамда шет тілін оқуда электрондық оқу материалдары мен оқу бағдарламаларының 
тез  қарқынмен  өсуі  аударма  жасауға  да  елеулі  ықпал  етті.  Аударма  сапасының  артуы  электрондық 

129
агенттік материалдардың сапасы мен алуан түрлілігіне ғана емес, сонымен қатар ұстаз дайындығының 
жаһандық «internet» жүйесінің талаптарына сай болуына да байланысты. 
Тілдік емес мамандықтың практикасына аударманы ендіру интерактивті сөйлесу қабілетіне ие болуға 
көмектеседі.  Еуропалық  Кеңестің  Министрлер  Комитеті  қазіргі  тілдер  жөніндегі  өздерінің  тілдерді 
бағалау  мен  оқыту  әдісін  дайындаған  ұсыныстарда  үкіметтік  және  үкіметтік  емес  құрылымдардың 
ұлттық және халықаралық байланысын қолдауға, ақпараттық технологияның барлық мүмкіндіктерін 
пайдалана отырып тілдерді оқытуда, аудармаға үйретуде және ғылыми зерттеулерде ақпарат алмасудың 
еуропалық жүйесін құру процесін аяқтауға зор мүмкіндік береді [4].
Білім және технологияның даму потенциалын әр түрлі көзқарас тұрғысында зерттеген ғалымдардың 
еңбектеріне сүйеніп, адамдардың білім деңгейін кеңейту мен техникалық және әлеуметтік процестерді 
басқаруды  дамытуда  ақпарларды  жинақтау,  ұйымдастыру,  сақтау,  өңдеу  және  тарату  әдістерінің 
жиынтығы мен техникалық құралы ретінде қарастыруға болады.
Жай бір формальдық тұрғыдағы нұсқаулардың орнына шет тілін оқыту динамикалық процесс ре­
тінде  қарастырылып,  білім  алушылар  ақпараттық  ресурстар  мен  көздерін  зерттей  білсе,  жаңа  білім 
түр лерін жемісті түрде игеруге болады.
Әдістемелік  мүмкіндіктер  мен  педагогикалық  технологияларды  пайдалану  әдістері  мен  білім 
алушылардың  шет  тілін  игеру  мүмкіндіктері  артып,  студенттердің  ойлау  белсенділігіне  стимул  ту­
дырылып,  оқылатын  материалдың  игерілу  қабілеті  арттырылады;  қалыптастырылған  машықтардың 
икемділігі арттырылады; оқулық есептердің алуан түрлілігі мен саны артады; интеллектуалдық қабілеті 
дамиды.
Шет тілін оқытудың дидактикалық потенциалы белсенді компьютерлік қызмет ұйым дастыра оты­
рып, жекелеген адамдардың бір­бірімен және оқытушыментелекоммуникациялық сөйлесуіне байланы­
сты. 
Телекоммуникациялық  технологияны  пайдалану  негізінде  шет  тілін  оқыту  процесін  құруда  ком­
пьютер кластарында сабақ өткізу әдісіне қойылатын арнайы талапты ескеру қажет. Оған жататындар: 
интерактивтілік,  телекоммуникациялық  хабарлардың  тақырыптық  формаларының  басымдылығы, 
барлық оқу кезеңдері үшін дидактикалық материалдар дайындау.
Мынаны ескеру қажет, «internet»­те оқу «face­to­face» коммуникациясын нақты алмастыра алмайды. 
Сондықтан  бұрыннан  қалыптасқан  оқу  жүйесі  шет  тілін  оқытудың  негізі  ретінде  сақталып  қалады. 
Бүгінгі күні интернет­коммуникацияны хаттық сөйлесу құрап отыр. Бұл факт мынаны көрсетеді, оқу 
мен хат «www» жүйесінде жұмыс істеу үшін қажет және келешекте жазбаша сөзбен байланысу шет 
тілі сабақтарының мазмұнын байыта түседі. Бұл жағдайда «internet»­ті пайдалана оқу аугиенттік болып 
табылып, виртуалды коммуникацияда нақты жағдайдың белгісіз коммуниканты дәрежесінде қалады.
Телекоммуникациялық технологияларды оқу процесіне ендіру арқылы аударма теориясында арнау­
лы дидактикалық және әдістемелік функцияларды иемденіп, шет тілін оқытуда осы технологияларды 
пайдалану қажеттігі туды. 
Сонымен  қатар  аударма  білім  алушыларға  мәдениаралық  сөйлесуге  негізделген,  тәрбиелеу  мен 
оқытуда  жаңа  қадамдар  жасауда  нақты  зерттеу  әдістерін  кеңінен  пайдалануға  мүмкіндік  береді. 
Аударманың дидактикалық функциясы білім алушылардың бір тілден екінші тілге аудару қызметінің 
дамуының әдістемелік мақсаттарын шешуге игі ықпал етеді. 
Оқу процесіне аударманы енгізу барысында тікелей ауызба­ауыз сөйлесуді ұйымдастыра отырып 
нақты тілдік ортаны құруға және пайдалануға болады. Білім алушылардың мұндай қызметтерін екі 
жақты қарастыруға болады: 
1. Телекоммуникацияны тілдің қайсыбір аспектісін және сөйлеу қызметі түрлерін, яғни ұстаздардың 
құруымен жасалынған тілдік жобаларды оқу материалында пысықтау мақсатында пайдалануға болады.
2.  Шет  тілін  нақты  коммуникация  деңгейінде  пайдалану,  мысалы:  шығармашылық  мәселелерді 
талқылағанда, түрлі аудармалар жасағанда (видеофильм жасап аудару, көркем аудармалар жасау, зерт­
17-0124

130
теулер  мен  эксперименттер  жүргізу  барысын  талқылау),  т.б.  Бұл  ретте  аударма  білім  алушылардың 
біріккен қызметінің мәдениаралық байланыс құралы ретінде орын алады.
Телекоммуникациялық  каналдарды  пайдалану  арқылы  шет  тілін  кәсіптік  бағдарға  сәйкес  оқыту 
оны үйретудің жазбаша және ауызша түрін ақпараттық әдістемелік тұрғыда шынайы пайдалану болып 
табылады. Кәсіби салада басқа тілдік коммуникацияны игеруге байланысты халықаралық қатынаста 
өндірістік  және  ғылыми  проблемаларды  шешуде,  өзара  түсіністік  пен  толық  дәрежеде  сөйлесуде 
ғалымдардың  назары  кәсіби  бағдарлық  қабілетті  зерттеуде  интерактивті,  бірінші  кезекте  аударманы 
пайдалануға көңіл бөлген.
Бөгде тілдік коммуникацияда аударма жасай білу техника саласы мамандарының бірден­бір кәсі­
би сапасы деңгейінің өлшемі болып табылады. Ендігі жерде аударманың ел мен елді байланыстыру­
шы  сұхбаттылық  пәрменіне  тоқталатын  болсақ,  онда  мәдениетаралық  коммуникация,  мәдениеттер 
сұхбаттастығы  терминдері  өзара  ажыратуды,  арақатынастарды  саралауды  қажет  ететіндігін  айтуы­
мыз  керек.  Коммуникация  термині  бізге  орыс  тіліндегі  әдебиеттерден  келгенмен,  әуел  баста  латын 
тілінен шыққаны белгілі. Қазақ тіліне бұл термин «қатынас» деп аударылады әрі дәл аударылады деп 
ойлаймын. Қатынастың да түр­түрі болады. Солардың барлығын екі негізгі топқа бөліп қарауға бола­
ды. Олар: тікелей қатынас, жанама қатынас. Тікелей қатынасты біз «араласу» деген ұғым арқылы да 
жеткізе аламыз. Ол адамдардың өзара, бөгде біреулерсіз, тікелей, бетпе­бет қатынасқа түсуін білдіреді. 
Қазақи тілдік санада «аралас­қораласымыз бір», «араласып жүрген жандар» деген сияқты тұрақты сөз 
тіркестері содан хабар береді. Ал қатынастың жанама түрі орталық қосымша буын болуын қажетсінеді, 
яғни ол ауыз екі тілден өзге қатынас құралдарының қолданылатындығынан хабар жеткізеді. Мысалы, 
телефон, телеграф, хат­хабар, бұқаралық ақпарат құралдары және т.б. Осы орайда бой көтеріп отырған 
тағы бір мәселе – ақпарат құралдарына сай ақпараттың өзінің де, жеткізілуінің де түбегейлі өзгерістерге 
ұшырайтындығы.
Қазіргі кезде халықаралық деңгейдегі жобалық­конструкторлық, өндірістік­технологиялық, ұйым­
дық басқару, ғылыми­зерттеу, пайдалану қызметтеріне негізделген мамандардың коммуникативті кә­
сіби­бағдарлық сапасы үлкен сұранысқа ие болып отыр.
Осыған байланысты техникалық мамандық білім алушыларыныңағылшын тілін кәсіптік сөйлесу 
құралы ретінде игеруі дүниежүзілік өндірістік рынокта өзара тиімді іс­қимыл жасаудың сыннан өткен 
алғышарты болып табылады. 
Бүгінгі  күннің  техника  инженерінің  келешек  кәсіби  қызметінің  ерекшелігін  ескере  отырып,  шет 
тілінде техникалық құжаттарды оқу мен тіркеу, біріккен кәсіпорындарда және шетелдік әріптестермен 
тікелей  кәсіби  байланыстар  орнату,  халықаралық  техникалық  көрмелер  мен  жәрмеңкелерге  қатысу, 
шетелдік әріптестермен тәжірибе алмасуда және ғылыми­техникалық семинарларда, т.б. тілдік ком­
муникативтік  компетенция  техникалық  мамандық  бітірушіге  өз  елінің  өндірісін  дамытуға  жауапты 
жаңа буын ретінде қойылатын талаптарға сүйенеді.
Нәтижесінде  техникалық  мамандықтардағы  білім  алушыларды  ағылшын  тілін  оқытуда  кәсіптік 
бағдарламаға сай аударма түрлері пайдаланылды. Бұл тәжірибе тілді игеруде оң өзгерістер жасады. Оқу 
процесіне аударманы енгізу келешек маманның кәсіптік және практикалық деңгейлерінің қалыптасуына 
және көтерілуіне игі ықпал жасайды.
Шет тілін оқыту практикасы көрсеткендей, бөгде тілдік коммуникативтік компетенцияны қажетті 
деңгейде ұстау үшін кәсіби бағдарлап оқыту процесінде аударманы пайдалану тиімді.
Әдебиеттер:
1. Полат Е.С. Личностно­ориентированный подход к системе школьного образования // Дополни­
тельное образование. – 2002. – № 4. – С. 24­30.
2. Дью Дж. Психология и педагогика мышления. – М., 1999.
3. Хальперн Д. Психология критического мышления. – СПб., 2000. – С. 120.

131
4.  Общеевропейские  компетенции  владение  иностранным  языком:  изучение,  обучение,  оценка. 
Департамент по языковой политике Совета Европы, Страсбург. – М.: МГЛУ, 2003.
Резюме
В статье рассматривается роль перевода в развитии профессионально­ориентированных способно­
стей обучающихся. В условиях информационного общества перевод позволяет совершенствовать куль­
туру речи и раскрывать природный талант и способности обучающихся. Авторы акцентируют внима­
ние на телекоммуникационных и интерактивных технологиях, которые активно внедряются в учебный 
процесс и имеют огромное значение в обучении переводу.
Summary
The article deals with the role of translation in the process of development of learners’ professionally­oriented 
abilities.  In  the  informative  society  translation  enables  to  improve  speech  culture  and  reveal  the  learners’ 
natural talent and abilities. The author emphasizes on the telecommunication and interactive technologies that 
are introduced into the education process rapidly and have a great importance in teaching translation.
UDK 82.03:37.047

жүктеу/скачать 2,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: