Issn 1607-2782 Республикалық ғылыми-әдістемелік
РАЗРАБОТКА МОДУЛЬНОЙ ТЕХНОЛОГИИ ОБУЧЕНИЯ
жүктеу/скачать 7,23 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Технологическая карта модуля 1.2 Законы сохранения Лекционный этап обучения Практический этап обучения Практические занятия Лабораторные работы
- БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРЫН ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІНДЕ ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ Г.А. МҰРАТБАЕВА
РАЗРАБОТКА МОДУЛЬНОЙ ТЕХНОЛОГИИ ОБУЧЕНИЯ И ЕЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ ВУЗА К.Ж. МАНСУРОВ, О.Н. ШОРНИКОВА, магистр прикладной математики и информатики, Кокшетауский государственный университет имени Ш. Уалиханова, Республика Казахстан В Республике Казахстан широкое применение в высшей школе получила классификация техноло гий обучения в соответствии с дидактическими теориями, на которых они базируются. Для решения проблемы систематизации знаний и наилучшего их усвоения служит модульная технология обучения, заключающаяся в дроблении информации на определенные дозы – модули, обусловливающие необ ходимую управляемость, гибкость и динамичность процесса обучения. Учебный модуль – не только раздел учебной программы, но и выбранная дидактическая система, основное место в которой занимает взаимодействие различных приемов и способов учебной деятельности, обеспечивающих вхождение этого модуля в целостную систему предметного и общего обучения. Начиная работу над курсом, преподаватель имеет лишь примерную программу дисциплины, которая излагает основы содержания предмета и требования государственного образовательного стандарта. Задача педагога – смоделировать содержание учебной дисциплины на весь период обучения, наметить цели (образовательные, воспитательные, развивающие и обучающие), отобрать важнейшие теоретические сведения, научные факты, предусмотреть применение дидактических средств обучения, спрогнозировать результаты обучения, продумать способы их достижения. К структурным составляющим модульной технологии как дидактической системы относят ди дактические цели и задачи, содержание обучения, средства педагогического взаимодействия (методы обучения), организацию учебного процесса (формы обучения), средства обучения, обучающегося, преподавателя, а также результат их совместной деятельности [2]. В процессе проектирования модульной технологии обучения наиболее ответственным является этап целеполагания. Он заключается в определении педагогом диагностических целей обучения. Под диагностичностью целей понимают описание в реально измеримых параметрах ожидаемого дидактического результата. Задание целей изучения модуля завершается определением требуемых уровней усвоения, т. е. умения выполнять сложное действие (деятельность) с определенной степенью самостоятельности [2]. Поскольку в дидактике до сего времени не выработаны общие подходы к количественному и качественному определению уровней усвоения содержания дисциплины, то приходится придерживаться наиболее 177 распространенной системы по В.П. Беспалько [1], полагая, что первый уровень – узнавание – не оценивается, а последующие – репродуктивная деятельность, репродуктивнопреобразователь ная деятельность и продуктивная деятельность – будут соответствовать существующей системе оценок «удовлетворительно», «хорошо», «отлично», которые в рабочей программе представлены в виде категорий «знать», «уметь», «владеть». Таким образом, определение требуемых уровней усвоения учебного материала позволяет осуществить дифференцированный подход к оценке качества знаний. Следующим важным этапом конструирования модульной технологии обучения является этап структурирования содержания учебного материала и определение его информационной емкости. Сущность процесса структурирования состоит в том, чтобы выявить систему логических связей между элементами содержания крупной дидактической единицы (учебной дисциплины, блока, модуля, темы) и расположить учебный материал в той последовательности, которая вытекает из этой системы связей. На данном этапе производится построение графосемантических моделей учебной дисципли ны, матриц внутрипредметных и междисциплинарных связей, структурнологических схем с целью определить необходимую и достаточную информационную составляющую дисциплины. В зависимости от целей обучения, объема материала, профессиональной подготовленности педагога может быть использована любая из предложенных в литературе [1; 2; 4] форм структурирования содержания учебного материала, а также их сочетание. Например, в таблице 1 приведена структурнологическая схема, дающая пред став ление о блочно модульном построении изложения содержания дисциплины «Физика». Дальнейшее построение модульного обучения ведется в направлении разработки процессуальной стороны обучения: представление профессионального опыта, подлежащего усвоению обучающимися в виде системы познавательных и практических задач. При этом выделяют теоретический и практический этапы обучения. На каждом из этих этапов производятся поиск дидактических процедур усвоения этого опыта, выбор форм, методов и средств индивидуальной и коллективной учебной деятельности. Таблица 1. Блочно-модульная структура дисциплины «Физика» Блок Модуль 1. Механика 1.1 Механика материальной точки 1.2 Законы сохранения 1.3 Релятивистская механика 1.4 Механика твердого тела 1.5 Механика сплошной среды 2. Статистическая физика и термодинамика 2.1 Статистическая физика 2.2 Термодинамика 3. Электричество 3.1 Электростатическое поле в вакууме 3.2 Электростатическое поле в веществе 3.3 Постоянный электрический ток 4. Магнетизм 4.1 Магнитное поле в вакууме 4.2 Магнитное поле в веществе 4.3 Электромагнетизм 4.4 Переменный электрический ток 5. Физика колебаний и волн 5.1 Колебательные и волновые процессы 5.2 Интерференция и дифракция 5.3 Взаимодействие электромагнитных волн с веществом 6. Квантовая физика 6.1 Квантовая природа излучения 6.2 Физика атомов и молекул 6.3 Зонная теория твердого тела 6.4 Физика атомного ядра При проектировании любой технологии обучения, в том числе и модульной, важным этапом является выявление и обоснование преподавателем логики организации педагогического взаимодействия со студентами на уровне «субъектносубъектных» отношений – коммуникативный уровень. По мнению 2356 178 В.А. Сластенина и Н.Г. Руденко [3], активизации учебного процесса в рамках технологии обучения способствуют фронтальные, коллективные, групповые и диадические коммуникативные ситуации и их разнообразное применение в ходе процесса обучения. Важным и ответственным при проектировании и конструировании модульной технологии обучения является этап оценки и контроля результатов обучения, его коррекции. Даже при наличии в составе технологии оптимальных с точки зрения педагогики методов и организационных форм обучения, самых современных средств предъявления информации, невозможно сделать учебный процесс управляемым и целенаправленным, если не налажена система контроля за его ходом, своевременная проверка и оценка знаний, умений и навыков студентов и отсутствует обратная связь [2]. Таблица 2. Пример используемых автором технологических карт Технологическая карта модуля 1.2 Законы сохранения Лекционный этап обучения Практический этап обучения Практические занятия Лабораторные работы №4 Законы сохранения в механике. Симметрия пространства и времени. №3 Законы сохранения в механике №4 Проверка законов сохранения при помощи баллистического пистолета. №5 Тяготение. Элементы теории поля. №4 Работа и энергия Целеполагание Форма диагностики Коррекция Знать: определение замкнутой системы; устный опрос обратить внимание на современные формулировки законов сохранения энергии и импульса; п/з № 3; л/р № 4 формулировки законов сохранения определения консервативных и диссипативных сил; п/з № 3 определение работы силы на участке пути п/з № 4 не могут связать силу и энергию Уметь: применять на практике законы сохранения; п/з № 3, с/р № 3, Д.к/р №1 дать задачу на закон движения центра применять теорему о кинетической энергии; п/з № 4, с/р № 4 масс находить работу силы п/з № 4, с/р № 4, Д.к/р №1 Владеть: формулой Циолковского для тела переменной массы; с/р № 3 обратить внимание на уравнение понятием упругого и неупругого соударения с/р № 4 Мещерского Основным показателем является объективность оценки, поэтому в самом начале изучения модуля студенты должны четко знать систему контроля и критерии оценки знаний. Наилучшие результаты дает система разноуровневых заданий, выполняемых в ходе практического или лабораторного занятия, особенно если студенту предложено самому выбрать соответствующее его уровню задание. Дифференцированный подход позволяет преподавателю проследить уровни обученности студента на начальном и конечном этапе изучения модуля, выявить существующие затруднения и выбрать способы их коррекции. Завершающим этапом работы преподавателя при проектировании и конструировании модуль ной технологии обучения является разработка соответствующей технологической карты. В качестве 179 примера в таблице 2 приведен образец применяемых автором технологических карт, включающих в себя теоретический и практический этапы изучения модуля, разноуровневое целеполагание, форму диагностики и коррекционное воздействие. В начале работы над модулем перед студентами ставится цель, какие формулы, методы и физические теории они должны знать. Им сообщается источник получения знаний, указываются учебники и методические пособия. По мере раскрытия содержания модуля в ходе чтения лекций знания студентов систематизируются, вопросы, возникающие по ходу изучения модуля, приобретают все более ос мысленный характер. Изучение модуля завершается зачетом. Формой зачетного урока может быть защита лабораторной работы, выполнение дифференцированной самостоятельной работы, работа с программированными картами или тестовыми заданиями. Таким образом, модульная система обучения дает преподавателю свободу и гибкость в выборе форм и методов обучения, позволяет снизить затраты времени на практическую подготовку, дает возможность выявить творческие способности студентов, служит систематизации полученных студентами знаний и повышению их качества. Литература: 1. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. – М.: Педагогика, 1989. – 192 с. 2. Образцов П.И. Информационнотехнологическое обеспечение учебного процесса в вузе // Высшее образование в России. – 2001. – № 6. – С. 46–50. 3. Сластенин, В.А. О современных подходах к подготовке педагога / В.А. Сластенин, Н.Г. Руденко // Педагогика. – 1999. – № 6. – С. 55–62. 4. Талызина Н.Ф. Технология обучения и ее место в педагогическом процессе / Н.Ф. Талызина // Современная высшая школа. – 1977. – № 1. – С. 21–35. Түйіндеме Мақалада оқу үдерісінде модульдік технологияны енгізу мен жобалау сұрақтары қарастырылған. «Физика» пәні мысал ретінде алынған. Summary In the present article deals with the design and implementation of modular technology education in the learning process. As an example, the discipline of «Physics». ӘОЖ 37.026:374.3:371.62 БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ МАМАНДАРЫН ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІНДЕ ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ Г.А. МҰРАТБАЕВА, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ мемлекеттік қыздар университеті, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы Жоғары оқу орындарында даярланатын педагог мамандары бүгінгі заман талаптарына сай түрлі әлеуметтік, өндірістік қарымқатынасқа түсіп, білім берудің мазмұнын меңгеруде ізденімпаздық, іскерлік, шығармашылық, ұйымдастырушылық ісәрекеттерді жинақтаған жағдайда, өзін жасампаз тұлға, кәсіби іскер, білікті маман ретінде білім беру саласында көрсете алады. Осыған орай болашақ педагог мамандарының жоғары оқу орнында алатын білім деңгейінің тереңдей түсуі, кәсіби және 180 әлеуметтікгуманитарлық пәндерді тыңғылықты игерумен қатар, оқыту үдерісінде заманауи білім беру технологияларын тиімді пайдалануға қатысты ісәрекеттер жүйелі болуы тиіс. Бұл жағдай білім беру дің ғылымилығы, жүйелігі, саналылығы және беріктігі сияқты дидактикалық ұстанымдарға сүйенеді. Сондықтан да болашақ педагог мамандарына білім беру үдерісінде заманауи білім беру тех нологиялары арқылы білім берудің дидактикалық негіздерінің жаңаша формалары мен әдістер жү йесін жанжақты қарастыру қажеттігі туындайды. Себебі дидактиканың басты міндеттерінің бірі – білім беру үдерісін ұйымдастыру ісәрекеттерін жүйелеп, оқыту үдерісінде заманауи білім беру технологиялары арқылы білім берудің дидактикалық негіздерін жанжақты қарастыру. Заманауи білім беру технологияларын пайдалану негізінде болашақ педагог мамандарын кәсіби даярлауда жеке тұлғалық, психологиялық, физиологиялық, дүниетанымдық және т.б. тұлғалық құн ды лықтар жүйесін ескеру қажет. Болашақ педагог мамандарын кәсіби даярлаудың қазіргі жағдайына талдау жасай отырып, негізгі мәселелерді атап көрсетуге болады. Олар: – студенттердің кәсіби ісәрекеттерінің негізін толыққанды меңгеру үшін қажетті және жеткілікті білімдерінің жүйесін құру, негізгі ісәрекетті меңгеруден құрылған теориялық және тәжірибелік білім дердің өзара байланысын жетілдіру, кәсіби ісәрекеттер мақсатын, тәсілдерін, заманауи білім беру тех нологиясы туралы білімдерін толықтыру, ісәрекет қалыптасатын білімдерді жалпылау деңгейін кө теру мүмкіндіктерін іздестіру. – студенттердің қалыптасқан теориялық білімдерін олардың практикалық қажеттілігімен, олар дың құндылық бағдарымен біріктіру мүмкіндіктерін іздеу, теориялық білімдерді студенттердің іс әрекеттерінде, тікелей білім беру үдерісінде қолдану мүмкіндіктерін кеңейту жолдарын іздеу. Ол бірінші кезекте студенттердің кәсіби іскерлігіне қажетті теориялық білімдермен қаруландырып, тәжірибе лік мәселелерді шешу үшін белсенді түрде заманауи біліи беру технологияларын тиімді пайдалануға ба ғыт беруде оқупрактикалық ісәрекеттерінің жағдайын құрумен қорытындыланады. Кәсіби білім берудің дидактикалық ұстанымдарын қарастыратын болсақ, оның өзіндік ерекшелік тері бар. Бұл орайда болашақ маманның кәсіби іскерлігін қалыптастыруда өзінөзі дамыту ұстанымы басты назарға алынады. Сондықтан да білім беру үдерісінде жеке тұлғаның өзінөзі дамыту ұстанымы ерек ше орынға ие. Өйткені, бұл ұстаным арқылы студенттің оқыту барысында алған білімін толықтыру да шығармашыл мінезі қалыптасып, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыланады. Білім алушының оқу еңбегіне қарай жеке тұлғаның өзінөзі дамыту ұстанымын алғашында К.Д. Ушинский белгілеген. Оның пікірінше, оқытушының негізгі міндеті – білім алушының өз бетінше жұмыс атқару қызметін дамыту. Олай болса, өзінөзі дамыту ұстанымы арқылы болашақ маман кәсіби ісәрекетінде өз бетінше шешім қабылдап, шығармашылық ойпікірін, шеберлігін дамытуға бет алады. Кәсіби білім берудің тиімділігін арттыруда болашақ маманның білім алуға тұрақты қызығушылығы мен шығармашылығы арқылы кәсіби ісәрекетке даярлығының ғылыми негіздерін қалыптастыру басты міндет. Бұл орайда оқутәрбие жұмысы болашақ маманның жеке тұлғалық адамгершілік құндылықтарын дамытуға бағыталуы тиіс. Кәсіби бағыттылық ұстанымын кәсіби және жалпы білім берудің барлық ғылыми негіздері, кәсіби пәндер циклдарын меңгерудегі сабақтастық, болашақ маманның кәсіби ісәрекетінде теория мен практиканың байланысының сақталуы, жеке тұлғаның кәсіби бағыттылығын қалыптастырудың негізгі құралы деп тануға болады. Болашақ мамандарды даярлауда білім беру үдерісі бірізділік, тұтастық, ғылымилық ұстанымы негізінде құрылуы қажет. Демек, оқытушы кәсіби білім беруді ұйымдастыруда болашақ маманның бойында рухани, әлеуметтік, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды мұрат тұтады. Мұнда бола шақ педагог мамандарын кәсіби даярлау жүйесінің біз ұсынған теориялық моделіндегі барлық компоненттер (мотивациялық, мазмұндық, ісәрекеттік, рефлекстік) мен факторлардың бірізділігі сақталуы тиіс. Яғни, кәсіби даярлау жүйесінде негізге алынған барлық компоненттер ғылымилығы мен нақтылығына көңіл боліп, оқыту мен тәрбиелеу бірлігіне жүгініп, болашақ маманның кәсіби біліктілігі мен дағдысын, кәсіби іскерлігін қалыптастырудың жүйелілігі мен сабақтастығының тиімді жолдары жүзеге асырылуы тиіс. Төртінші топтар ұстанымдарының талаптары болашақ маманның қоршаған ортамен қарым қатынасын қалыптастыруға бағытталады. Мұнда дәстүрлі ұстанымдар: мәдениеттілік, жеке тұлға мен ұжымның бірлігі, кәсіби білім беруде технологиялық ортаны ұйымдастыру, әлеуметтік қарымқатынас, экономикалық мақсатты көздеу негізге алынады. 181 Жекелеп тоқталатын болсақ, болашақ маманның кәсіби білім беру ортасын ұйымдастыру қажеттігі жоғары оқу орнында оқуматериалдық базасын нығайтуға және дидактикалық оқыту құралдарын қамтамысыз етуге бағытталады. Бұл ұстаным болашақ маман иесін әлеуметтік, адамгершілік, эстетикалық және т.б. кәсіби ісәрекетіне қажетті қарымқатынасқа түсуге бағыттайды. Мұндай қарым қатынас арқылы болашақ маманның жеке тұлғалық қасиеттері қалыптасып, кәсіби ортадағы мінез құлқы анықталады. Әлеуметтік қарымқатынас ұстанымы білім беру үдерісін белсендіру мақсатында республикалық және халықаралық білім беру, мәдени мекемемелерімен, орталықтарымен шығармашылық қарым қатынас жасауға дағдыландыруды көздейді. Болашақ педагог мамандарын кәсіби даярлауда шығармашылық мәдениетін қалыптастыруға ойлау ды дамыту немесе оқытудың нәтижелілігімен жетуге болады. Айталық, ойлаудың негізгі көрсеткіштерін З.И. Калмыкова өз еңбегінде былайша талдап көрсеткен: ойдың жарқындығы, саналығы, үйреншікті емес, ерекше сипаттағы жаңа жауаптардың алыну мүмкіндігі; әдеттегіден өзгеше ассоциативтік байланыстардың пайда болуы; қарастырып отырған проблемаға «алғырлық» танытып, бұл орайда тез арада шешім қабылдап; қоғам талаптарына сай пайда кездесетін ассоциациялардың, идеялардың саны ретіндегі ойлау сезімінің шапшаңдығы; объектінің немесе оның бөліктерінің жаңа дағдыдан тыс қызметтерін табу қабілеттілігі. Бұл орайда өнертану мамандарының өз кәсіби шеберлігіне аса қажетті талаптардың бірі – шығармашылықпен ойлау қабілетін дамытуға айрықша көңіл бөлінеді. Мәселен, өнертану мамандары өз кәсіби қызметінде көптеген мамандық иелерімен үйлесімділікпен түрлі кәсі би ісәрекеттер атқаруға мүмкіндігі бар. Олай болса, ғалым З.И. Калмыкова атап көрсеткендей, өнертану мамандары өзінің жоғары дәрежеде ойлау қабілетін дамытып, түрлі байланыстар мен жаңа идеялардың шешімін табуда шығармашылық таныта білуін бірінші орынға қояды. Жалпы білім беру үдерісінде алдынала жоспарланған мақсаттар мен міндеттерді іске асыруда студенттердің шығармашылық мәдениетін жетілдіруде дамыта оқытудың дидактикалық ұстанымдары арқылы нәтижеге қол жеткізудің ықтималдығы мол. Болашақ өнертану мамандарын кәсіби даярлауда дамыта оқыту ұстанымдарының тиімділігін атап өтуге болады: – оқытудың проблемалылығын айқындау; – оқытудың даралығы мен саналығын көрсету; – ойлаудың түрлі компоненттерінің үйлесімді дамуын белгілеу; – ақылой ісәрекетінің алгоритмдік және эвристикалық амалдарын қалыптастыру; – мнемикалық ісәрекетті арнайы ұйымдастыру [1]. Студенттердің шығармашылық мәдениетін дамытудың ерекшеліктерінің бірі – эвристикалық әңгіме жүргізуді ұйымдастыру. Мұндай әңгімелер қатарына нақтылау, абстракциялау, түрлендіру түсініктемелері жатады. Жаңа проблемаларды іздеуге, жаңа білімдерді игеруге тікелей студенттердің өзін ынталандыру, шығармашылық ойлаудың табиғатына сәйкес келетіндіктен мұны эвристикалық әң гіме деп атайды. Жалпы эвристикалық әңгімелер жүргізуде проблеманың мазмұндық сипатына бағ дар жасайды. З.И. Калмыкова дамыта оқытудың тағы да бір өзгеше принципі деп білімнің беріктігін, алға қойған міндеттерді орындауда қоғам талабына сәйкес оларды өзектендіруге студенттердің даярлығын қам тамасыз ететін мнемикалық ісәрекетті арнайы ұйымдастыруды ұсынады. Шығармашылық ойлауға баса назар аудару, ойлау ісәрекетінің енді екінші жағы репродуктивті ойлауға және онымен байла ныс та қарастырылатын мнемикалық ісәрекетті бағаламаушылыққа алып келеді. Болашақ маманның кәсіби қалыптасуын қамтамасыз ететін – оның тұлғалық қасиеттері. Жеке тұлғаны дамыту мәселелерін А.Г. Асмолов, Л.И. Божович, В.П. Зинченко, В.С. Мухина, А.В. Пет ровский, Д.И. Фельдштейн сынды педагогтар зерттеген. Бұл еңбектерде қарастырылған жеке тұлға ның түрлі кезеңдеріндегі даму жолдары білім беру үдерісінде жаңа жасалымға айналу тетіктері мен факторларын ғылыми тұрғыдан негіздеуге мүмкіндік береді. Аталған зерттеу еңбектеріндегі басты мәселелер тәжірибеден өтіп, жеке тұлғаны дамытуда өз үлестерін қосты. Тұлғалықдамытушы оқытуды енгізуден басқа білім беру үдерісінде бірқатар инновациялық өз герістерді жүзеге асыру идеясы ұсынылды. Солардың бірі – дамытушы тапсырмалар. Осындай тап сырмалар жүйесі студенттер белсенділігінің өзіндік құнды формаларын дамыту үшін пәндік жағ дайларды жасауға, яғни, дербес жаңалық ашуға, жаңа тәжірибеге ие болуға және студенттің өзіндік 182 құнды белсенділігінің коммуникативті шарттарды жасауға құруға қатысы бар. В.А. Петровский мұны оқытушылар, білім алушылар қарымқатынасы мен білім мазмұнының ара қатынасын түсінуге мәнді өзгеріс енгізетін жеке тұлғаға бағдарланған тапсырмалар деп атайды. Ол бұл тәсіл бірқатар ұстанымдарға: вариативтілік, интеллекттілік, аффектілік және әрекеттің синтезі; басымдылық бағдарға ие деп есептейді. Вариативтілік ұстанымы білім беру үдерісі, білім алушылардың ерекшеліктеріне, олардың тәжі рибесіне тәуелді деп біледі және тәжірибені игеру барысында қалыптасқан түрлі оқыту моделін қолданумен сипатталады. В.А. Петровский оқыту моделін таңдауда жауапкершілікті ересектерге жүктейді. Білім алушыларға оқудың жеке моделін таңдау мүмкіндігін ересек адам ұсынуы керектігін айтады [2]. Тұлғалықбағдарлы тәсіл адамның түйсік, қабылдау, ес, ойлау танымдық арнасын дамытуға кең өріс ашып, осы аталған арналардың маңызы мен қажеттілігін жоғарлатып, білім беру үдерісінде оның жетілдіру тәсілдерін айқындап береді. Объективті түрде қоғам өмірінің белгілі бір формасын игеру үдерісінің бағытбағдарымен, білім беру үдерісінде жиі қолданылатын арнайы әдістәсілдерімен, сонымен бірге, студенттердің дүниетанымын қалыптастыратын психологиялық үдерістер қалай жүріп жатқандығы туралы, олардың қандай заңдылықтарға бағынатындығы туралы түсініктердің кеңінен ашылып берілуімен сипатталады. Болашақ маманды тұлғалық дамыту мәселесіне байланысты кейбір қолданылатын ұстанымдарды сұрыптап, тұжырым жасауда Ресей ғалымдары В.П. Зинченко мен Е.Б. Моргунов талпыныс жасады, психика мен сананы дамытудың мәденитарихи теориясында, ісәрекеттің психологиялық теориясында және әрекет психологиясында жасалған ұстанымдарға тұлғалық ерекшеліктерді түсінуге мүмкіндік беретін нормалар мен заңдылықтарды қосты [3; 4]. Осы ұстанымдар ішінде авторлар дамудың шығармашылық сипатын маңызды деп есептейді. Дамыту мен оқытудың шығармашылық сипатын Н.А. Бернштейн зерттеді: «Бала да, ересек те бірдей етіп бір қимылды (қозғалысты) екі рет жасай алмайды, бір сөзді дәл осындай етіп екінші қайтара білу қажеттігіне қарай мазмұндап бере алмайды. Әрбір істің өзіндік сипаты бар. Осы байланыста меңгеру үшін эталондар табиғаты, дамудың шығармашылық, динамикалық және консервативті күшінің арақатынасы проблемасын туады. Оқыту үдерісін жетілдіруде әр алуан жаттығуларды таңдау мен құрастыру оқытылатын курстың алға қойған міндеттерімен байланысты болуы керек» [5]. Сонымен, тұлғалық дамудың философиясы адамды қалыптастыру ғана емес, шығармашыл тұлғасын дамытуға көмектесуден тұратын тұлғалықдамытушы оқыту теориясын құру үшін теориялық алғы шарт болады. Мұндағы дидактикалық мақсат жаңа әлемдік сана мен өзіндік сананы қалыптастыруға мүмкіндігі мол мәденитарихи (немесе социомәдени) педагогиканың құрамды бөлігі болып табылады, ал мәні – оқытудың дәстүрлі ұстанымдарынан, шығармашылық ойдан тұрады. Мұны жүзеге асырудың шарты мәдениет саласы бойынша тереңірек білім беруге көңіл бөлу болмақ. Сондықтан оқытудың жаңа бағдарламасын құруда таза әдістемелік міндеттерге ғана емес, мәдени, рухани бастауларға, адамдық болмыстың мәніне оралу қажеттігі туындайды. Жалпы педагог мамандарының кәсіби біліктілігін жетілдіру ісінде аналитикалық, визуалдық, ин туи циялық, дискурсивтік, креативтік, шығармашылық ойлау қабілеттері бірдей дамыған жағдайда бі лім алушының белсенділігі, іскерлігі, шешімін таппай келе жатқан кәсіби міндеттерді өз бетінше ойластыруға мүмкіндік алады. Аналикалық ойлау негізінде студенттер педагогикалық әдебиеттерді оқып үйреніп, оған ғылыми тұрғыдан жанжақты талдау жасауға бейімделеді. Визуалдық ойлау қабілеті мол студент өз пікірін шығармашылық тұрғыдан әрі қарай өрбіте алады. Интуициялық ойлау қабілеті мол өз логикалық және аналитикалық қорытындыларын тұжырымдайды. Дискурсивтік ойлау – өз пікірін сөз ұстарту арқылы пайымдау, сыни көзқарасын білдіруге қабілеті жеткілікті. Шығармашылық ойлау ауқымы кең, студенттер күрделі ғылыми ізденістер жүргізуге, ғылыми мақалалар жазуға, оның өзектілігін айқындауға дағдылануында. Ал, проблемалық оқытудың дидактикалық бағытын оқытушы негізінен кәсіби білім беру үдерісінде заманауи білім беру технологияларын тиімді пайдалана отырып, сту денттердің өз кәсіби мамандығына қызығушылық танытуға бейімдеу [6]. Болашақ педагог мамандарын кәсіби шығармашылық біліктілігін даярлауда заманауи білім беру технологияларын пайдалану арқылы қазіргі білім беру парадигмаларына негізделген үздіксіз білім 183 берудегі әдіснамалық, әдістемелік және дидактикалық мәселелердің жүйелі бағытын қарастыра оты рып, заманауи білім беру технологиялары арқылы білім беру мазмұнын қалыптастыру ұстанымдарын сұрыптап аламыз. Олар төмендегідей: Білім беру мазмұнының заманауи қоғамның даму сұраныстарына сәйкестігі ұстанымы. Бұл ұс танымды іске асыруда басты назар білім берудің ескі парадигмасына сүйенбей, заманауи қоғамдық сұраныстарға жауап беретін қазіргі кәсіби іскерлік қабілеттерін дамытуға бағыттау. Оқытудың мазмұны мен үдерістік бірлігі ұстанымы. Білім берудің негізгі тәсілі ретінде лекция, практикалық, шеберханалық, аудиториялық сабақтар, шеберлік кластар сынды дәстүрлі фор маларымен қатар мультимедиялық лекциялық демонстрациялар, виртуальды лабораториялар және т.б. ин тег рациялық сабақтар кешендерін тиімді қолдану қажет. Өйткені, мұндай сабақтарда әрбір нақты жағдайда пән мазмұны мен оқыту тәсілдерінің бірлігі орнатылады. Әр түрлі деңгейде білім берудің құрылымдық бірлігі ұстанымы. Бұл ұстаным заманауи білім беру технологиялар құрылымында студенттермен бірігіп жұмыс істеуге бағытталған. Білім берудің ғылымилық ұстанымы. Аталған ұстаным, біріншіден, білім беру үдерісі жетістіктері нің заманауи ғылыми білімдерге сәйкестігімен, оқу материалдарының технология, техника, ин фор матика және т.б. саласындағы жетістіктермен тұрақты және оперативті түрде толықтырып оты ры луымен ерекшеленеді. Екіншіден, білім беру парадигмасына сәйкестігімен және кәсіби білім беру ерекшелігінің ескерілуімен, яғни мұнда басты назар студенттердің дүниетаным түсінігінен жал пы ғы лыми дағдылармен ұштастыруға, ғылым мен өнердің байланысын көрсете білуге және бұл дағ дыларды жалпы шығармашылық, технологиялық, және кәсіби проблемаларды шешуде қолдануға аударылады. Демек, болашақ педагог мамандарына инновациялық білім беруде заманауи білім беру тех ноло гияларын терең меңгеру арқылы заманауи қоғамдық сұраныстарға жауап беретін мынадай кәсіби іскерлік қабілеттері қалыптасады: – виртуальды шындық және мультимедия технологиялары арқылы оқуақпараттық материалдарын жинақтап, ең қажеттісін сұраптап алуға бейімделеді; – білім берудің дидактикалық негіздерін сұрыптауда тізбектілік, жүйелілік, пәнаралық байланыс, өмір мен практиканың байланысы, көрнекілік, қол жетерлік ұстанымдар жүйесін орынды пайдалану арқылы белгілі нәтижелерге қол жеткізеді; – өмір мен тәжірибенің байланысы негізінде маманнның аналитикалық, визуалдық, интуициялық, дискурсивтік, креативтік, шығармашылық ойлау қабілеттері дамиды; – жүйелілік ұстанымдарды тиімді пайдалану нәтижесінде білім беру үдерісінде студенттердің әлеуметтік, адамгершілік, эстетикалық және т.б. кәсіби ісәрекетіне қажетті қарымқатынасқа түсу арқылы оның жеке тұлғалық қасиеттері мен кәсіби ортадағы мінезқұлқы қалыптасады. Әдебиеттер: 1. Калмыкова З.И. Педагогика гуманизма. – М., 1990. – 174 с. 2. Петровский А.В. Личность, деятельность, коллектив. – М., 1981. 3. Зинченко В.П. Принципы психологической педагогики // Педагогика. – М., 2001. – №6. – С. 99105. 4. Моргунов Е.Б. Познавательные процессы и способности в обучении. – М., 1990. –321 с. 5. Бернштейн А. Оставайтесь после уроков. – М., 1997. 6. Оконь В. Введение в общую дидактику. – М.: Высшая школа, 1990. – 382 с. Резюме В статье рассмотрены проблемы отбора дидактических принципов учебного процесса на основе эффективного использования современных образовательных технологий в целях совершенствования социальных, нравственных, эстетических и личностных качеств будущих педагогов, способствующих развитию творческой деятельности в его профессиональной среде. Summary The problems of the selection of the didactic principles of the learning process through the effective use of modern educational technology in order to improve the social, moral, aesthetic and personality traits of the future teachers to promote the development of creative activity in their professional environment |