Issn 2306-7365 Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады

141 
 
    
 
               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
ӘОЖ 371.3:54
           
Ә.Қ.ПАТСАЕВ  
химия ғылымдарының докторы, профессор 
  
Г.А. ТУРЕБЕКОВА  
педагогика ғылымдарының кандидаты 
 
Г.С.РАХМАНОВА  
ОҚМФА-ның оқытушысы  
 
Қ.А.КҮЗДЕУБАЕВА  
№31 орта мектеп мұғалімі  
 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНЫП ХИМИЯ 
САБАҒЫНДА СТУДЕНТТЕРДІҢ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ 
 
Қазіргі таңдағы педагогикалық тәжірибенің ең өзекті мәселесі студенттің 
пәнге  деген  қызығушылығын  ояту  және  осы  қызығушылықты  курсты  оқыту 
барысында  дамыту.  Ұсынылған  жаңа  технологияның  элементтерін  қолдана 
отырып  оқыту  әдісі  студенттің  сын  тұрғысынан  ойлауын  белсендіреді  және 
шығармашылық қызығушылығын туғызады. Студент өз бетінше жұмыс жасап 
үйренеді және ол өзіне деген сенімділігін арттырады. 
 
Кілт  сөздер:  аминдер,  мағынаны  тану,  Кубизм  стратегиясы,  графикалық 
диктант, ой толғаныс, сиқырлы қоржын, Insert стратегиясы. 
 
Қоғамдағы  түбегейлі  өзгерістер  білім  беру  жүйесінің  алдына  жаңа  адамды 
қалыптастыру,  дамыту  мақсаттарын  қойып  отыр.  Бұл  студенттердің    ойлау 
қабілетін  дамыту,  ой-пікірінің  дербестігі  мен  еркіндігін  кеңейту,  олардың  өз 
бетімен  білім  алуға  деген  ынтасын  арттыру,  оны  өз  тәжірибелерінде  жаңа 
жағдайларға  байланысты  қолдана  алу,  яғни  біліктіліктерін  қалыптастыру  және 
дамыту  болып  табылады.  Педагогикалық  үрдістің  тиімділігінің  артуына 
мүмкіндік беретін мұндай шаралар білім беру мен тәрбие бірлігін сақтай отырып, 
студентке  берілетін  білімнің  үйлесімділігімен  қатар,  әрбір  жеке  тұлғаның 
ерекшелігін  ескере  отырып,  білімділігіне  сәйкес  бағдар  беру,  танымдық 
ізденімпаздығын дамытудағы оқытудың прогрессивтік қадамының бірі [1] .  
Дамыта оқыту - баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. Даму нәтижесінде әр 
студенттің  өзін-өзі  үйренуші  субъект  дәрежесіне  көтерілуі  көзделеді.  Оқыту 
дамытудың  алдында  жүруі  керек,  дидактикалық  құралдардың  дамуға  әсері  зор. 
Дамытудың  тиімділігі  үшін:  кешенді  даму  жүйесі  негізінде  мақсатты  даму,  
мазмұнның    жүйелілігі    мен    тұтастығы,    теориялық    білімнің  жетекші  ролі, 
жоғары қиындық деңгейінде оқыту, материалды меңгеруде жедел ілгерілеу, оқу 
үрдісін  баланың  сезіну,  оқыту  үрдісінің  әртүрлілігі,  жекелеп  оқыту,  барлық 
баланың  дамуы  жолындағы  жұмыстары  болуы  керек.  Алдыңда  отырған 
студенттің  білім  деңгейі,  білімді  менгеру  дағдысы  барлығында  бірдей  болуы 
мүмкін емес жағдай. Әр студентке «Менің ойымша...», «мен онымен келісер  

142 
 
  АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
едім, егер...», «Мен былай түсінемін...» деген сияқты өз ой пікірі бар тұлға екенін 
сезіндіру қажет.  
Химия  сабақтарында  ойын  элементтерін  қолдану  арқылы  студенттің  ойлау 
қабілеттерін  дамыту  жылдамдыққа,  ойшылдыққа  жетелейді.  Ойынның  мақсаты 
білім  дағдылары  жайында  түсінік  беру,  қайталау,  пысықтау,  тиянақтау,  бекіту, 
тексеру  сипатында  болады.  Ойын  студенттердің  пәнге  қызығушылығын 
арттырып  қана  қоймай,  студентті  өзіне    баурап  алады:  1)Жұбын  тап:  2) 
Сөзжұмбақ: 3) Ғажайып алаң: 4) «Интеллектуалды ойын» [2, 3]. 
Қазір оқытудың күн тәртібінде «Шәкірттерге нені, қалай үйрету керек», яғни 
оқыту әдісі мен мазмұны болу керек деген сұрақтар тұр. Оқытуда басты салмақ 
оқытушыдан студентке  ауыстырылуы тиіс.  Қазіргі кездегі ортамызда орын 
алып  жатқан  оқытудың  жаңашыл  жобаларының  бірі  «RWCT  -  сыни  ойлауды, 
оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы. Бұл технологияның негізгі ұстанымдар: 
әлсін-әлі  қайталау,  міндетті  кезеңдік  бақылау,  тіректерді  пайдалану, 
келіспеушіліктің  болмауы,  студенттің    жетістіктерінің  жариялығы,  қателерді 
түзеуге  мүмкіншілік  жасау,  барлық    студент    дарынды,  табысқа  жетуге  жағдай 
жасау,  оқыту  мен  тәрбиенің  бірлігі.  Сын  тұрғысынан  ойлауды  дамыту  күрделі 
үрдіс    болып келеді. Сыни  ойлау  ақпарат  алудан  басталып, қаралатын мәселеге 
байланысты  шешім  қабылдаудан  аяқталады.  Сын  ойлау  күрделі  үрдіс 
болғандықтан, студентке  сыни ойлау ортасын жасау қажет. Мұнда әр студенттің  
ойы  шыңдалып,  өз  даму  деңгейіне  сай  жетістіктерге  жетуге  болады.  Сыни 
тұрғысынан  ойлау  қалыптасқан  ортада  студент:  1)  нақты  мақсат  қоюға 
дағдыланады; 2) Өзіне деген сенімі артады; 3)оқу процесіне белсенді қатысады; 
4)жолдастарының  пікірін  сыйлайды;  5)  Өзін  толғандыратын,  проблемалық 
сұрақтар  қоя  біледі;    6)  Сараптауға,  бағалауға  дағдыланады;  7)  Пәнге  деген 
қызығушылығы артады. 
Сын тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш құрылымнан тұрады. 
1. Қызығушылығын ояту; 
2.  Мағынаны тану (жаңа ақпаратпен танысу); 
3.  Ой толғаныс. 
Бұл технологияда бұрынғы білім мен жаңа ұғым ұштастырылады. Ал соңғы 
кезеңде  студент  өз  шығармашылық  қабілетін  таныта  алады.  Мұнда  студентке 
ойланып-толғануға  уақыт  берілуі  керек,  ойын  ашық  айтуға,  студент 
шығармашылығын қалыптастыратынын атап өту керек [4].  
Ақпараттық-коммуникациялық  технология  (АКТ-компьютер,  интерактивті 
тақта, ғаламтор) студенттің  оқуға қызығушылығын арттырады және химия пәнін 
оқу барысында мынадай мүмкіндіктерге қол жеткізеді:  
- Оқу материалдарының мазмұнын көрнекілікті, түсінікті, қызықты етеді;  
- Оқу материалының суреттерін динамика түрінде көрсетуге (құбылыстарды 
әр түрлі жағынан және әр түрлі деңгейде);  
 -  Күрделі  химикяалық  эксперименттерді  көрсетуге,  мысалы,  қопарылыс 
жасайтын улы заттармен химиялық реакцияларды, сирек және қымбат заттармен 
реакцияларды, өте баяу жүретін реакцияларды;  
-  студенттермен    өзіндік  жұмыстарды  ұйымдастыру,  анықтамалық 
материалымен жұмыс істеуге үйрету;  

143 
 
    
 
               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
-  Жеке  тұлғалық  және  психологиялық  ерекшеліктерін  ескере  отырып, 
студентке қолайлы жағдай жасау;  
-  Ақпараттық  мәдениетін  дамыту,  бүгінгі  ақпараттық,  коммуникациялық 
құралдармен жұмыс істеу дағдыларын арттыру  [5]. 
Осы  технологияның  элементтерін  қолданып  өткізген  органикалық  химия 
пәнінен  «Аминдер.  Жіктелуі    және    қасиеттері  »  тақырыбындағы  сабақтың 
үлгісін ұсынамыз. 
Жаңа  сабақты  бастар  алдында  студенттерді  интерактивті  тақтада  берілген 
суретті  таңдау  арқылы  топқа  бөлеміз.  Сабақ  барысында  студенттің 
«қызығушылығын  ояту»  кезеңінде  алдыңғы  өткен  тақырыпты  еске  түсіру  
үшін жылдамдыққа интерактивті тақтада қосылыстардың химиялық формуласын 
жазамыз:  бутадиен-1,3;  бутен,  пропен,  пентан,  этилхлорид,  бензолхлорид, 
винилхлорид,  аллилхлорид,  метилэтилэфирі,  диэтилэфирі,  сірке  альдегиді, 
пропанол, этил спирті, бензил спирті, метиламин, метилэтиламин, триметиламин, 
диметиламин,  глицерин,  метиламмоний  хлориді.  Осы  кезеңде  интерактивті 
тақтада «сәйкесін табыңыз»   тапсырмасын орындайды: 
1.
 
Нитробензолды аммоний сульфидімен тотықсыздандыру С
6
Н
5
-ОН 
2.
 
Анилинді метанолмен әрекеттестіргенде түзіледі   C
6
H
5
-N(CH
3
)
2
 
3.
 
Бризанттық қопарылғыш зат  C
6
H
2
(NO
2
)
3
-N(CH
3
)
2
 
4.
 
Концерогендік қасиеті бар бояғыштарды синтездейді  C
10
H
7
-NH
2
 
5.
 
 о-нитроанилинді тотықсыздандырғанда түзіледі     C
6
H
4
(NH
2
) 
6.
 
Аналитикалық реагент ретінде қолданылады   H
2
N-C
6
H
4
-C
6
H
4
-NH
2
 
7.
 
Антибактериалды әсері бар  H
2
N-C
6
H
4
-SO
2
-NHR 
8.
 
 Анилинмен күкірт қышқылы әрекеттескенде түзіледі  HO
3
S-C
6
H
4
-NH
2
 
9.
 
β-нафтолды анилинмен қыздыру кезінде түзіледі  C
10
H
7
-NH-C
6
H
5
 
10.
 
Гидразобензолдан алынатын зат  H
2
N-C
6
H
4
-C
6
H
4
-NH
2
   
«Мағынаны тану» кезеңінде студенттерді  «Кубизм» стратегиясы арқылы 
тақырыпты  жан-жақты  сипаттап  береді.  Сұрақтар  алты  деңгейде  әзірленеді:  а) 
зерттеу; б) сипаттау; в) салыстыру; г) талдау; д) қолданылуы; е) қосымша ұпай. 
Дайындаған  сұрақтарға  студенттер  өз  ойларын  білдіріп  жауап  береді. 
«Графикалық  диктант»  тапсырмасын  интерактивті  тақтада  орындайды. 
Қосылыстың аталуы бойынша оның химиялық формуласын жазады: 
1) 2-пропанамин; 2) Анилин; 3) Толуидин; 4) Ксилидин;  5) Метиламин;  6) 
Метилэтиламин;  7)  Диметилэтиламин;  8)  Метиламмоний  хлориді;  9) 
Этиламмоний сульфаты;  10) триброманилин. 
«Ой толғаныс» кезеңінде студенттің қызығушылығын арттыру мақсатында 
«интеллектуальды ойын» және «сиқырлы қоржын» тапсырмаларын орындайды. 
«Интеллектуальды  ойын»  бірнеше  ойын  түрлерінен  тұрады:  а)  сөзжұмбақ: 
б)ғажайып алаң: в) адасқан әріптер: д) білгірлер мен ақылдылар. Ал «сиқырлы 
қоржын»  тапсырмасында  студенттер  сұрақтарды  таңдау  арқылы  топтасып 
талқылайды:  1)  Анилиннің  күкірт  қышқылымен  реакциясын  жазыңыз;  2) 
Аммиактың  метилйодидімен  реакциясын  жазыңыз;  3)  Анилиннің  броммен 
реакциясын жазыңыз; 4) Этиламиннің  азотты қышқылмен реакциясын жазыңыз; 
5) Этиламиннің күкірт қышқылмен реакциясын жазыңыз; 6) Бромбензолдың  

144 
 
  АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
натрий амидімен реакциясын жазыңыз; 7) Метиламиннің хлорсутекпен  
реакциясын жазыңыз; 8) Нитробензолдың тотықсыздану реакциясын жазыңыз. 
Сабақты  қорытындылау  мақсатында  INSERT  стратегиясының  элементтері 
қолданылды:   
 
 
 
 
 
Сонымен,  қорыта  келгенде,    интерактивті  тақтаның  тиімділігі,  бұл  – 
студенттердің  зейінін  өзіне  қаратып,  қызығушылығын  арттырады  және 
уақытты  үнемдейді.  Интерактивті  тақтаның  көмегімен  оқыту    тынымсыз 
студенттерді  өзіне  баурап  әкетеді.  Эстетикалық  жағын  алсақ,  интерактивті 
тақтада  жазылған  сабақтың  тақырыбы  және  тапсырмалар  көрікті  және  әсем 
болып көрінеді. Интерактивті тақта сабақтың ұйымдастырушылық, қайталау, 
жаңа  тақырыпты  игеру,  практикум,  бекіту,  қорытындылау,  талдау 
кезеңдерінде,  білім  бақылау  кезеңінен  студенттің      қызығушылығын,  оқуға 
танымдық  қасиетін  оятуға  септігін  тигізеді.  Шынайы  бағалауға,  студенттің  
өзін  еркін  сезінуге,  ақпараттық-коммуникациялық  мәдениетінің  деңгейі 
өсуіне жағдай жасалып, келешекте терең білім алуға көмегі зор. 
        
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Мелёшкина  Е.Г. Активизация познавательной деятельности учащихся на уроках 
химии.  – Самара, 2011. 
2.
 
Кобдикова Ж.У.  Оқыту  процесін технологияландыру.  – Алматы, 2000. 
3.
 
Қараев.  Ж.А,  Кобдикова  Ж.У.  Актуальные  проблемы  модернизации 
педагогической   системы на основе технологического подхода. – Алматы, 2005. 
4.
 
Мирсеитова  С.,  Іргебаева  Ә.  Әрекеттегі  RWCT  философиясы  мен  әдістері.  – 
Алматы,  2006. 
5.
 
http://infust.kz/ 
РЕЗЮМЕ 
Наиболее  актуальной    проблемой  современной  педагогической    практики  является 
пробуждение   интереса  студента  к предмету и поддержание этого интереса на протяжении 
всего курса изучения. Предлагаемый  метод преподавания с использованием элементов новой 
технологии вызывает творческий интерес и активизирует критическое мышление у студента. 
Студент учится  работать самостоятельно и  это придает ему уверенность в себе. 
(Патсаев  А.К.,  Туребекова  Г.А.,  Рахманова  Г.С.,  Куздеубаева  К.А.  Повышение  интереса 
студентов по дисциплине химия, используя элементы новой технологии) 
 
SUMMARY 
The  most  actual  problem  of  modern  pedagogical  practice  is  an  applaring  of  interest  of  the 
student  in  the  subject  and  the  maintenance  of  the  interest  during  the  whole  course  of  study.  The 
proposed  method  of  teaching  with  using  of  elements  of  the  new  technology  causes  the  creative 
interest and stimulates critical thought among students. The student studies to work independently and 
it gives him confidence in himself. 
Patsaev  F.K.,  Tyrebekova  G.A.,  Rahmanova  G.S.,  Kuzdeubayeva  K.A.  Increasing  of  the 
Interest of Students of the Discipline Chemistry Using Elements of the New Technology 
Не білдім ? 
Не білгім келеді ?  Мен үшін жаңа ұғым 
  
  
  

145 
 
                              АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 ТЕХНИКА, ТЕХНОЛОГИЯ 
 
УДК 621.472:00  
 
Т.К.КОЙШИЕВ  
доктор технических наук,  
профессор КазАТК им. М.Тынышпаева 
 
А.АБИЛЬДАЕВ  
магистрант КазАТК им. М.Тынышпаева 
 
РАСПРЕДЕЛЕНИЕ ОБЛУЧЕННОСТИ ТЕПЛОПРИЕМНИКА 
СТИРЛИНГА С ПАРАБОЛОИДНЫМ КОНЦЕНТРАТОРОМ 
СОЛНЕЧНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ 
 
Создание  высокоэффективных энергетических  установок типа Стирлинга  
не может быть создан без разработки новых технических решений и методики 
расчета.  
В  работе  разработана  методика  расчета  для  оценки  распределения 
плотности  лучистого  потока  в  фокальной  плоскости  теплоприемника 
двигателя  Стирлинга  при  различной  степени  неточности  параболоидного 
концентратора солнечного излучения. 
 
Ключевые 
слова: 
солнечная 
энергетика, 
энергопреобразования, 
вытеснительный 
поршень, 
теплоприемник 
Стирлинга, 
пораболоидный 
концентратор, солнечные излучения фотометрический подход. 
 
Удорожание  производства  топливно-энергетических  ресурсов  и  растущее 
загрязнение окружающей среды выдвинули на первый план задачу поиска новых 
технологий  энергопреобразования,  разработки  новой  техники  на  основе 
высокоэффективных  термодинамических  циклов,  использование  новых  видов 
топлива, новых рабочих тел и т.д., то есть создание таких экологически чистых 
энергоустановок. 
В  настоящее  время  быстро  расширяется  использование  солнечных 
энергетических  установок,  работающих    на  основе  цикла  Стирлинга.  Его 
преимущества  -  высокий  к.п.д.,  надежность,    возможность  использования 
экологически чистых источников энергии. 
К  таким  энергоустановкам  относится  двигатель  Стирлинга,  который 
представляет собой тепловую машину, способную работать от любого источника 
тепла, например, от сжигаемого топлива или энергии солнечных лучей. Принцип 
работы  двигателя  Стирлинга  заключается  в  постоянно  чередующихся  циклах 
нагрева и охлаждения газа в закрытом цилиндре. При нагреве газ расширяется и 
двигает  рабочий  поршень.  Этот  поршень  опускается,  толкает  шатун  и 
поворачивает  маховик.  Одновременно  изменяется  положение  так  называемого 
вытеснительного поршня, который перемещает газ из нагретой в холодную зону. 
Газ остывает и создает обратное усилие на рабочий поршень. Вытеснитель затем  

146 
 
  АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
перемещает  газ  в  горячую  зону,  и  весь  цикл  повторяется.  В  роли  газа  может 
использоваться обычный воздух, водород или гелий. 
В настоящее время строятся установки с параболическими концентраторами 
мощностью 
9-25 
кВт, 
эффективность 
которых 
достигла 
31,25%.  
Разрабатываются  бытовые  установки  мощностью  3  кВт.  КПД  подобных  систем 
около 22-24%, что выше, чем у фотоэлектрических элементов [3]. 
Все  высокоразвитые  страны  мира  интенсивно  развивают  это  направление 
солнечных  энергетических  технологий. На сегодняшний день в  мире  построено 
более 20 плотных образцов с электрической мощностью от 0,5 до 75 кВт. 
Необходимо отметить, что создание высокоэффективных машин Стирлинга 
может быть только результатом высокого уровня научных исследований. 
Учитывая  перспективность  машин  Стирлинга,  в  последние  годы  был 
проведен ряд теоретико-экспериментальных исследований, в результате которых 
была разработана новая методика  проектирования. 
Солнечная  версия  двигателя  Стирлинг  используется,  между  тем, 
несколькими  производителями  в  различных  исполнениях.  Высокий  к.п.д., 
простота  и  надежность  конструкции  двигателя  Стирлинга  обуславливают 
эффективность  его  использования  в  данных  системах.  Солнечный  свет 
фокусируется  вогнутыми  зеркалами  для  разогрева  двигателя  (в  качестве 
источника  тепла).  В  роли  охладителя  может  использоваться  окружающий 
атмосферный  воздух.  Одним  из  перспективных  направлений  использования 
концентрированной  солнечной  энергии  является  применение  концентраторов  с 
большим коэффициентом концентрации (до 3000 и более), что сулит расширение 
возможностей  более  эффективного  использования  и  преобразования  падающей 
солнечной  энергии  в  иные  виды  энергии:  электричество  и  тепло.  Солнечный 
параболический  концентратор  управляется  по  двум  координатам  при  слежении 
за  солнцем.  Энергия  солнца  фокусируется  на  небольшой  площади  полостного 
теплоприемника двигателя Стирлинга, который закреплен на кронштейне. 
Зеркала  отражают  около  92%  падающего  на  них  солнечного  излучения. 
Двигатель  Стирлинга  располагается  таким  образом,  чтобы  область  нагрева 
находилась в фокусе отражателя. В качестве рабочего тела двигателя Стирлинга 
используется, как правило, водород или гелий. 
Разработать  метод  энергетического  анализа  концентратора  солнечной 
энергии,  позволяющий  моделировать  распределение  концентрированного 
излучения  по  поверхности  полостного  теплоприемника  двигателя  Стирлинга  в 
зависимости  от  формы  отражающей  поверхности  и  допусков  на  отклонения 
нормалей  к  зеркальной  поверхности  и  точности  системы  слежения  являются 
основной задачей данной расчетной методики. 
Особенность  данной  расчетной  модели  заключается  в  том,  что  реальная 
отражающая  поверхность  заменяется  геометрически  точной,  а  влияние 
локальных  угловых  отклонений  в  неявном  виде  учитывается  в  индикатрисе 
отраженного  пучка  наряду  с  влиянием  шероховатости  поверхности  и 
характеристиками  излучателя.  При  этом  вводится  соответствующий  параметр 
интегральной  меры  точности,  который  содержит  информацию  о  макро-  и 
микронеровностях отражающей поверхности. 

147 
 
                               АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
 
При 
расчете 
энергетических 
характеристик 
приемную 
полость 
теплоприемника  двигателя  Стирлинга  в  системе  «Солнце-концентратор-
теплоприемника двигателя Стирлинга» использовался фотометрический подход. 
Для  разработки  математической  модели  процесса  применялись  методы, 
характерные для исследования лучистого теплообмена между твердыми телами, 
разделенными  прозрачной  средой.    При  таком  подходе  становится  возможным 
проводить  исследования  в  сложных  геометрических  системах,  а  соотношения 
имеют общий и строгий характер. 
Интегральное  соотношение,  описывающее  распределение  энергии  на 
тепловоспринимающей  поверхности  приемника  двигателя  Стирлинга,    вывод 
которого  базировался  на  фундаментальных  соотношениях  теории  лучистого 
теплообмена: 
 
,
sin
)
(
c os
c os
)
(
)
(
)
(
2
0
0
2
К
S
КП
К
К
П
КП
КП
К
С
П
d
f
l
dS
l
l
f
H
H
 
где     
К
S
 – площадь поверхности концентратора, м
2
;  
С
H
– солнечная постоянная  Вт/м
2
;   
КП
l
–  длина  вектора,  соединяющего  произвольную  точку  концентратора  и 
приемника, м; 
П
, 
К
  –  угол  падения  потока  излучения  на  поверхность  приемника  и 
концентратора соответственно, рад;  
)
(
f
  –  безразмерная  функция  индикатрисы  излучения,  характеризующая 
пространственное распределение яркости отраженного излучения;  
)
(
КП
l
,
)
(
КП
l
  –  функции  типа  Хевисайда,  характеризующие  условие 
попадания  отраженного  луча  в  отверстие  приемника  и  условие  совпадения 
направления  отраженного  от  концентратора  пучка  лучей  с  направлением 
«концентратор-приемник», соответственно: 
,
0
,
0
,
0
,
1
)
(
BX
КП
BX
КП
КП
S
l
если
S
l
если
l


 
 
,
cos
)
(
,
0
,
)
(
,
1
)
(
0
0
0
0
0
0
К
КП
К
КП
КП
l
l
если
сos
l
l
если
l
 
где 
0
0
0
arccos
КП
К
l
l
 – величина угла рассеивания. 
Уравнения поверхности концентратора и приемника имеют вид: 
,
0
)
,
,
(
z
y
x
F
К
       
.
0
)
,
,
(
z
y
x
F
П
 
 
Поэтому  к  уравнениям  необходимо  добавить  систему  уравнений, 
описывающих закон зеркального отражения пучка лучей от зеркала: 

148 
 
 
  АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013 
,
0
)
(
0
0
К
К
C
l
n
l
       
.
)
(
0
0
К
К
К
C
l
n
n
l
 
Учет  неровностей  поверхности  зеркало  будем  проводить,  используя 
нормальный  вероятностный  закон,  в  предположении,  что  меридиональные 
угловые  ошибки  отражающей  поверхности  концентратора,  значительно  больше 
саггитальных, т.е. 
,
К
К
и 
0
К
. 
Тогда  закон  распределения  случайных  величин,  характеризующих 
неточности поверхности концентратора, имеет вид: 
,
2
2
1
)
(
2
2
К
К
P

жүктеу/скачать 6,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: