р Үжым” жоне “шағьш топтар” саласындағы белтілі  америка

қатар батыс әлеуметгік психологиясының жағымды жақтары 
мен төжірибесін біздің психологтар кеңінен қоддануда.
Кезінде бірден-бір ғылыми теория дел есептелген ұжым 
туралы кеңестік дәуірдегі ілімнің ескі марксистік-лениндік 
әдіснамаға негізделгендігін айтпай кетуге болмайды. Бул 
ілімнің негізсіздігін өмір дөлелдеген болатын.
Қазіргі шет ел елеуметтік психологиясында “Лидерлер 
сипаты теориясы” кең өріс алған. Бүл теория бойынша 
адамдар лидер болып қалыптаспайды, ол қасиет туғаннан 
беріледі деп түсіндіреді. Аталмыш теория АҚШ-та пайда 
больт, оның негізін салған Е.Багардус еді, кейіннен Батыста 
кең өріс алды, 50-жылдары бүл теорияны “лидерлік топ 
функциясы” теориясы алмастырды. Оның өкілдеріне 
Р.Крачфильд, Д.Креч, Г.Хомансты жатқызуға болады. 
Осы
теориялар бойынша буржуазиялық мектепте жеке адамның 
қалыптасуында лидердің ролін асыра бағалаушылық 
байқалады. Лидерлерді үжымға қарсы қояды.
Шет елдерде жарық көрген педагогикалық әдебиеггер мен 
гылыми зерттеу жүмыстарында (АҚШ-та, Германияда) 
көрнекті кеңес педагогтары А.С.Макаренко, Н.К.Крупская, 
С.Т.Щацскийдің педаготкалық-психологиялық мүраларын, 
оның ішінде балалар үжымы туралы теориясын жоққа 
шығаруға бағытталған еңбектер кең өріс алды. Батыс 
галымдарының кезінде кеңес педагоги касының алтын қорына 
кірген педагогтардың идеясын “жаңаша түсіндіруге” 
бағытталған еңбектері жарық көрді. Ең алдымен, А.С. 
Макаренконың жеке түлғаны үжымда және үжым арқылы 
төрбиелеу ілімі бүрмаланып түсіндірілді.
Үзақ жылдар А.С.Макаренко беделі мызғымастай берік 
болды. Бірақ соңғы кезенде жағдай өзгерді. Тәрбиенің 
демократизациялау және ізгіліктендіру үрдістері бүрынғы 
қүндылықтарымызды қайта қарауға және қайта пайымдауға 
итермелейді. А.С.Макаренконың үжым туралы қағидасы 
сынға алынып, оның тәрбие жуйесіне баламалы көзқарастар 
пайда болды. Д ей түрған м ен , ж аңаш ы л педагог 
АС.Макаренконың теориялық жүйесі, әсіресе, үжым туралы 
айтқан қағидалары өз мәнін бүгін де жойган жоқ.
Қ азіргі кезде батыс психологиясы көптеген 
Қайшылықтарды басынан кешіруде. Оның ішінде, казірге 
дейін шагын топтардың анықтамасы туралы және оның 
негізгі маңызды белгісі туралы мәселе пікір таласын 
тудырып
отыр. Сонымен қатар шағын топтардың сандык параметрі, 
оның теменгі және жогарғы шектері туралы мәселе өз 
шешімін тапқан жоқ. Әлі де топтық үрдістер және баска д
139

көптеген проблемалар талас күйінде қалып отыр. Батыста 
олеумсттік психологияның жедел қарқынмен дамуының 
қолайсыз нэтижелерінің негізгі себебі оның әдіснамалық 
әлсіздігінде жатыр. 
,
Американың өлеуметтік психологиясына тән жағдай 
ортүрлі олеуметтік-психологиялық жеке түлғаларды түсіну 
үшін бірыңғай теориялық негіздің болмауы. Әртүрлі 
топтардағы адамдардың мінез-қүлқының заңдылықтары 
негізінен механикалық бағыныштылыққа соқтырады. Оның 
осы ерекше кемшіліктері эксперименталдік зерттеулерді 
қүруда байқалады. Жалпы ереже бойынша зерттеу нысаны 
ретінде кездейсоқ адамдардың топтары қолданылады. 
Эксперименттің жағдайы бойынша жеке түлғаға топтың таза 
мехашікалық эсер етуін қарасгырады. Жеке түлға мен тогггың 
озара әректінің менін түсінуде қалыптасқан дәстүрлер 
жағдайында бүл кемшіліктерді женуге мүмкіндік бермейтін 
оте үлкен қателіктер жіберілді.
Бүдан шығудьщ бірден-бір жолы отандық ғылымда 
дамып отырған үжым психологиясы 

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: