Жалпы психология
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
| §4.3ейінніңқасиеттері
Зейінге бірнеше қасиеттер тән, олардың ішіндегі негізгілеріне: ауыспальшығы, орналасуы, кэлемі, күші мен түрақтылығы, шоғырлануы жатады. Осы қасиеттердің байқалу және керіну дэрежесіне қарай жекелеген адамдардың зейінінің белгілі бір жағымды және жағымсыз сапалары анықталады. Зейіннің ауыспалылығы — бүл зейіннің бір нысанадан екінші нысанаға, бір іс-өрекетгің түрінен екінші іс-әрекетгің түріне ауысуы. Мәселен, кітап оқудан шәкірт эз зейінін, суретгерді кэруге, одан эз ойын айтып беруге кэшуі мүмкін. Шәкіртгер өз зейінін бір пәнді оқудан, екінші пәнді оқуға, онымен жүмыс істеуге ауыстыруы мүмкін. Тарихтан- математикаға, әдебиеттен-қазақ тіліне және т.с.с. Зейіннің ауысуы ерікті және еріксіз іске асады. Зейіннің ауысуынын, жүйкелік-физиологиялық негізі бас ми қыртысының негізінен екінші сигнал жүйесінің шақыруымен қозудың оптимикалық орталығының ауысуы болып табылады. Зейіннің ауьісуы кей жағдайларда қиыншылықтарға байланысты: кейде бүрынғы нысанадан жаңа іс-әрекетке кірісу қиындық туғызады. Зейіннің ауысуының қиындығы мен жеңілдігі әртүрлі себептерге байланысты. Осындай себептерге жататындары бүрынғы жэне кейінгі іс-әрекетгің 154 мазмұнының арасындағы байланыстың болуы мен болмауы. Осьі байланыс болған жагдайда зейін жеңіл, тез ауысады. Зейіннің ауысының жеңілдігі мен қиындығының себебі сонымен қатар адамның қатынасы, зейін нысанына қызығудың болуы мен болмауы жатады. Егер де адам бүрынғы нысанына өте қызыға зейін салса, кейінгі нысанына қызыіуы өлсіз болса, ондай жағдайда бұрынгы нысанының зейінді аударуы қиынырақ болады жоне зейіннің ауысу үрдісі жай іске асады. Керісінше, егер де кейінгі нысаны бүрынғыга қарағанда өте қызықты, тартымды болса, онда зейіннің ауысуы ешқандай қиындықсыз іске асады. Тез ауысуға қабілетті зейін бағалы болып есептеледі. Зейіннің бүл сапасьшьщ арқасында адам қоршаган жағдайды тез бағдарлай алады, өзгерген жағдайда ортүрлі элементтердің монін тез ескере және анықтай алады. Іс-өрекет үрдісінде зейін тек бір гана нысанага бағытталып Қана қоймайды, сонымен қатар екі немесе үш нысананы қамтиды. Біздің зейініміз жекелеген іс-әрекет түрлерінде орналаса алады. Бір ғана ны санаға бағытталған зейінді зейіннің шоғырлануы дейді. Моселен, біздің зейініміздің шоғырлануына инені жіппен сабақтау, қолмен тігін тігу, математикалық есептерді шығару, студенттің лекцияны тындауы мысал бола алады. Зейіннің орналасуы дегеніміз адам зейінінің белгілі жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|