Жамалбеков Е.Ү



Pdf көрінісі
бет17/104
Дата20.02.2023
өлшемі1,53 Mb.
#69344
түріОқулық
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   104
Тірі 
заттардың 
химиялық 
құрамы. 
Жер 
қыртысындағы, судағы және жер бетіне жақын, ауадағы 
элементтер 
тірі 
организмдермен 
(ағзалармен) 
сіңіріліп, 
қайтадан 
топталып, 
топыраққа 
бастапқы 
жағдайларына 
қарағанда басқа түр мен арақатынас күйінде қайтарылады.
Тірі ағзалардың орташа химиялық құрамы 
(А.П.Виноградов, 1954. М.А.Глазовская, 1981 бойынша)
Мол элементтер (n10-n10
-2

O – 70 
C – 18 
H – 10,5 
Ca – 0,5 
K - 0,3 
N - 0,3 
Sі - 0,2 
Mg - 0,04 
Р - 0,07 
S - 0,05 
Na – 0,02 
Cl – 0,02 
Ғе – 0,01 
 
Аз элементтер (n10
-3
—n10
-5

n10
-5
— Al, Ba, Sr, Mn, B, Th, P; 
n10
-4
— Tі, F, Zn, Pb, Cu, Y, Cr, Br, Ge;
n10
-5
— Nі, Pb, Sn, As, Co, Lі, Mo, Y, Cs. 
Өте аз элементтер n<10
-5 
Se, U, Hg, Ra. 


33 
Келтірілген мәліметтер тірі ағзалар негізінен үш 
элементтен (оттегі, көміртегі, сутегі) тұратынын көрсетеді, 
олардың қосындысы бүкіл тірі ағзалардың құрамының 98,5%-
ын құрады. Азот мөлшері - 0,3%, ал бактериялар құрамында 
олардың 
мөлшері 
бірнеше 
процентке 
жетеді. 
Тірі 
организмдерде оларды өртегеннен кейін немесе ыдырағаннан 
қалатын күлде де элементтер бар. Олардың орташа көлемі - 
1,5%, алайда ол тірі ағзалардың қай алқаптарға орналасуына 
байланысты. Күлдік элементтердің мөлшері 5 -7%, ал кейбір сор 
топырақта өсетін өсімдіктер құрамында - 20-25%-ға жетеді. 
Өсімдіктер мен жануарлар химиялық элементтерді 
өздерінің биологиялық қажеттілігіне байланысты таңдап 
сіңіреді. Сондықтан күлдік пішіндегі элементтер құрамы жер 
қыртысындағы элементтерге қарағанда тіпті өзгеше. Тау 
жынысынан 
немесе 
топырақтан 
тірі 
организмдердің 
элементтерді биологиялық сіңіру белсенділігі Б.П.Полынов пен 
А.И.Перельманның 
енгізген 
сіңірудің 
биологиялық 
коэффициенті арқылы анықталады. Бұл коэффициент өсімдік 
күліндегі элемент топырақтағы немесе тау жынысындағы 
элементке қатынасынан алынады. Осы арқылы организмдердің 
химиялық элементтерді сіңіруінің биологиялық белсенділігі 
анықталады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   104




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет