Жанжал әлеуметтануының объектісі мен пәні. Негізгі түсініктер

Мамандық:Әлеуметтану,2-курс

Тақырыбы: Жанжал әлеуметтануының объектісі мен пәні. Негізгі түсініктер.

Әлеуметтік жанжал (лат. conflictus-соқтығысу) - адамдар, әлеуметтік топтар, жалпы қоғам арасындағы қарым-қатынастардағы деградацияның ең жоғары кезеңі, ол өзара әрекеттесетін субъектілердің қарама-қарсы мүдделерінің, мақсаттарының, ұстанымдарының соқтығысуымен сипатталады. Жанжалдар жасырын немесе айқын болуы мүмкін, бірақ олар әрқашан екі немесе одан да көп Тараптар арасында келісімнің болмауына негізделген.

Ғылыми білім саласында қақтығыстарға арналған жеке ғылым бар — конфликтология.

Жанжал-бұл қарама-қарсы мақсаттардың, позициялардың, өзара әрекеттесу субъектілерінің қақтығысы. Сонымен бірге, жанжал-бұл қоғамдағы адамдардың өзара әрекеттесуінің маңызды жағы, әлеуметтік болмыстың бір түрі. Бұл мотивациясы қарама-қарсы құндылықтар мен нормаларға, мүдделер мен қажеттіліктерге байланысты болатын әлеуметтік әрекеттің әлеуетті немесе өзекті субъектілері арасындағы қарым-қатынас нысаны. Әлеуметтік жанжалдың маңызды жағы-бұл субъектілер қақтығыстың әсерінен өзгертілетін (нығайтылатын немесе жойылатын) кейбір кең байланыс жүйесі аясында әрекет етеді. Егер мүдделер көп бағытты және қарама-қарсы болса, онда олардың қарама-қайшылықтары әртүрлі бағалардың массасында болады; олар өздері үшін "соқтығысу өрісін" табады, ал алға қойылған талаптардың ұтымдылық дәрежесі өте шартты және шектеулі болады.

Әлеуметтік қақтығыстардың себебі анықтаманың өзінде жатыр-бұл әлеуметтік маңызды мақсаттарды көздейтін жеке тұлғалардың немесе топтардың қарама-қайшылығы. Мұндай себептерге мыналар жатады: әлеуметтік теңсіздік, адамдардың өзімшілдігі, қоғамдағы жеке тұлғалардың құндылықтарының сәйкес келмеуі, діни айырмашылықтар, адам психикасының жетілмегендігі, табыс теңсіздігі және басқалар. Әлеуметтік жанжал – бұл белгілі бір себептердің, себептердің, жағдайлардың нәтижесі (салдары), бұл тергеудің пайда болуында әр түрлі рөл атқарады-әлеуметтік жанжал. Белгілі бір нәтиже ретінде әлеуметтік жанжалды болжау, диагностикалау, алдын-алу, шешу үшін оның себептерін, себептерін, жағдайларын нақты ажырату қажет.

Талдау себеп, жағдайларын, себептерін бастау керек анықтау үшін тергеу оған қатысты қандай да бір факторлар ретінде анықталады себептері, себептері және шарттары. Мысалы, қайнаған шайнекке (тергеуге) қатысты студенттің шай ішуге деген ықыласы себеп болып табылады; шәйнектегі суды жылыту себебі болып табылады, ал шәйнектің, судың, жылу көзінің және т.б. болуы жағдай ретінде әрекет етеді (шәйнектегі судың қайнатылуы).

Себеп-салдарлық байланыс. Себеп-салдарлық байланыс (себеп-салдар арасындағы байланыс), ең алдымен, генетикалық болып табылады. Бұл дегеніміз, себеп (белгілі бір фактор) оның тергеуінен бұрын болады және оның құрамына материалдық, энергетикалық, ақпараттық кіреді. Мысалы, от көзінен алынған энергия (электр плиталары) шәйнекте қайнаған судың құрамына кіреді және уақыт өте келе тергеуден бұрын болады. Шешенстандағы соғыс ақпараттық жағымсыздықтың, энергетикалық күш-жігердің және оған қатысушылардың әскери (материалдық) әрекеттерінің нәтижесі болды. Уақыт алдындағы тергеу оқиғаларының бәрі бірдей оның себебі бола бермейді. Мысалы, емтиханға екі рет келмес бұрын, мысық студенттің жолын кесіп өтті. Арасындағы мысықпен және двойкой жоқ генетикалық байланысты, олар туындайды бір басқа ақпараттық, энергетикалық, вещественно.

Шарттар-бұл салдардың құрамына материалдық, энергетикалық, ақпараттық кірмейтін, бірақ оған жанама түрде қатысатын құбылыстар. Мысалы, шайнектегі суды қайнатудың шарты-шәйнектің, судың, жылу көзінің және т.б. болуы, олар шайнектегі судың қайнатылуына әкелмейді.

Себеп-бұл тергеуден бұрын және себеп-салдарлық байланысты бастайтын оқиға (фактор). Мысалдардың мысалдары: студенттің суды қайнатуға қатысты шай ішуге деген ықыласы; Масхадов бастаған сол кездегі шешен басшылығының федералды биліктің талаптарын орындауға құлықсыздығы – шешен соғысына (оның басталуына) және т. б. әлеуметтік жанжалды белгілі бір нәтиже ретінде талдауда себептерді, жағдайларды, себептерді анықтау өте маңызды: көбінесе әлеуметтік жанжалға қатысушылар оның нақты себептерін жасыруға тырысады, оның себептері үшін қақтығыстың себебі мен шарттарын беруге тырысады;кез-келген әлеуметтік жанжалды болжау, алдын-алу, болдырмау, шешу үшін оның себептерін, шарттары мен себептерін нақты ажырату қажет.

Өзара байланысты себептері мен салдары. Себебі мен салдары өзара байланысты:

• 
  салдардың өзі әр түрлі және желдеткіш арқылы таралатын әсерлердің тізбегін тудырады. Мысалы, Шешенстандағы соғыс Ресейдің экономикалық, саяси, моральдық жағдайын қиындатты;
  
• 
  салдар оны тудырған себепке кері әсер етеді. Бір жағынан, ол себепті материалдық, энергетикалық, ақпараттық жағынан сарқады. Сонымен, соғысушы тараптардың әскери және моральдық күші және т.б. екінші жағынан, тергеу оны тудырған себепке кері әсер етеді. Мысалы, Шешенстандағы бірінші соғыс бұл қырғынды тоқтату үшін күшті қозғалыс тудырды.
  
• 
  Әлеуметтік қақтығыстың себептерін анықтау кезінде себептілік түрлерінің көптеген жіктелімдерін ескеру қажет (себеп-салдарлық қатынастар):
  
• 
  жоғарыда қарастырылған себеп-салдарлық өзара әрекеттесудің субстанциялық мазмұны бойынша;
  
• 
  себеп-салдарлық қатынастардың сипаты бойынша-динамикалық (бір мәнді) және статистикалық (ықтималдық), олар көптеген кездейсоқ факторларға байланысты, сондықтан олардың тұрақты және белгілі бір себептерін анықтау қиын. Мысалы, Ресейдегі диктатураның, әлеуметтік жарылыстың және т. б. ықтималдығы туралы айтуға болады.
  
• 
  объективті және субъективті, негізгі және екінші, көп факторлы және қарапайым (бір фактор нәтиже береді).