Жануар физол

Сезімтал  жүйкенің  қозуынан  туындайтын  түйсіктің  табиғаты  осы 

жүйкенің  ОЖЖ-нің  қай  бөлігіне  жалғасқанымен  байланысты.  Орталық 

жүйке жүйесіне сезімтал жүйке ұштары қабылдаған əсерлер кодпен (шартты 

белгілермен)  хабарланады.  Тітіркендіру  қарқыны  РП  амплитудасы  түрінде 

жұмбақталады  (кодқа  айналады).  РП  мөлшері  тітіркендіргіш  күшіне 

байланысты.  Өз  кезегінде  сезімтал  жүйкелердегі  импульстер  жиілігі  РП 

жиілігіне  сəйкес  болатындықтан,  орталыққа  тепкіш  тітіркеністер  жиілігі  де 

тітіркендіргіш күшіне байланысты болады. 

Егер кез келген рецепторға тітіркендіргіш толассыз, ұзақ уақыт əсер етсе, 

онда  рецепторлар  реакциясы  біртіндеп  төмендейді.  Бұл  құбылысты 

бейімделу  деп  атайды.  Бейімделу  нəтижесінде  тітіркеніс  жиілігі  мен 

рецепторлық  потенциал  мөлшері  төмендейді.  Бұл  жағдайда  рецептор 

 

179-ñóðåт

. 

Ðåöåïтîðë-ðä- 

ï-éä- 

æ¸íå 

1  –  тiêåëåé  ñåçiíåтií 

ðåöåïтîðë-ð, 

Á 

– 

ñåçiíåтií 

ðåöåïтîðë-ð. 

 

506

мембранасының  иондық  өтімділігінің  нашарлауымен  байланысты  РП 

азаяды.  Осыдан  сезімтал  жүйкелерде  пайда  болатын  импульстер  жиілігі  де 

сирейді. 

Бейімделу  кез  келген  рецепторларға  тəн  құбылыс,  бірақ  əр  түрлі 

рецепторларда  ол  түрлі  шапшандықпен  жүреді.  Бейімделу  шапшаңдығына 

қарай  рецепторлар  жылдам  бейімделгіш,  немесе  фазалық  жəне  баяу 

бейімделгіш  немесе  тонустық  болып  екіге  бөлінеді.  Мысалы,  жанасу 

рецепторлары тітіркендіргіш əсеріне өте тез бейімделсе, қан тамырларының 

хеморецепторлары,  еттің  керілуді  қабылдайтын  рецепторлары  өте  баяу 

икемделеді. 

жүктеу/скачать 9,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: