Жануар физол
Ұйқы безі сөлі ферменттерінің сипаттамасы
жүктеу/скачать 9,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Zhanuarlar-fiziologiyasy Nesipbaeb
| 23. Ұйқы безі сөлі ферменттерінің сипаттамасы
Негізгі
ферменттер рН
оптимумы Əсер ететін субстраты Түзілетін ыдырау өнімдері
Трипсин
Хемотрипсин
Карбоксипепти даза
Аминопептида за
Липаза
Фосфолипаза
α -амилаза
Мальтаза 6,5-8,0
6,5-8,0
6,5-8,0
6,5-8,0
7,8-8,2
6,5-7,0
6,8-7,0
6,8-7,0 Белоктар, полипептидтер -ң- -ң-
Пептидтердің соңғы СОО–тобы Пептидтердің соңғы NН 2 -тобы Липидтер
Крахмал, декстрин ( α
Мальтоза Полипептидтер, амин қышқылдары -ң- -ң-
Амин қышқылдары
-ң- -ң-
Май қышқылдары, глицерин, моногли- церидтер Май қышқылдары, глицерин, фосфор
қышқылы, холин
Мальтоза Глюкоза
Трипсин мен химотрипсин пептидтік тізбектерді пепсин əсер етпейтін жерлерден бөлшектейді. Осы үш ферменттің əрекетімен белоктардың полипептидтік тізбектері қысқарады. Одан əрі бұл полипептидтер ішек пен ұйқы безі сөлдерінің құрамындағы пептидазалардың əрекетімен амин қышқылдарына ыдырайды. Карбоксипептидаза пептидтік тізбектің карбоксил тобы бар жерінен жеке амин қышқылдарын бөлшектесе, аминопептидаза - тізбектің еркін амин тобы бар жеріне əсер етеді (23- таблица). Ұйқы безі сөлінің липазасы майларды моноглицеридтерге жəне глицерин мен май қышқылдарына айналдырады. Бұл фермент сілтілік ортада əрекет етеді жəне оның белсенділігін өт күшейтеді. Ұйқы безі сөлінің құрамында көмірсуларға əсер ететін бірнеше ферменттер бар. Мысалы, амилаза ферменті крахмал, гликоген жəне
229
амилопектинді декстрин мен мальтозаға айналдырса, глюкозидаза ферменті мальтозаны глюкозаның екі молекуласына, фруктофуронидаза - сахарозаны глюкоза мен фруктозаға айналдырады. Сөл құрамындағы көмірсуларды ыдырататын ферменттердің арақатынасы қабылданған азықтың сапасына, оның құрамындағы көмірсулардың сипатына қарай өзгереді. Мысалы, жас төлдердің ұйқы безі сөлінің құрамында сүт қантын - лактозаны глюкозаға айналдыратын галактозидаза ферменті көп мөлшерде болады. Ит пен мысықта ұйқы безінің сөлі мезгіл-мезгіл, тек азықтандыру үстінде ғана бөлінеді. Малда ол толассыз бөлініп отырады. Азықтандыру кезінде сөлдің бөлінуі күшейеді жəне оның бөліну қарқыны азықтың құрамына қарай өзгереді. Мысалы, жылқыда бидай кебегіне сұлы мен пішенге қарағанда ұйқы безінің сөлі əлдеқайда көп бөлінеді. Кебек бергеннен кейін бір сағат ішінде сөл бөлу екі есе артады да, оның жоғары қарқыны 3 сағаттан соң байқалады.
Тəулігіне орта есеппен ит 0,2-0,3 л, қоян - 0,04-0,05, қой -0,5-0,6, сиыр -7,0-7,5, жылқы - 7,5-8,5 л ұйқы безі сөлін бөледі. Ұйқы безінің сөл бөлу қызметі түрлі əдістермен зерттеледі. И.П. Павлов бездің өзегіне көбек қою əдісін ұсынды (96, А-сурет). Бұл əдіс бойынша өзектің ішекке ашылған жерін ойып алып, сыртқа шығарып, теріге тігіп қояды. Қазіргі кезде бұл мақсатта анастамоз жасау тəсілдері кеңінен қолданылады (96, Б, В-сурет).
Èттi» ½éºû áåçi ñ¼ëi- íi» т¾ðëi т-ì-ºт-ð¹- á¼ëiíó åðåê
øåëiêтåði (È.Ï.Ï-âëîâ äåðåêтåði)
Èт áåçiíi» ñ¼ë
á¼ëó ç-»äûëûº т -ðû
È.Ï.Ï-âëîâтû» ë-áîð-тîðèÿñûíä- çåðттåëãåí. Т¸æiðèáåëåð ½éºû áåçi ñ¼ëiíi» å» ê¼ï ì¼ëøåði -çûºт-íäûð¹-íí-í êåéií
í-í¹- - áiðiíøi, åтêå - åêiíøi,
ñ¾тêå - ¾øiíøi ñ-¹-тт- á¼ëiíåтiíií -»¹-ðтº-í. -т-ë¹-í т-ì-º т ¾ðëåðiíå ñ¼ë á¼ëó ïðîöåñiíi» ½ç-ºтû¹û ä- ¸ð т¾ðëi áîë-äû Ет Нан Ѿт 230
Ұйқы безінің сыртқы секрециялық қызметі организмдегі белоктардың алмасуымен тығыз байланысты. Сондықтан бұл бездің жұмысы бұзылса қан құрамындағы белоктардың мөлшері, олардың арақатынасы өзгереді. Ұйқы безінің қызметін жүйке жүйесі жəне ішектен қанға өтетін түрлі химиялық заттар реттеп отырады. Кезеген жүйке талшықтарын тітіркендіргенде сөл бөлу күшейеді. Ұйқы безі сөлінің бөлінуін ұлтабар ұшының кілегей қабығында тұз қышқылының əсерінен түзілетін секретин гормоны күшейтеді. Ұлтабар ұшында панкреозимин деген гормон да түзіледі. Ол ұйқы безі сөлінің құрамындағы ферменттерді көбейтеді. жүктеу/скачать 9,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|