Жаратылыстану және география институты тҧңғышбаева З. Б. Цитология және гистология
Қ азіргі кездегі жасушалық теорияның негізгі қағидалары
жүктеу/скачать 6 Mb. Pdf көрінісі
|
Цитология және гистология оқу құралы 2017 - лаб. сабақ
- Бұл бет үшін навигация:
- Прокариот Эукариот 1 – сурет. Прокариот және эукариот жасушаларының жалпы кӛрінісі.
- Нуклеои дд Капсула Талшық Жасуша қабырғасы Жасуша мембанасы Рибосома Рибосома Ядрошық
| Қ
азіргі кездегі жасушалық теорияның негізгі қағидалары: 1. Жасуша — тіршіліктің ең нәзік әрі кішкене бірлігі (единицасы); 2. Түрлі организмнің жасушалары құрылысы жағынан ұқсас; 3. Жасушалар бӛліну арқылы кӛбейеді; 4. Кӛп жасушалы организмдер жасушалар мен олардың туындыларының жиынтығы. Т. Шванн жасушаны ӛсімдіктер мен жануарлардың универсалдық құрылымдық компоненті деп қарастырды. Алайда, М. Шлейден мен Т. Шванн организмдегі жасушалар, құрылымы жоқ заттан пайда болады деп қате түсінген. Жасушалық теория барлық тірі табиғаттың біртұтас екендігін кӛрсетеді. Ол теория биологияның дамуына ғана емес, философияның да дамуына үлкен прогрессивтік әсер кӛрсетті. Ф.Энгельс жасушалық теорияны XIX ғасырдағы үш ұлы жаңалықтың ( энергиянын тұрақтылық заңы, жасушалық теория және Ч. 25 Дарвиннің эволюциялық ілімі) бірі деп жоғары бағалады. Жасушалық теория шыққаннан кейін 20 жылдан соң неміс дәрігері Рудольф Вирхов (1859) « жасуша жасушадан ғана пайда болады » деген қорытынды жасап жасушалық теорияны одан әрі дамытты. Прокариот Эукариот 1 – сурет. Прокариот және эукариот жасушаларының жалпы кӛрінісі. Жасушалық құрылымды тiрi ағзалар прокариоттар мен эукариоттарға жiктеледi. Прокариоттарға жасушасында ядросы қалыптаспаған ағзалар ( грекше ‘’про‘’ - дей i нг i, ‘’ karion ‘’ - ядро , ядроға дей i нг i) жатады . Прокариоттар жасушаларында қабықшаның жетілген жүйесі және қ абықшалы органоидтар болмайды . Олардың генетикалық материалы қарапайым құрылысты , гистонды ақуызы жоқ , цитоплазмада бос жататын сақиналы б i р т i збект i ДНҚ ( геноформ , нуклеоид ) молекуласынан тұрады . Прокариоттарға бактериялар мен кӛк - жасыл балдырлар жатады . Прокариоттар амитоз жолымен бӛл i неді . Ядросы бар ағзаларды эукариоттар ( грекше ‘’ eu ’’ - нағыз , ‘’ karion ’’ - ядро ) деп атайды . Олардың ядросы цитоплазмадан ядро мембранасымен шектелген . Эукариоттардың генетикалық материалы ядрода орналасқан күрдел i құрылысты ДНҚ т i збег i мен ақуыз молекуласынан тұратын хромосома . Эукариоттар митоздық жолмен бӛл i нед i. Эукариоттарға Нуклеои дд Капсула Талшық Жасуша қабырғасы Жасуша мембанасы Рибосома Рибосома Ядрошық Митохондри я Ядро Эндоплазмалық тор 26 барлық ӛ сімдіктер және жануарлар жатады . Эукариоттық жасушалардың компоненттері 2 - суретте кӛрсетілген. Кӛпшілік эукариотты организмдер клеткасының диаметрі 10 – 100 мкм шамасындағы жасушалардан құралған, ӛздгінен реттеліп, жаңарып тұратын біртұтас күрделі жүйе. Жасушалар құрылысы, қызметі, пішіні, мӛлшері жағынан әр түрлі болады. Адам денесі жасушаларының пішіні - домалақ, ұзынша, жалпақ, тӛртқырлы, кӛпқырлы, призма тӛрізді және т. б. Жасуша мӛлшері мен пішінінің әр түрлі болып келуі аткаратын қызметіне байланысты. Мысалы, қанның эритроцит жасушалары сұйық ортада болғандықтан домалақ; тері жасушалары кӛп қырлы; бұлшық ет жасушалары ұзын; жүйке жасушалары кӛп ӛсінділі (жұлдыз тәрізді) және т. б. Жасушалардың мӛлшері де түрліше: адам ағзасындағы ең ірі жасушалар – жұмыртқа жасушасы мен жүйке жасушасы. Қан мен лимфада болатын ең кішкене жасушалар - лимфоциттер. Жасуша үш компоненттен тұрады: 1. жасуша мембранасы 2. цитоплазма 3. ядро жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|