Жерінде жұт болған соң тауды көтеріп

Эмоциялар күнделігін жүргізудің 
эмоционалды интеллектіні дамытудағы 
маңызы
Бижанова Арайлым

Эмоционалды интеллект маңызды ма?
Жерінде жұт болған соң тауды көтеріп 
əкелген 
Толағай 
естеріңізде 
болар. 
Толағайдың тақырыпқа не қатысы бар 
дерсіз. Тікелей қатысы бар. Өйткені адам 
эмоциясы – алапат күш. Тас жарып, тау 
көтерер қауқары бар. Тек оны лайықты 
түрде басқара білу маңызды.

90-жылдардың ортасында Дэниел Гоулманның 
«Эмоцио налды интеллект: IQ-дан да ма ңызды» 
психологиялық бест селлері жарық көрді. Белгілі 
жур налистің зерттеу еңбегі көп шілікке ой салды. 
Кітабында ере сектер мен балаларды бірге зерт 
теген. Қорытынды шығар ғанда баланың қандай 
отбасында тəрбиеленгені, мектепте, уни вер ситетте 
алған бағасы үлкен өмірге сүйеу бола алмайтынын 
көрсет кен.

Эмоциялық интеллект – адамның ішкі жай-күйінде, 
айналадағыларға 
деген 
эмпатиялық 
қатынаста, 
идентификацияда, эмоциялық күйлермен мінез-
құлықты бақылау жəне рефлексиялауда, эмоциялық 
ақпаратты айналадағы адамдармен қарым-қатынаста 
қолдануда, мақсатқа жету тəсілдерін таңдауда 
көрінеді. 

Эмоциялық интеллект қалай дамытылады?
1. 
Эмоцияны түсіну. Өз жағдайын бақылау үшін, ең алдымен, эмоцияның қандай 
сəтте көрінетінін анықтау қажет.
2. Қажет эмоциялардың пайда болуының тікелей себебін анықтаңыз: біреудің 
сөздері, іс-əрекеттері, ұйымдастырылмауы, іске асырылмаған қалауы.
3. Сындарлы жағдайда өзін ұстаудың жолын табу, бұл эмоциялық бұзылуларға 
əкеледі. Жəне бұл жағдайда сіз бəрін ойлайсыз: əр актіден бастап əр сөзге дейін.

Өзін-өзі басқаруды үйреніңіз:
1.
агрессия шабуылдары кезінде басқа 
оқиғаларға немесе заттарға ауысу;
2.
өзін-өзі оқытуға қатысады, онда өзін-өзі 
ұстауға жəне тыныштыққа арналған 
реакцияларды жасауға арналған;
3.
теріс эмоциялар пайда болғанда терең 
жəне тегіс тыныс алуды үйреніңіз.

Эмоционалды интеллектінінің мүмкіндіктерін дамыту 
мəселесі ғылымда пікір талас тудырып отыр. Сонымен 
бірге эмоционалды білімдер мен дағдыларды арнайы 
оқыту үрдісінде қабылдауға болады деген түсінік бар. 
Қазіргі кезеңде ЭИ биологиялық жəне əлеуметтік 
алғышарттары негізделетін «эмоционалды білім» үшін 
ғылыми негізде талдау жасау қажет. Жүргізілген 
зерттеулердің нəтижесі кӛрсеткендей ЭИ қабілеттерін 
дамыту үшін биологиялық алғышарттардың негізінде 
темпераменттің қасиеттері жəне мидың ассиметриясын 
функционалдайтын туылғаннан берілетін 
айырмашылықтар жатыр.

Эмоцияны тану жəне эмоционалды интеллект күшін 
пайдалану бұрынғыдан да маңызды. Əлем төңкеріліп 
жатқанда, көңіл -күйді басқаруға, сізді үмітсіздіктен 
құтқаруға жəне мазасыздық пен стресстің жойқын 
көріністерге айналуына жол бермейтін «құралдарды» 
қолдануға мүмкіндік бар. Жазушы Чарльз Свиндолл: 
«Өмір – бұл сенің басыңнан өтетін жағдайдың 10% -
ы, ал 90% сенің оны қалай қалай қабылдайтының», – 
деп жазған. Ал біз жəне біздің балаларымыз өмірде 
не болып жатқанын қалай қабылдайтынымыз 
эмоционалды интеллектінің дамуына байланысты.

Қорыта келе, эмоционалдық интеллектіні қалыптастыру мен дамытуда əлеуметтік 
қолдаудың рөлін атап өту керек. Ол тұлғаның жаңа əлеуметтік жағдайларға 
бейімделуін жеңілдетеді жəне оның жеке жəне эмоционалдық дамуына көмектеседі. 
Сонымен, бүгінгі күні ғылымда эмоционалдық интеллектінің жалпы қабылданған 
моделі жоқ. Эмоционалдық интеллектіні зерттеудің маңыздылығы ғылымның қазіргі 
даму кезеңінде ешкімге күмəн туғызбайды. Дегенмен, біз білім беруде 
эмоционалдық интеллектіні дамыту ресурстарын көрсетуіміз жəне мұғалімдер 
оларды қолдану үшін жан-жақты жəне өзгерістерге дайын болуы қажет.