Қ.Кемеңгерұлынадейінқазақтіліграмматикасына, оның ішіндерайкатегориясынақатыстыпікірайтқанзерттеушілеррайдытүрлішежіктепжүрді. Н.ИльминскийменН.Созонтоврайдың 4 түрінкөрсетсе, П.М.Мелиоранский – 5, Қ.Кемеңгерұлы- 6 түрлірайдыкелтірген. Зерттеушілерарасындабұйрық, ашық, шарттырайлардытанудабірауыздылықбайқалады. Қ.Кемеңгерұлыжіктеуіндегіболжаурай (сослагательноенаклонение) Н.Ильминскийде «предположительноенаклонение» депаталса, терісрай (сомнительноенаклонение) басқазерттеушілердекездеспейді:
Ильминский Н.И. «Материалы к изучению киргизского наречия», 1860
|
Мелиоранский П. «Краткая грамматика казак-киргизского языка», 1894, 1897
|
Созотов Н. «Записки по грамматике киргизского языка», 1912
|
Қ.Кемеңгерұлы «Оқу құралы» (1928, 1929)
|
повелительное
|
повелительное
|
повелительное
|
повелительное
|
изъявительное
|
изъявительное
|
изъявительное
|
изъявительное
|
–
|
неопределенное
|
неопределенное
|
–
|
–
|
желательное
|
–
|
желательное
|
предположительное
|
–
|
–
|
сослагательное
|
Условное
|
условное
|
условное
|
условное
|
–
|
–
|
–
|
|
Ғалым райларды атауда орыс тіліндегі мәнін ашып, түсіндірумен бірге А.Байтұрсынұлының оқушыларға етене таныс болған – «болжау», «қалау», «теріс рай» т.с.с. атауларын қатар беріп отырған.
Достарыңызбен бөлісу: |
