«гүлсағақ немесе сабақтың гүл орналасатын созындысын» – айтады.
«Тұғыр» термині Ж.Күдеріұлы оқулығынан кейін «Ботаника» оқулықтары авторларының тарапынан бірнеше рет өзгеріске ұшырады.
Нақтырақ айтқанда, ол В.Н.Исаинде, (1954) – гүл тұғыры, В.А.Тетюрев пен Б.В.Игнатьевтің оқулықтарында (1954) – гүл табаны, ал Т.Мұсақұловта (1962) гүл тұғыры, гүл кіндігі, гүл табаны түрінде үш вариантта, Б.В.Всесвятскийде (1964) гүл табаны, В.А.Корчагина (1978) мен Р.Əлімқұлқызы бастаған авторлардың соңғы оқулығында (1993) гүлтабан түрінде қолданылған.
Өсімдіктану ұғымдарының деректілігіне (нақтылығына) байланысты болуы керек, жалпы əдеби тілдегі сөздер мағыналарының, метафоралану жолымен терминденуі көбінесе ұғымдардың сыртқы ұқсастықтарына (пішін, көлем, түр т.б.) негізделетіндігімен ерекшеленеді.
Морфологиялық тәсіл
|
негізінен –лық/-лік (-дық/ -дік, -тық/ -тік), ша/-ше, -шық/шік, -ыс/-іс, -лы/-лі (-ты/-ті, -ды/-ді), -сыз/-сіз, -у сияқты сөз тудырушы жұрнақтар арқылы жасалады.
|
Аналитикалық тәсіл
|
тұқымқап, тозаңқап, тамырқап, ұрыққап, жалаужелек, жіпұяшық, қышқылкөмір, гүлжапырақ, ожаужапырақ сөздердің біріктірілуі арқылы жасалған атаулардың да едəуір орын алады.
| - Ғалымның көптеген қазіргі тілші-ғалымдар мен сала мамандары аударуға болмайды деп жүрген, осы уақытқа дейін аудармай қолданып келген терминдерді қазақша жасағандығы назар аудартады.
«микроскоп» терминін
|
«асылшыны»,
|
«паразит» терминін
|
«арамтамақ»
|
«ядро» терминін
|
«түйір»
|
«протоплазма» терминін
|
«жалқаяқ»
|
«хлорофилла» терминін
|
«көкше»
|
«хлорофильное зерно» терминін
|
«көкше түйір»
| - Бұл жерде бір нəрсені атап айту керек. Ол – Ж.Күдеріұлының өсімдіктану терминдерін қазақша жасауға барынша көп көңіл бөлгендігі. 1927 жылы Мəскеуде басылған бірінші оқулықта қолданылған жүздеген терминдердің арасынан бар болғаны жоғарыдағы келтірілген үш-төртеуі ғана тілімізге бейімделіп аударылмай алынғандығынан оны анық байқауға болады. Сондай-ақ бұл деректер қазақтан шыққан жоғары кəсіби білім алған тұңғыш биолог ғалымының өсімдіктану терминологиясын жасаудағы, ғылым тілін қалыптастырудағы ұстанымын да көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
