Жоба туралы

Инклюзивті білім беруді жүзеге асыру: 

мектеп мұғалімдерінің көзқарастары 

Айдана Абдыкулова 

abdykulova.aidana@gmail.com 

Толқын Омаровa 

tolkyn.omarova@nu.edu.kz

 

Презентация мазмұны

 

I.

ЖОБА ТУРАЛЫ 

II. ЗЕРТТЕУ 

III. НӘТИЖЕЛЕР: 

• Инклюзивті білім беруді тұжырымдау 

• Инклюзивті білім беруді іске асырумен 

байланысты мұғалімдердің алаңдаушылығы  

IV. ҚОРЫТЫНДЫ 

 

Қазақстан Республикасының 2015-2020 жж. 

арналған білім беруді реформалаудың 

стратегиялық бағыттарын жүзеге асыру   

(Жол картасы) 

NUGSE 

2013-

2016 

Road

map 

• Назарбаев Университеті Жоғары білім беру мектебінде (NUGSE) 2013 жылдан 

бастап іске асырады 

• Ғылыми жетекші – Сағынтаева Аида Қыстаубайқызы 

Жоба туралы

 

 

2013 

2014 

2015 

2016  

ҚР білім беру жүйесінің 

барлық деңгейіне 

диагностикалық талдау 

Білім беру жүйесінің белгіленген аспектілерін 

зерттеу: ҰБТ, ҰБЖ, жоғары білімді 

қаржыландыру және қабылдау саясаты

 

Жаңартылған жалпы орта білім берудің 

МЖМБС енгізу, педагогикалық білім беру, 

жоғары білімнің қолжетімділік мәселелері 

Инклюзивті білім беруді іске асыру, 

сондай-ақ, ҚР ЖОО-ның тұрақты 

дамытуы мәселелерін зерттеу

 

Жоба туралы 

Жобы кезеңі: 2016  

Зерттеу  бағыты:  Қазақстандағы  орта  білім  беру  жүйесінде  инклюзивті 

білім беруді іске асыру мәселелерін зерттеу 

Соның ішінде: 

-

Қазақстандағы орта білім беру жүйесінде инклюзивті білім беруді 

жүзеге асырылуын талдау;  

-

Қазақстанның  жоғары  оқу  орындарының  педагогикалық  білім  беру 

бағдарламалары мен орта мектептердің тәжірибесіне инклюзивті білім 

беру саясатын енгізудің тиімді жолдарын зерделеу; 

-

Білім беру саясатын белгілейтін тұлғаларға және тәжірибе адамдарына 

арналған  инклюзивті  білім  берудің  тұжырымдамалық  тәсілдерді 

жақсартуға бағытталған ұсынымдарды жасау. 

Халықаралық сарапшы: профессор Джули Элизабет Аллан, Бирмингем 

Университеті 

 

Зерттеу  жұмыстары  2016  жылдың  сәуір  және  мамыр  айларында 

өткізілді.  Қатысушылары:  мектеп  директорлары  мен  мұғалімдер,  ата-

аналар, ЖОО оқытушылары, ҮЕҰ өкілдері, ресми тұлғалар.  

Барлығы екі аймақ пен Астана және Алматы қалаларынан  

15 мектеп қатысты. 

 

Сапалы зерттеу:  

• құжаттарды талдау 

• орта мектептерде өткізілген зерттеу жұмыстары аясында 80 жеке және 

5 топтық сұхбат 95 респондентпен жүргізілді 

 

Сандық зерттеу:  

• Инклюзивті  білім  беруді  жүзеге  асыру  мәселелерін  зерделеу 

мақсатында жалпы білім беретін мектептердің 450 мұғалімі арасында 

сауалнама жүргізілді 

 

 

 

 

 

 

 

Зерттеу 

Сандық сауалнама құралдары: 

• Инклюзивті  білім  беруге  мұғалімдердің  көзқарастары  межелігі 

(ATIES),  Wilczenski  (1992)  16  сұрақтан  тұрады,  инклюзияның  төрт 

аспектісіне  мұғалімдердің  қатысын  өлшейді:  әлеуметтік,  физикалық, 

академиялық  және  тәртіптік.  Межеліктің  әр  сұрағы  6-баллдық 

Лайкерт межелігі бойынша бағаланды. а коэффициенті = 0,88. 

 

• Инклюзивті  білім  беруге  қатысты  мұғалімдердің  алаңдаушы-лығын 

анықтау  межелігі  (CIES),  Sharma  and  Desai  (2002),  инклюзивті  білім 

беруді  енгізудің  тәжірибелік  аспектілеріне  қатысты  респонденттердің 

алаңдаушылық  дәрежесін  өлшейді.  CIES  21  сұрақтын  әрқайсысы  4-

баллдық  Лайкерт  межелігі  бойынша  бағаланды.  а  коэффициенті  = 

0,91. 

 

Зерттеу құралдарын пайдалануға рұқсат авторлардың өздерінен алынған.

 

 

 

 

 

Зерттеу 

Инклюзивті білім беруді тұжырымдау  

• «Қазақстан  республикасында  инклюзивті  білім  беруді 

дамытудың тұжырымдамалық тәсілдері» (2015)  

Нәтижелер 

• 2011-2020 жж. арналған               2016-2019 жж. арналған  

                 ББДМБ                       VS                 ББжҒДМБ 

 

   «мүмкіндіктері шектеулі»            «ерекше қажеттіліктер»  

 

Инклюзивті білім беруді тұжырымдау  

«Білім туралы» ҚРЗ (09.04.2016 ж. өзгерістеріне сәйкес):  

• 21-4)  тт. 

инклюзивті  білім  беру  –  ерекше  білім  беру 

қажеттіліктері  мен  жеке-дара  мүмкіндіктерін  ескере 

отырып,  барлық  білім  алушылардың  білім  алуына  тең 

қолжетімділікті қамтамасыз ететін процесс 

• 21-3)  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  адамдар 

(балалар)  –  денсаулығына  байланысты  білім  алуда 

ұдайы  немесе  уақытша  қиындық  көріп  жүрген,  арнайы, 

жалпы  білім  беретін  оқу  бағдарламалары  мен  қосымша 

білімнің білім беру бағдарламаларын қажет ететін адамдар 

 

Нәтижелер 

Мұғалімдердің көзқарастары 

«Осы  түсінік  енгізілген  кезде  біз  оны  шектеулі 

түсіндік, яғни, ЗПР диагнозы бар балалар, солай ғана. 

Бірақ,  шын  мәнінде  ол  барынша  кең  ұғым  –  жүре 

алмайтын балалар (ДЦП); мектепке барғысы келетін 

балалар,  бірақ  бізде  олардың  бізге  келуі  үшін 

материалдық  мүмкіндіктер  де,  оқытылған  адамдар 

да жоқ болғандықтан...[олар келмейді]» 

 

(iii - Мектеп А - Директор, сәуір 2016) 

Мұғалімдердің көзқарастары 

«Бізде  арнайы  сыныптарында  да,  жалпы  білім 

беретін сыныптарда да психикалық дамуы тежелген 

балалар  бар.  Мұндай  балалардың  не  түзету 

сыныбында  оқуға,  не  жалпы  білім  беретін  сыныпта 

инклюзивті  оқытумен  көзделеген  жеке  тәсіл  арқылы 

оқуға 

тиісті 

деген 

ПМПК-мен 

берілген 

сертификаттары бар» 

 

(i - Мектеп С - Мұғалім 1, сәуір 2016) 

Мұғалімдердің көзқарастары 

Түзету педагогикасы аясында түсіну: 

 

«Олар  [ерекше  қажеттіліктері  бар  балалар]  нашар 

оқиды,  сондықтан  ПМПК  оларды  теңестіруге 

арналған түзету сыныптарына жібереді» 

 

(i - Мектеп О - Мұғалім 1, сәуір 2016) 

Сандық сауалнама құралдары: 

• Инклюзивті білім беруге қатысты мұғалімдердің 

алаңдаушы-лығын  анықтау  межелігі  (CIES), 

Sharma  and  Desai  (2002),  инклюзивті  білім  беруді 

енгізудің  тәжірибелік  аспектілеріне  қатысты 

респонденттердің 

алаңдаушылық 

дәрежесін 

өлшейді. CIES 21 сұрақтын әрқайсысы 4-баллдық 

Лайкерт  межелігі  бойынша  бағаланды.  а 

коэффициенті = 0,91. 

 

Зерттеу құралын пайдалануға рұқсат автордың өзінен алынған.

 

 

 

 

 

Зерттеу 

Сипаттау

 

статистикасы

:  

Мұғалімдердің инклюзивті білім беруді жүзеге

 

асырумен 

байланысты алаңдаушылықтары

 

Келесі факторларға

  

байланысты 

алаңдаушылықтар:

 

Валидті 

жауаптар 

саны

 

Орташа

 

мән

 

Орташа 

квадраттық

ауытқу

 

Ресурстар

 

408 

2.78 

0.73 

Ерекше

 

қажеттіліктері

 

бар 

балаларды

 

қабылдау

 

406 

2.50 

0.62 

Академиялық

 

стандарттар

 

399 

2.64 

0.75 

Жұмыс

 

жүктемесі

 

397 

2.38 

0.72 

1 – мүлдем алаңдамаймын                            3 – алаңдаймын 

2 – шамалы алаңдаймын                                4 – қатты алаңдаймын

 

Нәтижелер  

1 – Ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы біліммен қамтуы салыстырмалы 

түрде жоғары аймақ 

2 – Ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы біліммен қамтуы салыстырмалы 

түрде төмен аймақ 

Нәтижелер 

Аймақ

 

бойынша мұғалімдердің алаңдаушылықтары

 

Аймақ

 

Ресурстар

 

Балаларды

 

қабылдау

 

Академ

. 

стандарттар

 

Жұмыс

 

жүктемесі

 

1 

Орташа

 

мән

 

2.72 

2.32 

2.50 

2.26 

Валидті ж. саны

 

226 

221 

217 

222 

Орташа 

квадраттық

 

ауытқу

 

0.79 

0.57 

0.75 

0.73 

2 

Орташа

 

мән

 

2.84 

2.71 

2.80 

2.53 

Валидті ж. саны

 

182 

185 

182 

175 

Орташа 

квадраттық

 

ауытқу

 

0.65 

0.61 

0.73 

0.68 

• инклюзивті  білім  берудің  тұжырымдамасын  қайта 

қарастыру  қажет,  өйткені  білім  беру  жүйесін 

реформалаудың  басым  бағыттарының  бірі  ретінде  бекіту 

оның тиімді жүзеге асырылуына кепілдік бермейді. 

• Мұғалімдерді  ең  көп  алаңдататын  ресурстардың 

жеткіліксіздігі  инклюзивті  білім  беруді  тәжірибе  түрінде 

іске  асыруға  басты  кедергі  болуы  мүмкін,  сондықтан  бұл 

мәселенің шешімін жедел табу қажет. 

• Мұғалімдер  инклюзивтік  оқытуды  іске  асыру  оқу 

стандарттарына  теріс  әсер  етуі  мүмкін  дейтіндеріне 

байланысты,  инклюзивті  білім  беруді  табысты  жүзеге 

асыру  үшін  ағымдағы  оқу  стандарттары  мен  тиісті 

саясатын қайта қарауға маңызды. 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды 

Сұрақтар? 

Назарларыңызға рахмет!