Жоспары: Курстың мақсаты, міндеттері

• 
  7-9 ұпай — жоғарғы деңгей;
  
• 
  3-5 ұпай — орташа деңгей;
  
• 
  0-2 ұпай — төменгі деңгей.
  

Көп адамдар денесін сезініп, сезімдерін сəйкестендіріп, қоршаған ортаны сол арқылы тануға тырысады. Ал аутизм диагнозы бар балаларға ол қиынға соғады.

Сенсорлы интеграция терапиясы баланың қоршаған орта тітіркендіргіштеріне тым қозып отырғанын немесе қоршаған ортаның аса əсер етпегенін болжап, анықтауға көмектеседі. Осылайша, сенсорлы интеграцияның мақсаты – мидың сенсорлы ақпаратты өңдеуін жүзеге асыру. Сол арқылы бала күнделікті өмірде сол ақпаратты қолдана алады.

Сенсорлы интеграцияның мысалдары:

• 
  гамакта тербелу (кеңістікте бағдарлану);
  
• 
  музыкаға билеу (есту жүйесі);
  
• 
  бұршақ толтырылған қораптармен ойын (тактильді сезімдерін дамыту);
  
• 
  туннельде жорғалау (кеңістікте бағдарлану жəне жанасу);
  
• 
  қозғалып тұрған шариктерге жанасу (көру сезімі мен тактильді бағдарлануы);
  
• 
  орындықта айналу (тепе-теңдік жəне көру қабілетіне əсер);
  
• 
  бөренеде тепе-теңдік ұстап тұру (тепе-теңдік сақтау) [6].
  

Тренажерлар зиятында ауытқуы бар, тірек-қимыл аппаратында бұзылысы бар, сөйлеу бұзылысы бар балалардың психологиялық ерекшеліктеріне жəне қабылдау ерекшеліктеріне сəйкес жасалады.

Жаттығулардың құрылымы:

«Дыбыс» мəзірі:

• 
  «Мерекелік торт», «Алау», «Шырша», «Шалқан» жəне «Бүршік» ойындары дұрыс, сапалы, бір қалыпты тыныс алуды қалыптастыру үшін берілген. Сонымен қатар бұл жаттығулар ринолалиясы жəне ринофониясы бар балалардың мұрындық реңкін түзеуге қолданылады;
  
• 
  «Көбелек», «Ертегілік сарай» жəне «Диірмен» ойындары бірлескен сөздерді немесе сөз тіркестерін айтуға ықпал етеді;
  
• 
  «Бауырсақ», «Сусиыр» жəне «Жанартау» жаттығулары экрандағы жануарлардың əрекетіне қарап, түрлі дауыстағы дыбыстарды айтуға көмектеседі. Мысалы, сусиыр аузын қатты ашқан сайын «а» дыбысы қатты шығады;
  
• 
   «Ғарыш атқышы» жəне «Отшашу» жаттығулары қысқа дыбыстарды жылдам əрі анық айтуға ықпалын тигізеді;
  
• 
  «Паровоз» жəне «Батпырауық» жаттығулары дауыссыз дыбыстарды айтуға септігін тигізеді. С, ш, х жəне ф дыбыстарын дұрыс айтқанына қарай паровоздың түтіні күнге, əуе шарына, жалауға дейін көтеріледі. Дыбыс айту дұрыс болмаса, паровоз түтіні өзгереді.
  

• 
  «2 бөліктен əріп құрастыр», «4 бөліктен əріп құрастыр», «Əріп жина» əріптің оптикалық контурын бекітуге арналған. Олар деңгейлерге байланысты бөлінеді. Осы үш тапсырмада бала құрастыратын əріпті таңдай алады;
  
• 
  «Суреттер» сөздегі алғашқы əріпті табуға, анықтауға арналған. Сонымен қатар ұқсас фонемды əріптерді анықтауға ықпал етеді;
  
• 
  «Том жəне Тим» дауыссыз дыбыстардың жұмсақ-қаттылығына қарай дыбысты талдауын қалыптастырады.
  

• 
  «Сиқырлы құдық» жаттығуы алғашқы оқу дағдыларын қалыптастыруға арналған. Сол арқылы балалар қиын буынды сөздерді айтуға жаттығады.
  

• 
  «Тығылмаш» жаттығуы арқылы сөзге дыбыстық талдау жасауға жаттығады. Стимулды материалды таңдауға байланысты (суреттер, аудио) фонемды қабылдауын жан-жақты дамытуға болады;
  
• 
  «Мозаика» жаттығуы сөздің жазылуын тануға жəне сөзді тұтас оқуға үйретеді. Еске сақтау мен қабылдауды түзетеді.
  

• 
  «Сөйлемді қалпына келтір», «Сөйлем құрастыр», «Түсіп қалған сөзді қой», «Сөйлемді аяқта» жаттығулары сөйлеу тілінің лексика-грамматикалық жақтарын дамытуға арналған. Ол балаға сөздер мен сөйлем арасындағы мағыналық жəне грамматикалық байланысты қоюға жаттықтырады.
  

• 
  «Мазмұндау», «Əңгімелеу», «Сурет бойынша əңгімелеу» жаттығулары байланыстырып сөйлеу тілін дамытуға арналған. «Мазмұндау» бөлімінде берілген тақырып бойынша əңгімелеуге арналған көмекші сөздер, сұрақтар, сөздіктер берілген. «Суретке қарап əңгіме құрау» бөлімінде суретшілердің 21 түрлі картиналары берілген (портрет, сюжетті суреттер, пейзаж). Əр суретке, оның эмоциялық мағынасына сəйкес музыкалық үзінді таңдалған. Ол баланың суретті сипаттауына көмектеседі.
  

Тренажерда базалық сөздік енгізілген. Ол жалпы көлемі бойынша 4,5 мың сөзден тұратын 63 сөздіктен тұрады. Ол жалпы жəне тақырыптық сөздер («Киім», «Тамақтар», Мектеп» т.с.с.), сонымен қатар сөздіктер фонетикалық принцип бойынша құрылған). Баланың жеке мүмкіншіліктерін ескере отырып, деңгейлік тапсырмалар беріліп, логопедиялық жұмыспен қатар, баланың қабылдауын, зейінін, еске сақтауын дамытуға мүмкіндік берілді.

• 
  тəжірибелік топтағы балалардың психикалық функцияларын қалыптастыру сапасы жоғарылады;
  
• 
  аталмыш жаттығуларды, тапсырмаларды орындауда балалардың белсенділігі, қызығушылығы арта түсті;
  
• 
  аутизмі бар балаларға жүргізілген эксперименттен кейін балалар мен педагог арасындағы қарым-қатынас жаңа қарқын алды;
  
• 
  аутизм диагнозы бар балаларға эксперимент жүргізу нəтижесінде жақсы нəтиже көрсетілді.