К іта п та н у негіздері: о ку құралы. А лм аты, «Са нат», 1 9 9 1 7 6 бет

Оньщ ѳкшесін б
а
с
а
 келген Сытин де сѳйткен. Ресейдегі 
ең ірі баспагерлік көсіпорын «Товарищество печатания, 
издательства и книжной торговли» дегенді басқарған Сы­
тин ұлы жазушы JI. Н. Толстойдың қатысуымен қалың 
бұкара  халыкка  арналған  кітап  сериясын  шыгарып 
түрған.
Төуелсіз,  жеке меншік  *Ата  мұра» баспасы  1992 
жылы  наурыз айында құрылды. Бас директоры журна­
лист, Мемлекеттік сыйлыктың иегері, көсіпкер Мұхтар 
Кұл-Мүхаммед. Баспа қазақ жөне орыс тілдерінде жы- 
лына жалпы көлемі 1000 баспа табақ, таралымы 1,5 мил­
лион дана кітап пен кітапшалар, 50 миллион данадан ас­
там  түрлі  полиграфиялык өнімдер, бланк, көлік билет- 
тері,  плакатгар,  этикеткалар, тағы басқаларын шыга­
рады.
♦Ата мүра» негізінен тарихи, энциклопедиялық басы­
лымдар, түрлі анықтамалар, сөздіктер шығарады.  1992 
—
—
1995 жылдар аралығында, яғни үш жыл көлемінде 
111 аталым кітап басып шыгарды.
Жогарыда аталган «Абай» энциклопедиясынан ѳзге, 
бұл баспа республикамыздың басты-басты өңірлерінің та­
рихи ѳткені мен бүгінгі өмірін бейнелейтін энциклопеди- 
ялар (өмбебап кітаптар) шығара бастады. Оның алғаш- 
кысы Қазақ елінің ірі өнеркасіп жөне ауыл шаруашылығы 
өлкесі —  Ақмола облысына арналган «Ақмола» энцикло- 
педиясы (1995). Баспа енді таяу жылдары .Маңгыстау», 
«Атырау» жөне «Жезқазған» энциклопедияларын шыга­
руды жоспарлап отыр.
Баспа уақыт зѳрулігіне барынша қүлақ түреді. Осы 
дәл бүгін оқырманга керек-ау деген кітап беруге тырыса­
ды.  Ата  Заңымызда қазақ тіліне мемлекеттік мөртебе 
берілді. Осыған байланысты Казакстанда тұратын халық- 
тардың, оның ішінде ана тілінен мақұрым кдзақтардың 
мемлекеттік тілді білуге деген ынта-ықыласы өсіп отыр. 
Осы тілекті өтеуде «Ата мүра» игі істер тындырды. 1994 
жылы баспадан *Екі тілде іс жүргізу» атты анықтамалык 
сөздік 150 мың таралыммен жарык көрді. М. Серғалиевтің 
«Қазақ тілЬ, Қ. Алпысбаевтың «Қазақ өдебиеті, оқулықт- 
ары шыгарылды.
Қазір не кат 
一
 оқулықтар қат. Жоғары жөне арнау­
лы оқу орындары студентгері мен мектеп оқушыларына 
арналган төл окулықтар мен оқу құралдарын калыптас­
тыру ісіне өз үлесін қосып  келеді.  Бүл баспадан  1994 
жылы Қ.  Жарыкбаев пен Ө. Табылдиев  жазған ^Әдеп
42

жөне жантану» оку қүралы, 1996 жылы осы оқулықтың 
хрестоматиясы басылып шыкты.
Еліміздін төуелсіздігі жарияланғаннан кейінгі жерде 
бүкіл тарихымыз лсаңа тұрғыдан, бүгінгі талаптар биігінен 
жазылуга тиісті екені түсінікті. Осы талапка сөйкес өкелі- 
балалы М. К- Қозыбаев пен L  М. Қозыбаевтың орыс жөне 
казак тілдерінде  «Қазақстан  тарихы» атты  10 класқа 
арналған оқулықтары жөне хрестоматиялары казақ және 
орыс тілдерінде басылып шықты. Ғ. Сапарғалиевтың дай- 
ындауымен «Қазақстан мемлекеті мен қүкығының негіз- 
дері» атты оқулық 1994 жылы жарияланды. Артынша 
осы окулық бағдарламасы бойынша жасалган хрестома­
тия жарық көрді.
Жоғары оқу орындарына түсушілерге арнап матема- 
тикадан, орыс тілінен, орыс өдебиетінен, казак тілі, био­
логия, химиядан көмекші күралдар шығарылды.
«Ата мүра» жаңа ғылыми зерттеулерді басуға күпггар. 
М. Төтімовтың «Қазақ өлемі» (қазақтың саны қанша?), Б. 
Өбілқасымов пен Б.  Телқоңырдың  «Қазақтың  наным- 
сенімдеріне катысты ғүрыптар фольклоры», Ғ. Есмағам- 
бетовтың «Казақтар шетел өдебиетінде» еңбектері 1993 
жылдың өнімдері.
1994 жылы Д. Кішібеков пен Ү. Сыдықовтың «Фило­
софия» оқулығы жарык көрді. Қазакстан Республикасы 
Білім министрлігі бекіткен бүл оқулықты баспа оқулык 
шыгарудағы өзінін жетістіктерінен санайды.
Қазақ халқының шығу тегі, ру-тайпалык күрылымы, 
шежірелік 
деректері 
туралы 
баспадан біркатар рылыми- 
танымдық кітаптар жарык көрді.  Бұл басылымдардан 
айырықша  көзге  түскендері —
—
Ақселеу Тарақтының 
«Көшпелілер тарихы» (1994), М. Мүқановтың «Орта жүз 
шежіресі» (1995) т. б.
«Ата мүра» баспасы көркем өдебиет шыгармаларын 
жариялауга баса назар аударады. 1994 жылы белгілі жа­
зушы Шерхан Мұртазаның «Кызыл жебе» атты романы- 
ның «Тамүқ» деп аталатын бесінші кітабын жариялады. 
Жас буыннан Бауыржан Жақыптың «Айдындагы аспан», 
Бейбіт Күсаибековтың «Махаббат маусымы» туындылары 
т. б. жарык кѳрді.
«Ата мүра» нарықтың кыспагын есепке ала отырып, 
өдебиет жѳне ѳнер адамдарына демеу, қолдау көрсетіп 
отыруды дөстүрге айналдырды. Журналистика саласын- 
дағы үздік шығармаларға жыл сайын сыйлық тагайынд- 
айды. Заңгер студенттер үшін Жақып Ақбаев атындагы,
43

журналист студенттер үшін О. Бѳкеев, ѳнерпаз студент­
тер үшін Ж. Кѳрменов атындагы ай сайын беретін сти- 
пендиялары тағы да бар.
Баспа осы замангы техникамен жабдықталган. Терім, 
макеттеу, верстка процестері компьютер аркылы баспа- 
ньщ ѳзінде жүргізіледі. Bâcna жанында «Ата мура —  Жар- 
нама» агенттігі, «Ата мұра —  Акпарат» агенттігі (казак, 
орыс жѳне ағылшын тілдеріне) жұмыс істейді. «Ата мүра» 
дүние жүзінің біркатар баспаларымен іскерлік байланыс­
тар орнатқан.
火
* *
Қорытындыда бастапқы  кагиданы  тағы  да бір рет 
пысықтап, тарата түсіп көрелік.
Өр құбылыс мөнін, адам жөне қоғам игілігіне еткен 
кызметін оның тарихы ашып бағалап бермек. Одан өткен 
әділ қазы дүниеде жоқ. Кітап тарихына азынаулақ шолу 
жасағанның өзінде біз бұл  қүралдың адамзат игілігіне 
өлшеусіз кымбат қызмет еткендігіне иланамыз.
Кітап  тарихта  қай түрде кезіксін —  мазмүны тасқа 
кашалып  жазылды  ма,  с
а
з
  балшық,  қышқа  ойылып 
түсірілді ме,  папирус бумасы  не  пергамент кодексіне 
таңбаланды  ма, жібек мата жө болмаса қайың кдбығына 
із калдырды  ма, ақ қағазға өріп боп қонды ма —
— ол, 
кітап, адам мен қоғамга катынас күралы, білім арнасы 
боп қызмет атқарды, өлі де сол міндетін абыроймен орын- 
дауда.
Әрине,  бүдан  материалдың  өзгеруі,  кітап  шығару 
төсіпінің жетілдірілуі кызмет еткен аукымына өсер етпеді 
деген үғым тумауы тиіс. Кітаптың қолжазба түрлерінің 
аудиториясы тым шағын болды.  Оны ат төбеліндей аз- 
шылық кана  оқи алды.  Кітаптың —  зор  күш атануы 
кейінірек,  механикалық жолмен баспа кітапқд айналган 
кезі. Виктор Гюго «барша революцияның үрыгы кітаптан 
шыккан» десе, Пушкин кітапты «баспахана снарядына» 
баласа, XVIII ғасырдагы неміс ойшылы Кристоф Лихтен- 
берг  «Дүниені  бѳрінен  кѳп  ѳзгерткен алтын  емес, 
корғасын  жэне  оқ  боп  құйылганы емес, баспахана 
литералары боп құйылғаны* деген канатты сѳздер кал- 
дырса,—
— мүның бөрі кітаптың зор өлеуметтік, коғамдық 
күшке айналганын, эсер ететін аясы жеке топтан бүкіл 
елге,  кала  берді  адамзатқа  дейін  шыркап  өскенін 
көрсетеді.
44

Тағы да қайталау артықтық етпес —
— кітап дегеніміз 
алеуметгік, қоғамдық кұбылыс. Сол себепті де «зор күш». 
Қазақ «білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады» деп 
тегін айтпаған.
Кітаптың  коғамдық  катынас  қүралы,  өлеуметтік 
кызметі  арқилы  сипатта  көрінеді.  Кітап  —  адамзат 
білімінің алтын сандыгы. Бөрін мида, е
с
т
е
 сақтау қиын. 
Ой-сезім жалт еткен нажағайдай. Тарихи оқиғалар, оған 
қатысқан  адамдар  жазуға  түспесе,  аңызға  айналып 
кететіндігін  казак ауыз  өдебиетінің  көп туындылары 
дөлелдейді. Ал Орхон— Енисей т
ас кітабы б
ізге сонау көне 
замандагы  түрік  бабаларымыздың  кешкен  өмірінен 
багалы мағлүматтар жеткізеді.
Кітап 
一
 прогресс кілті. Оның осы рөлін Стефан Цвейг 
жиһан өркениетінде доңғалақтың рөлімен тең санайды. 
Қала берді, баспа кітабын шығару технологиясының өзі 
өнеркөсіптің  көптеген салаларының алга  жылжуында 
мұрындық  болды.  Кітапты  жазу  процесі  шығарма 
туғызады.  Сөйтіп  адам  ойын,  парасатын алга жетек- 
тейді.
Бүл құрал ойыңды ғана емес, сезіміңді де шыңдайды. 
Жан дүниеңді нүрға бөлейді. Кітап мөтінінің өсерлілігі, 
экспрессивтілігі,  яки  жан  дүниеге,  сезімге,  жүрекке 
ыкпалы  өзге кұралдардан  өлдекайда  басым.  Әсіресе 
көркем өдебиет өсері ерекше. Абай өлеңдерін біз кашан 
да, кай жасымызда да өсерленбей, толқымай, жаңа бір 
дүние ашкандай тебіренбей оқи алмаймыз. Жамбылдың 
«Ленинградтық өрендерім» өлеңі,  сүйікті баласы  Алға- 
дайды жоқтауы Үлы Отан соғысы өлдеқашан аякталса 
да, оқушысының жүрегін шымырлатпай қоймайды.
Кітап  мазмүны  ескірмейді.  Бір  кырынан  көнерсе, 
екінші қырынан жаңғырады. Қайсыбір кітаптың багасы 
күн озған сайын арта түседі. Бірак Гутенберг галактика- 
сында сөнген жұлдыздар да болады. Оны да білу керек. 
Оскар  Уайльд кітапты  үш  түрлі категорияға бөледі: 
біреулерін оку керек. Тағы бір кітапты қайталап оқуға 
тиістісің. Енді бірін оқымаганың жақсы дейді. Өз білгенінді 
өзіңе  қайтарып беретін кітапқа алтын  уақытың босқа 
кетеді, демек зиянды.
Кітап 
一
 рухани ұстаз, өмірлік серік, дос. Ажял сағаты 
согуы  такағанда  Пушкин кітап  сөресіне  қарап:  «Қош 
болыңдар, достар!» деген. Адам мен кітап жұбы ешкашан 
жазылмак емес. Бір к
езде баспасөз, га
з
е
т
, журнал дүниеге 
келгенде «газет кітаптың түбіне жетеді» десіп жүрді. Іс
45

жүзінде кітапқа деген қүмарлық арта түсті. Теледидар, 
электронды ақпарат күралдары, интернет шыкканда, бұл 
өңгіме  кайта  козды.  Шынында  да,  казіргі  ақпарат 
көлемінің үлғайғандыгы сондай, оны ешқандай кітаппен 
қамти алмайсың. Ал интернет не сан акпаратыңды жүгып, 
жалмай береді. Сонда да баспа кітаптың кддыры артпаса, 
кемімек  емес.  Адам  өмірінде  сүлулык,  эстетика  заң- 
дарының үлкен рөл атқаратынын е
с
т
е
 үстауымыз керек. 
Кітап өзінің өсем жасалган түрімен, терімімен, ішіндегі 
өшекей  суреттерімен  эстетикалык  лөззөт  та береді. 
Фотографияның шыгуы суретті, кино мен теледидардың 
пайда болуы театрды жоқкд шығармағаны сиякты, Гу­
тенберг галактикасының жүлдыздары ешқашан сөнбек 
емес.

КГГАПТАНУ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ТУУ 
ЖЭНЕ ДАМУ ЖОЛДАРЫ
I I  ТАРАУ
Кітаптану гылымы үлкен тарихи жолдан ѳтті. Кітап 
жѳне кітап ici тарихын, теориясы мен методологиясын 
зерттеу  барысында  ол  кыруар  материал,  фактілер 
жинақтады, теориялык ізденістерін тереццеіті, ғылыми 
өдістерін  жетілдірді.  Тамшыдан бүлақ,  бүлақтан өзен 
қүралатыны секілді, ой-пікірлер жалғаса, ғылыми айтыс- 
тартыс дүкенінде шыңдала, қордалана келе, кітап тура­
лы мол ғылым бас құрады. Кітаптану тарихы дегеніміз 
кітап туралы білімнің, міне, осы  туу, калыптасып өсу, 
өркендеу жолдарын тексереді. Пөні кітаптану білімінщ 
жасалу процесіне үңілуді, жетекші заңдылықтары мен 
багытгарын айкындап түйіндеуді көздейді.
Кітаптану тарихы ғылымының міндеті зор. Ол ең ал­
дымен кітап білімінің тарихы, теориясы мен методологи­
ясы арасындагы диалектикалык байланыстарға тереңдеп 
үңілуге  тиіс.  Қандайда  гылым  қараңғыда  кармалап 
қалғысы келмесе, өз теориясы мен методологиясын жа­
сап алуы керек. Теориясыз —  практика, практикасыз —  
теория  түл.  Ал  теория  мен ѳдіс сан  гасырлар бойгы 
ізденістер  тѳжірибесінен  кұралатыны  мөлім.  Қазіргі 
кітаптану  осы  орасан төжірибеге  сүйене  отырып,  өз 
саласындағы білім қорын жүйелеу ісін жетілдіруде, тео­
риялык кдғидаларын бүгінгі талаптар деңгейінен қайта 
карап дамытуда, кітап туралы ғылымның ерекшеліктерін, 
кітаптың адам мен қоғам өміріндегі рөлі мен кызметін 
айқындай түсуде.
Кітаптану тарихы —  кітап туралы гылымның күрам- 
ды жөне маңызды бөлімдерінің бірі. Ол басқа ғылымдар 
сияқты  қоғамдық  практикага  қызмет  етеді,  нақты 
айтқанда кітап жөне кітап ісін гылыми басқару, кітаптану 
ғылымын жаңа белеске шығару мақсатына жегіледі.
Кітаптану 
一
 ғылымның жас бұтағы. XVIII гасырдың 
б
а
с
 шенінде калыптасқан ол, бірден осы бүгінгі күйіне 
келе қалған жок. Өр қоғамдық кұбылыс сиякты туу, всею,
47

кемелдену сатыларынан ѳтті. Бірінші саты —  революцияга 
дейінгі,  екінші саты 
一
 кеңестік,  үшінші  саты  қазіргі 
кезеңді қамтиды. Енді осылардың бас-басына токталып 
көрелік.
Ьіршші кезең. Бұл кезеңде кітаптану ғылым ретінде 
ж е ке
  отау құрды.  Өзінің теориялык,  методологиялык 
ізденістерін бастады. Өз объектісі —  кітаптың ғылыми 
анықтамасын беруге өрекетгенді.
Кітап өлемдік экономикалык жөне мөдени дамудың 
ішкі қажеттілігінен туды.  Кітап  өндірісі  өнеркөсіптің 
үлкен тармағына айналды. Кітап саны көбейген сайын 
оны реттеу, жүйелеу қажеттігі күшейе түсті. Оны адам­
дардын  рухани  талаптарын  неғұрлым  тиімді  өтеу 
міндеттеріне  жұмылдыру жолдары  зерттелді.  Сөйтіп 
кітаптану гылымының табантасы каланды.  1778 жылы 
Австрия  библиографы  Михаэль  Денис  (1729— 1800) 
«Кітаптануга кіріспе» деген еңбек жазды. Такырыбынан 
көрініп түрғанындай, ол жаңа ғылымға, оның мазмүнына 
сөикес терминді дөл тапты. Ол «библиография» ұгымын 
кең мағынада қолданады. Бұл пөнге косымша диплома­
тика, типографика, кітаптану пәндерін енгізеді. Яғни өуел 
бастан-ак  кітаптанудың  қүрама  сипатты,  кешенді 
(комплексті) ғылым екендігі дүрыс анықталады. Фран­
цуз ғалымы Рошель «Библиография гылымы туралы ой- 
лар» деген еңбегінде (1782), жаңағы түсінікке ұқсас пікір 
айтады.  Ол  библиографияны  екі тармаққа  бөледі де
，
 
біріншісіне ♦тарихи-өдеби», екіншісіне баспахана өнері са- 
лаларын жатқызады.
Ендігі  бір  француз  галымы  Пеньо  (1767— 1849) 
кітаптану ғылымы орнына қолданылып жүрген библиог­
рафия терминіне косымша «библиология» терминін гылы­
ми айналымға  енгізді.  Өзінін  «Библиология  жөніндегі 
түсіндірме сөздік» (1804) кітабында библиография ғылы- 
мының теориясы болуга керек, мұны зерттейтін саланы 
«библиология» деп атаймыз,бұл пөн «бір жүйеге түсірілген 
адамзат білімдеріне талдау жасайды...  адамзат ойы та- 
быстарының  өр  қадамын  қадағалап,  жазба  өлемі 
шежіресін түзеді» д
еген.
Ресей Ғылым академмясы кітапханасын үйымдасты- 
рушылардың бірі, М. В.  Ломоносовтың серігі, тұнғыш 
орыс  кітаптанушысы  Андрей  Иванович  Богданов 
(1696~ 176b) «Краткое сведение и историческое изыска­
ние о начале и произведении вообще всех азбучных слов» 
(1755) атгы еңбегінде орыс кітаптары репертуарымен к
оса
48

орыс баспаханалары тарихын алгаш рет жазып шыккан. 
Богданов еңбектерінен біз «библиография», «библиология» 
деген терминдерді кезіктірмейміз. Бірақ кітап шығаруға 
қатысты баспахана тарихын қосып зерттеген Богданов 
жэне одан кейінгі орыс кітаптанушылары «библиография» 
үғымын кең магынада түсінгенін байкдймыз. Богданов- 
тың баспа ici тарихын орыс ағарту қозғалысымен байла- 
ныстыра карайтынын да атап ѳтпеуге болмайды.
1778 жылы Петербург каласында қасында кѳпшілік 
кітапханасы бар кітап дүкенін (лавка) ашқан, орыс кітап 
корын  құрастыруда  үздік  еңбек  сіңірген,  көпшілік 
пайдалануындағы  кітапханаларга  баспадан  шыққан 
кітаптардың белгілі бір данасын міндетті түрде жіберіп 
тұру тәртібін тағайындауга ат салысқаң, орыс библиогра- 
фиясы негізін салушылардың бірі Василий  Степанович 
Сопиков  (1765— 1818)  библиография һөм  библиология 
ұғымдарын тең мағынада колданған. «Ресей библиогра- 
фиясының төжірибесі»  (1813)  кітабында  кітап туралы 
білімдерді, баспахана өнерімен коса, библиография аясы- 
на енгізеді. Орыс библиографиясы туралы алғаш теория­
лык макала жазган галым Василий Григорьевич Анаста- 
севич (1775— 1845) «Орыс кітаптануына жѳрдем кѳрсету 
қажеттігі туралы, макдласында ^книговедение» (жітап- 
тану») терминін  түңгыш  рет ауызға  алады.  Ғылымга 
бірден сіңісіп кетпесе де, бұл термин «библиология» һөм 
♦библиогнозия»  (гректің  «кітап»  жөне  «білім»  деген 
сөздерінен кұралады) терминдерімен қатар қолданылып 
жүрді.
Х ѴШ  гасырдың аягы, X I X  ғасырдың бірінші жарты- 
сына дейін кітаптану гылымы библиографиялык сипат 
алып келді. Кітаптану жүйесіне библиография, типогра­
фика, кітапханатану, жазу тарихы ғылымдарын косып 
з
ерттеген. В. Г. Анастасевич библиология мен библиогра­
фия теориясының арасына теңдік белгісін койып, оньщ 
жүйесіне кітап тарихы,  баспагерлік іс,  кітап  саудасы, 
кітапханатану, палеография (жазба ici), архивтану секілді 
пѳндерді енгізді.
Кітаптану ғылымының ілкі кадамдары Ресейде сѳтті 
басталды. Кітаптанушы оқымыстылар ұйымының куры­
луы, кітаптану мѳселелерін кѳтеріп талкылайтын баспа 
орындарының ұйыстырылуы осы іске мүрындық болды.
Кітап  ici мөселелері  «Российская  библиография» 
(1879— 1882), «Библиограф« (1884— 1914) журналдарын- 
да  қызу  талқыланды.  Айтысқа  катысушылар  кітап
49

зертгеушілерінің басын біріктіретін қогам қүру керек де­
ген қорытындыға келді. Сөз бен ici бір жерден шыгып, 
кырық жылдан астам өмір сүрген «Орыс библиография­
лык қоғамы»  күрылды.  Мөскеу университет! жанында 
істеген Орыс библиографикалық қоғамы жүмысына өр 
кезеңде қатысқан галымдардан А. Д. Торопов, Б. С. Бод- 
нарский, H. М. Лисовский, М. Н. Куфаев, А. А. Сидоров 
секілді  зерттеушілер  айрықша  аталады.  Алгашында 
үйірме деп аталған бүл қоғамды үйымдастырған Андрей 
Дмитриевич Торопов  (1851— 1927)  1894— 97  жылдары 
♦Книговедение»  журналының  редакторы  болган.  Осы 
үйірменің белсенді мүшесі, Ресей Орталык Кітап палата- 
сының түңғыш директоры болып істеген Богдан Степа­
нович Боднарский (1874— 1968) кітаптану тарихында биб­
лиография туралы салихалы еңбектерімен белгілі. Кан­
дай да рылым түтас жүйеден тұрады. 
Ол
 фактілер мен 
идеялардың кездейсок жиынтыгы емес. Боднарский биб­
лиография мөнін, мазмүны мен күрылымын, өзге ғылым- 
дармен арақатысын айырып  берген,  библиографиялык 
жіктеуді халыкдралык нормаға сөйкес жасаған зерттеуші.
Боднарский 
«Библиографические 
известия 
争
 
(1913— 1927, 1929) журналын шыгарды. Патша тұсында 
да, кеңес ѳкіметі кезінде де сол журналдың редакторы 
болды. Боднарскийдің редактор есебіндегі кайраткерлігі 
сондай, ол жетекшілік еткен журнал бастапкы  кездегі 
багдарламасынан еш айныған жок. Журнал бетгері кіл 
кітаптану проблемаларына арналды,  ягни  бет-ѳлпетін 
(профилін) дѳйекті турде сақтады. Бөгде бір тарихи-өдеби 
мөселелерге мойын бүрған жоқ. Оның есесіне кітаптану 
тақырыбы кең талқыланды. Жогарыда ескертілгеніндей, 
ол кездерде библиография т
а
з
а
 өз мағынасында гана қол_ 
данылмайтын. Қоғамда талкыланған кітаптанудың жал­
пы теориясы, кітап тарихы, баспа істері, библиография 
теориясы мен өдісі жѳніндегі баяндамалар, хабарламалар 
журнал беттерінде макала реіінде қорытылып басылып 
тұрды. Окырман жүртшылык кітаптанушы ғалымдардың 
қызметімен таныстырылды.  Оның сыртында қысқа ха- 
барлар, рецензиялар, шыққан кітап тізімдері басылды. 
Журнал бәлімдері бүгін д
е кызыкгырады. Олар төмендегі 
аидармен жүргізілді:
— Библиология (библиография теориясы).
— Жеке библиография.
一
 Үжымдық библиография.
— Журнал библиографиясы.
50

— Үлттык библиография.
— Кітапханалар мен кітап магазиндерінің каталогта-
ры.
— Кітапханатану.
— Оқырманға жолбасшы (Руководство чтением), т.т.
Қоғам мүшелері кейін кеңес түсында да білек сыба- 
нып еңбектенді.
Б. С. Боднарский, кеңес түсында кітаптану гылымы- 
ның көрнекті теоретигі аталған H. М. Лисовский мен A. 
М.  Ловягиндер  кітаптану  мен  библиографияны  бір 
мағыналы ұғым деп түсінді де, кітап туралы ой атаулы 
осы арнада тоғысуы тиіс деп санады. Мұның себеп-салда- 
рын А. А. Беловицкая «Общее книговедение» атты оқу 
қүралында кітаптану туралы ортак теорияның жѳне жеке 
кітап  пѳндері  туралы  теорияның  жоқтыгынан  деп 
түсіндіреді.  «Кітаптану»,  «библиология»  терминдері сол 
себепті бірін бірі алмастыра беретін. Ал библиологияның 
орысша баламасы бойынша келсек, кітаптану дегеніміз 
библиография теориясы, библиография теориясы дегеніміз 
кітаптану болып шыгар еді.
Кітап туралы жалпы білім беретін ғылым —  кітаптану 
деп, бүл терминнің гылым жүйесіне сінуіне шешуші үлес 
қосқан  зерттеуші —  Николай  Михайлович  Лисовский 
(1854— 1920).  Ол  зиялы  қауымға  орыс  баспасөзінің 

жүктеу/скачать 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: