К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
| ИІС СЕЗІМІ МҮШЕСІ
Иіс сезімі мүшесі (орган обоняния) бірінші сезімтал немесе нейросенсорлы сезім мүшелеріне жатады. Иіс талдағышының рецепторлары мұрын куысының артқы жоғарғы бөлігіңдегі сарғыш түсті кілегейлі қабағында орналасады. Иіс сезімі мүшесі эмбриондық кезенде иіс шұңқырындағы жүйке пластинкасынан, ал оның тіректік эпителиоциттері эктодермадан қалыптасың жетіледі. Мұрын куысының иістік эпителий қабаты үш түрлі жасушадан: биполярлы иіс сезгіш нейроциттерден, тіректік жəне негіздік (базальды) эпителиоциттерден тұрады. Базальды эпителиоциттер аласа келген, тіректік эпителиоциттер үшін камбиальды 501
нейроциттерді сыртынан қоршап, тіректік жəне қорғаныс қызметтерін атқарумен қатар, оларды қоректік заттармен қамтамасыз етеді. Қос өсінділі (биполярлы) рецепторлы нейроциттер тіректік эпителиоциттердің аралығында орналасады. Олардың сыртқы қысқа дендриттерінің шоқпар тəрізді ұшында иісті тітіркеністі қабылдайтын 10-12 иіс кірпікшелері болады. Базальды денешіктен басталатын кірпікшелердің негізін шеткі 9 жұп жəне орталықтағы 2 жіпшелер құрайды. Нейроциттер перикариондарының орталығында акщыл келген дөңгелек ядролары болады. Олардың аксондары тіректік эпителиоциттері аралықтарымен төмен қарай бағытталып, негіздік жарғақтан кілегейлі қабықтың өзіндік тақташасына (пластинкасына) өтеді де, миелинсіз жүйке талшықтарына айналады. Олар 30-40 талшықтан бірігіп, жұйке бағандарып кұрайды да, торлы сүйек тесіктері арқылы ми куысындағы иіс миы баданасына, ми жүйкелерінің 1 - жұбы— иіс жүйкесі ретінде енеді. Мұрын қуысы иістік аймағы кілегейлі қабығының өзіндік тақташасындағы тұтікше-көпіршікті иіс бездері эпителийдің ішкі бетіне сөлін бөледі. Ауа арқылы мұрын куысына келген химиялық заттар сөлде еріп, иіс сезгіш нейроциттерінің сыртқы дендриттер кірпікшелерін тітіркендіреді де, жүйке толқыны тұзіліп, нейроциттер аксондары арқылы иіс миы баданасына өтеді. Иіс сезімі талдағышының қыртысты орталығы үлкен ми сынарлары қыртысының самай аймағында орналасады. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|