Калық зерттеу әдістемесі оқу қҧралы АҚтау 2010 Ж

152
 
 
3.  Инновациялық педагогикалық іс-әрекет 
Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе генезисін әр кезеңдердің 
бірлігіне байланысты сипаттайды:  
1 кезең - педагогикалық іскерлік (теориялық, практикалық даярлығы); 
2  кезең  -  педагогикалық  шеберлік  (мҧғалімнің  гуманистік  бағыты, 
педагогикалық қабілеттері, педагогикалық техникасы); 
3  кезең  -  педагогикалық  шығармашылық  (оқу-тәрбие  жҧмысының 
тәсілінің тҥр ӛзгерісі, олардың модернизациясы); 
4  кезең  -  новаторлық  кезеңі  (оқыту  процесіндегі  жаңа  прогрессивті 
идеяларды ҧсыну мен жҥзеге асыру). 
Инноватиканың  басталуы:  инновациялық  процесс  –  инновациялық 
іс-әрекет  –  инновациялық  потенциал  –  инновациялық  процестерді 
басқару. 
Жаңалық  ғылыми  –  зерттеу  қҧралы  болып  кӛріну  ҥшін,  олар 
ҧйымдасқан, кӛпшілік қолдану, қарама – қайшылық болып қоғам ӛміріне 
ӛзінің қажеттілігін кӛрсету. 
«Жаңа»  деген  тҥсінік,  жақында  пайда  болған.  Ашылмаған,  ғылым 
аймағына  және  практикаға  қатысты,  жаңалық  әртҥрлі  тҥрде  қолдануы. 
Практикалық  идея,  лабораториялық  іс–тәжірибе,  мекемелер  мен 
ҧйымдарда  жаңа  идеяны  іске  асыру.  Соңғы  кезде  жаңалық  «новация» 
ҧғымы ретінде кездеседі. 
Новация дегеніміз – бҧл лабораториялық емес жаңа идеяны бірінші 
рет жҥзеге асыру, ғылым жҥзінде пайда болса да, практикада негізделген. 
Жаңалық  енгізу  –  мекемеге,  ҧйымға  және  жергілікті  аймақтық, 
мемлекеттік мекемелерге енгізілген ҥлгіге бағытталған. 
Инновацияда,  жаңалық  енгізу,  новация  бір  –  бірімен  тікелей  пән 
ретінде  байланысты.  Инновациялық  процесс  тҥсінігі,  ол  барлық 
динамикалық  процестерді  қамтып,  жаңалық  аймағында  процесуалдық 
аспектілер, барлық жаңалықтардың ӛзгеруіне байланысты. 
Лапиннің 
инновациялық 
процеске 
байланысты 
екі 
ілімі 
қолданылады: 
1) қарапайым тҥрде қолдану, ол яғни ашылу – жаңалық енгізу (новация) – 
қолданушылардың арасындағы бӛлінуі – кӛпшіліктің қолдануы; 
2)  кеңейтілген  тҥрде  қолдану  –  ашылу  –  новация  –  таралуы  –  меңгеруі 
және модификация – рутинизация, яғни дәстҥрге айналуы. 
Инновациялық  процесті  зерттеу  барысында  жҥйенің  бір  жағдайдан 
екінші  бір  жағдайға  кӛшуі  және  жаңалықты  енгізу  процесіне  басшылық 
жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығын Н.В. Горбунова, М.В. Кларин, 
А.В. Лоренсов, М.М. Поташник, П.И. Пидкасистый, Л.И. Романова, В.И. 
Загвязинский, А.Я. Найн, Т.И. Шамова, О.Г. Хомерики, Н.Р. Юсуфбекова 
және тағы басқа зерттеулерінде қарастырылған. 

153
 
 
Лапин  басқа  қазіргі  зерттеушілер  сияқты  жаңалық  айтқандардың 
(Мор,  Роджерс,  Сазанов,  Шумпотер)  осылардың  барлығы  да  негізгі 
ерекшеліктері  болып  саналатын  жылдамдық,  барлық  инновациялық 
процестердің  сапасы  басқа  ортаның  спецификасымен  анықталып, 
инновация кӛмегімен қолданылады. Осы кезде бейімделу процесінде жаңа 
бейімделу  ҧйым  этаптары  бірігіп,  жаңалықты  қабылдау,  оған  бейімделу, 
келесі рутинизация немесе жоққа шығару. 
Жаңалықты  қабылдап,  танып  зерттеу,  оны  қолдану,  қабылдау, 
жаңалықты  қалыптастыру,  жҥзеге  асыру,  яғни  мазмҧны  психологиялық 
тҥсінікке  жақын,  қабылдау  –  қабылдау  және  қорытындысы  ретінде 
жаңалықты қолдану.  
Инноватика  ҥш  ғылыми  пәннен  тҧрады:  социология,  психология 
және  басқару  теориясы.  Жалпы  инноватика  инновациялық  процеске 
белгілі бір бағытта жаңалықтардың ашылуын тексеру ғана емес, сонымен 
қатар кеңейтілуі және бағыт пайда болады, яғни спецификалық әлеуметтік 
бағытта болуы. 
Инновацияның  педагогика  ғылымында  дамуы,  ғалымдардың  айтуы 
бойынша,  диалектикалық  процесс.  Оның  дамуы  басқа  ғылымдармен 
тығыз байланыса отырып, мынандай ӛзгерістерге ҧшырайды:  
-  кез-келген  жаңалық,  қоғамдық  сҧранысты  ӛтегеннен  кейін 
ҥйреншікті нәрсеге айналады; 
- инновациялық процесс кезеңдеріне сәйкес инновациялық іс-әрекет;  
-  шығармашылық  қабілет  негізінде  қаралатын  репродуктивті, 
продуктивті қызметтердің      
диалектикалық бірлігі болып табылады; 
-  инновацияның  дамуы  бірқатар  негізгі  және  қосалқы  қарама-
қайшылықтарды шешуге бағытталады.  
Бҧлардың  біреуі  әрі  қарай  тереңдетілуі,  біреуі  алынып  тасталуы 
мҥмкін  жаңалықтарды  іске  асыруда  инновация  мәселесінінің  жаңа 
қырлары ашылады да, инновация потенциалын жаңалықтарды енгізуде әр 
тҥрлі бағыттағы қажеттіліктерді толық қанағаттандырады.  
Ғылыми  талдаулар  негізінде  жасалған  жалпы  жаңалықтардың 
топтамасы тӛмендегідей: 
-  жаңалықтар:  а)  мҥлде  жаңа,  бҧрыннан  белгісіз  педагогикалық  идеялар 
мен  әрекеттер;  ә)  белгілі  ортада  кӛкейтесті  мәселелерді  шешетін,  белгілі 
уақыт  кӛлемінде  білім  беруді  дамытатын,  сыннан  ӛткен,  кеңейтілген 
немесе  қайта  ӛңделген  идеялар  мен  әрекеттер;  б)  қайта  ӛңделген 
(реадаптацияланған) 
педагогикалық 
жаңалықтар, 
яғни 
ӛзгерген 
жағдайларда бҧрыннан белгілі идеялар мен әрекеттерді қайталау; 
-  радикалды:  а)  дәстҥрлі  бағдарларды  жетілдіруші  және  дамытушы;  ә) 
оларды модификациялау; б) жаңа бағыт ашушы; 

154
 
 
-  кӛлемді:  жалпы,  тҥбегейлі:  білім  беру  жҥйесін  реформалау,  жаңа  білім 
стандартын  енгізу;  жаңа  педагогикалық  ашылымдар  т.с.с.,  кіші,  аз 
кӛлемді:  жекелеген  оқу  орындарындағы  ӛзгерістер,  оқу  пәндеріндегі 
мазмҧндық  немесе  технологиялық  ӛзгерістер,  оқыту  мен  тәрбиелеудегі 
педагогикалық жаңалықтар; 
- шығу тәсіліне байланысты және іске асу жолдары: 
а) ҧйымдастырылған арнайы жоспарланған, алдын-ала ойластырылған, 
мектеп немесе білім беру мекемесі ҧсынған сыртқы ортадан келген 
жаңалықтар; ә) аяқ-асты пайда болған жаңалықтар, шығармашылықпен 
айналысушы ҧстаздардың жҧмысында пайда болған ішкі жаңалықтар; 
- шығуы мен қолданылуы: білім беру мазмҧнында (оқу бағдарламалары 
мен жоспарларындағы ӛзгерістер, жаңа оқу пәнін енгізу, кіріктірілген 
пәндер енгізу) оқу пәндері мазмҧнындағы ӛзгерістер, оқыту әдістеріндегі 
және технологиялық жаңалықтар; 
- мҧғалімнің іс-әрекетінің тәсіліне байланысты: тәсілдері, техникасы, 
технологиясы (мысалы: сыныптан тыс жҧмыстар) әдістемесі (мысалы: 
тәрбиелеу); 
ҧйымдастыру тҥріне жеке жҧмыстар,сабақты ҧйымдастырудың жаңа 
тҥрлерінің жаңа кешені мен жҥйесі. 
 
         Инновациялық процестің кезеңдерін мына суреттен кӛруге болады. 
 
 
Инновациялық 
процестің 
осы 
кезеңдеріне 
байланысты 
инновациялық іс - әрекеттің ҥш кезеңін атап кӛрсетуге болады. 
Бірінші кезеңде мҧғалім жаңалықтың қажеттілігін дәлелдеу арқылы 
жаңалық туралы ақпарат жинайды, одан кейін әртҥрлі жаңалықтың ішінен 
қажетті жаңалықты таңдап алып, оны қолдану туралы шешім қабылдайды.  
Содан  кейін,  мҧғалім  инновациялық  іс-әрекеттің  екінші  кезеңіне 
кӛшеді,  яғни  іске  асыру  кезеңдерін  зерттеп,  енгізу  жоспарын  қҧрып, 
жаңалықты  қолданады.  Бҧл  кезеңде  мҧғалім  оқу–тәрбие  процесіне, 
жаңалықты енгізуіне кедергі жасап отырған факторларды ескере отырып, 

155
 
 
ӛзгерістер  енгізеді,  жаңалықты  уақыты  мерзіміне  байланысты 
жҧмыстарды ӛткізеді.  
Жаңалықты  енгізу  уақыты  аяқталғаннан  кейін  инновациялық  іс-
әрекет  ҥшінші  кезеңіне  ӛтеді.  Бҧл  кезеңде  мҧғалім  жаңашыл  тҧрғыда 
ҧйымдастырылған  оқу–тәрбие  жҧмысының  нәтижесін  кӛтеруге  жасаған 
ықпалын анықтайды, жаңалықтың оқу – тәрбие жҧмысына нәтижелі енгізу 
шарттарын белгілеп, оны таратуға ҧсынады. 
Инновациялық 
процесті 
болжау 
барысында 
қолданылатын 
инновациялық  іс-әрекеттер  тереңдетіліп,  кеңейтіледі.  Сонымен  қатар, 
оқыту мен тәрбиелеу қорытындылары талданады. Алдыңғы қатарлы озық 
тәжірибені  ғылыми  талдау  негізінде  оқып  ҥйренуге,  қазіргі  кезеңдегі 
педагогикалық  зерттеулер  жетістіктерімен  танысуға  болады.  Жаңа 
педагогикалық  технологиялармен  инновациялық  іс–әрекеттің  негізгі 
заңдылықтары  мен  қағидаларын  дҧрыс  қолдана  білуге,  шығармашылық 
ойлауға,  кәсіби  педагогикалық  іс-әрекеттің  қҧндылық  қарым–қатынасын 
қалыптастыруға,  ҧстаз  шеберлігіне  жету  жолдары  мен  шараларын  жете 
тҥсінуге  ҥйрену  қажет.  Сонымен  қатар  алдыңғы  қатарлы  озық 
тәжірибелер  жӛніндегі  ағымдағы  газет–журнал  материалдар  арқылы 
танысып педагогтар – новатордың әдістемелерін ғылыми тҧрғыдан талдай 
білуге,  инновациялық  іс-әрекет  ерекшеліктерін  айқындап,  ӛз  беттерімен 
сурет, кесте қҧруға, хабарлама, реферат, аннотация, рецензия жазып, оқу–
тәрбие қызметіне педагогикалық талдау жасауға ҥйренулері қажет.  
  

жүктеу/скачать 1,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: