Казахского государственного женского педагогического университета
жүктеу/скачать 6,41 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 1 (77), 2019
317 әлемнің адамдары. Оның кейіпкерлері кӛздеген мақсатына жету жолындағы бір беткейлігімен, ішкі жан дҥниесіндегі тартымдылығымен қызықтырады. Шынайы ӛнердегі шығармашылық ӛре-биігі, ӛзіне ғана тән феномендік қыр-сыры сан тарау сахналық қойылымдармен, қадау-қадау қайталанбас бейнелермен ерекшелінеді»- деп Есмҧхан Обаев баға берді [5; 5]. Асанәлі Әшімовты феномендық тҧрғыда кӛрсете білу әлемдік театр мәдениетін жоғары деңгейге кӛтеру бҥгінгі кҥнде қарқынды дамып келеді. Жаһандық замануи контексттегі театр мәдениеті және оның дамуына қосылып жатқан ҥлестер кӛп. Актерды қай қырынан алып қарасаң, ӛзіндік стилі мен абстрактты айтар ойы мен театр мәдениетіне деген қосар ойлары жетерлік. Жалпы театр – ол труппалық жҧмыс. Бҥгінгі және кешегі кҥндердерді салыстыруға келмейді. Себебі адамзат қарқынды субъективті жолда болашаққа нық қадам басып, жылжуда. Осыған біздің еліміз тәуелсіздік алғаннан дәлел ретінде қарастыруға болады. Театр ӛнерінде басты рӛлдерді ойнаған кӛрнекті сахнагер Асанәлі Әшімов М.Әуезовтің «Абайында» Айдарды, «Еңлік-Кебегінде» Кебекті, «Қара қыпшақ Қобыландысында» Шуақты, «Таңғы жаңғырығында» Жарас байды, Ғ.Мҥсіреповтің «Қозы Кӛрпеш-Баян сҧлуында» Қодарды, Қ.Мҧхамеджанов, Ш.Айтматовтың «Кӛктӛбедегі кездесуінде» Иосиф Татаевичті, Шекспирдің «Юлий Цезарінде» Юлий Цезарьді, М.Фриштің «Дон Жуанның думанында» Дон Жуанды, Ә.Нҧрпейісовтің «Қан мен терінде» Еламанды, И.Вовнянконың «Апатында» Асанды және Г.Гауптманның «Ымырттағы махаббат» драмасындағы доктор Клаузеннің бейнесі бір тума актердің кҥрделі әрі соңғы жҧмыстарының бірі болып табылады. Ӛз ісінің хас шебері Асанәлі ағаның әр рӛлі әрдайым аншлагпен ӛтетін. Ал кино саласында: «Асау Ертіс жағасында» Жанай, «Бір ауданда» Байтасов, «Тҧлпардың ізі» Мҧрат, «Ән қанаты» Қаймен, «Қилы кезең» Шеринді, «Қыз Жібек» Бекежанды, «Атаманның ақыры» Шадияровты, «Транссібір экспресі» Қасымхановты, «Жаушы» Қаражалды, «Нан дәмі» Кемелді, «Сіз кімсіз, Ка мырза?» Ка чен Ву рольдері нағыз актерлік шеберліктің ҥлгісі іспетті. Асанәлі Әшімов театр және кино режиссері ретінде қара шаңырақ театр сахнасында Ғ.Мҥсірепов «Амангелді», И.Оразбаев «Мен ішпеген у бар ма?», Ж.Аймауытов «Ақбілек», Н.Гоголь «Ревизор», Н.Хикмет «Фархад-Шырын», И.Вовнянко «Қаза мен жаза» спектакльдерін; кинода «Аждаһа жылы» (1981), «Шоқан Уәлиханов» (1985), «Жусан» (1986), «Қозы Кӛрпеш- Баян сҧлу» (1992) және «Тҧзды кӛл жағасындағы ҥй» туындыларын кино әлеміне паш етті. Кӛпшіліктің ықыласына бӛленген, дҥниеден ерте озған ҧлы Сағи Әшімов ойнаған «Шоқан Уәлиханов» фильмі ерекше орнымен актер жҥрегінде мәңгілік болып қалды. Асанәлі Әшімовтың талантының тағы қырларының бірі – оның жазушылығы болып келеді. Оның қалың оқырманың жақсы кӛретін туындыларына айналған «Майраның әні», «Жан бӛлек», «Алаштың Асанәлісі», «Менің жанрым – кҥнделік», «Ғҧмыр-дария» деп аталатын бес томнан тҧратын кӛп томдық шығармалары мен қоса жеті томдық жинақтың авторы болып келеді.. Қазақ театрының ӛзіндік бір қҧрылымы мен мазмҧны бойынша еуропалық яғни айтқанда эпикалық, дәстҥрлі, грек театры секілді. Осыған байланысты қазақ театрларындағы шағармашылық ҥдерістерінің талдауы еуропалық театраларының формасы секілді болу керек. Егерде объективті кӛзқараспен қарасақ, қазіргі таңда қазақ театрлары бҧрынғы дәстҥрлі қойылымдарымен келеді. Жаңа театрлық нысандарды аз қолданады. Қазіргі таңда театр заманауи ӛнер болып табылады. Қазақ театрында ерлік кӛтерінкі стиль әлі де басым болған классикалық қҧрылымдарын кӛреміз. Қазақ театрының кӛрермендері ӛзінің бҧрынғы қойылымдарын кӛргісі келеді. Қазіргі заманғы театрдағы ҥрдістер жеке меншік театрларында кӛрсетіліп келеді. Кез келген театрдың дамуы ҥшін басқа мемлекеттердің тәжірибесімен бӛлісу және ӛздерінен тыс жатқан нәрсені анықтау маңызды. Сондықтан қазақ театрының әдет-ғҧрыптарын орта буын ӛкілдері мемлекеттің қолдайтын дҧрыс мәдени саясатының бӛлігі болып табылатын халықаралық театр фестивалін ҧйымдастыруды мақсат етіп қойды. Осыған орай Кеңес Одағының Халық әртісі, театр мен кино ӛнерінің жҧлдызы Асанәлі Әшімовтің 80 жылдығына арналған «Астана» Бірінші Дҥниежҥзілік театр фестивалі Қазақстан театрлар қауымдастығы мен ҚР мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен ӛткізілді. Фестиваль аясында Асанәлі Әшімовтің ӛмірі мен шығармашылығы туралы бірнеше деректі фильмдер кӛрсетілді. Сонымен қатар Астана тҧрғындары Астана пирамидасы деп аталатын Бейбітшілік және Келісім сарайында ҥйдің мҧражайында ӛткізілген суретшіге арналған кӛрме ҧйымдастырылды. Кӛрмеде тек актердің жеке заттарын, кӛркем нысандарды, фильмдер мен спектакльдердің костюмдерін, сондай-ақ плакаттар, портреттер, кітаптар мен фотоматериалдар кӛрсетілді. Бірінші Дҥниежҥзілік театр фестиваліне Еуропа мен Азияның атақты тоғыз театрлары қатысты. Соның ішінде кӛптеген шет елден келген |