Казахстанско российский медицинский

МЕББМ 

РЕСЕЙ 

ҚАЗАҚСТАН-НУО 

МЕДИЦИНАЛЫҚ 

КАЗАХСТАНСКО 

РОССИЙСКИЙ  МЕДИЦИНСКИЙ 

УНИВЕРСИТЕТ 

УНИВЕРСИТЕТІ 

7 

 

 

әдістері, жолдары туралы ақпарат тәжірибесінен таңдау басталады. Мысалы, белсенді араласудың 

табиғи қажеттілігі девиантты мінез-құлықты жеткіншектің асоциалды бағыттағы құрбыларының 

тобына  кірудің  қозғаушы  күші  болуы  мүмкін,  өйткені  субъективті  тәжірибе  бойынша  сау 

әлеуметтік ортада бұл қажеттілікті қанағаттандыру мүмкін болмайды . 

Мінез-құлықтық әрекетті жүзеге асыру туралы шешім қабылдау үшін ол жүзеге асатындай сыртқы 

шарттар  кешенінің  маңызы  бар. 

Сондықтан

,  бұл  шарттар  туралы  ақпарат  та  жеткіншектің 

субъективті тәжірибесінде сақталуы тиіс. 

Осылайша,  мінез-құлықтық  әрекеттің  «күні  бұрын  шешу»  кезеңінде  ненің  және  қалай  (қандай 

құралдардың  көмегімен,  қандай  шартта)  қажет  екені  белгілі  болуы  керек  және  бұл  қажеттілік 

қанағаттандырылуы керек. 

Алайда  девиантты  жеткіншектерде  мінез-құлықтық  әрекеттің  нәтижесі  әдетте  бастапқы 

қажеттілікті  қанағаттандыру  байланысты  болмайды.  Мұндай  жағдайдағы  себептер  ретінде 

ғалымдар төмендегілер белгіленген: 

Бастапқы  қажеттілікті  қанағаттандыруа  керекті  жолдар  мен  құралдарды  таңдауға  мүмкіндік 

бермейтін субъективті тәжірибенің кедейлігі; 

Мінез-құлықтық әрекетті жүзеге асыру мақсатының дұрыс болмағандығы; 

Жеткіншек бастапқы қажеттілікті дұрыс құрастырмаған және анықтамаған. 

Аяғында,  күні  бұрынғы  шешім  мінез-құлықтық  әрекет  орындау  кезеңдер  қалыпты және  күткен 

нәтиже  шықса  да,  жеткіншек  шынайы  қанағатты  сезінбейді,  өйткені  бастапқы  қажеттілікке 

қатысты шешім қате қабылданған. 

Көрсетілген  девиантты  мінез-құлықтың  субъективті  факторлары  дамып  келе  жатқан  жеке 

тұлғаның  қарым-қатынасы  арқылы  іске  асатын  өзара  байланысты,  өзара  себепші  болатын және 

өзара  әрекет  ететін  компоненттердің  жүйесі  болып  табылады.  Бұл  қарым-қатынастар,  Б.Ф. 

Ломовтың  пікірінше,  жеке  тұлғаның  субъективті  әлемін  анықтайтын  «ұйытқысы»  рольінде 

шығады. 

Осылайша, жеткіншектердің девиантты мінез-құлқының мәнін жан-жақты және терең зерттеу ғана 

оның алдын-алу үдерісі үшін тиімді әлеуметтік жағдайлар жасау негізінде жақтан заңдылықтарды, 

байланыстарды, тәуелділіктерді көрсету мүмкіндігін ашады.