Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


Ш ай-паш а қарайтындай уақыты болмады.  Айта-айпш



Pdf көрінісі
бет163/174
Дата18.10.2023
өлшемі5,78 Mb.
#118714
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   174
Байланысты:
file-4107 3

Ш ай-паш а
қарайтындай уақыты болмады. 
Айта-айпш
шаршадық. 
Көре-көре
көсем боларсың
сөйлей-сөйлей
шешен 
боларсың (мақал). 
Кемпір-семпірлер де ж иналган екен. Сары ала
қаз күнге шагылысып, жалт-ж ұлт етеді
(Ғ. Мүсірепов). 
Агсіища
цонып, царанып, Қанатын-жүнін таранып, Болмсщшы еді м эз-
мейрам
(Абай). 
Ушаков жалынып-ж алпайып оны осы арага
әрең сүйреп әкеліп еді
(Ғ. Мүсірепов). Қосарлану субъективті- 
модальдық магыналарды білдіруде өте-мөте түркі тілдерінде жиі 
қолданылады. Бұл тәсіл орыс тілінде де бар. М ысалы: 
Кругом
223


леса-леса, Пошумят-пошумят и успокоятся. Никогда не видел
такого синего-синего моря. Быстро-быстро собрался
Тіл-тілде әртүрлі субъективті-модальдық мағыналарды біл- 
діретін арнаулы конструкциялар, атап айтқанда, сөйлемдердің 
кұрылымдық үлгілері, баяндауыш пен басқа мүшелердің құрылу 
үлгілері бар. Мысалы: 
Сөзі сөз емес! Сүлуы сұлу екен! Неткен
адам екенін т үсінбеімін!
«Қазіргі орыс әдеби тілінің грамматика- 
сында» бұған мысал ретінде мынандай сөйлемдер келтірілген: 
Что за церемонии! Так и поверил ему! Устроили концерт — не
концерт, спектакль — не спектакль.
Сөйлемде алуан түрлі субъективті-модальдық мағыналарды 
білдіру үшін сөздерге демеуліктер тіркесе қолданылады немесе 
сөйлем ішінде одағайлар қолданылады. Мысалы: 
Бәйгеге цосцан
аты ат-ац екен! Қайтпа келер есіюпі Қатты серіппе жарцын-ау.
Жетілсең де, жетсец де, Керек күні бір бар-сіу
(Абай). 
Зэрі цатты
цырсыц экені Абай цатты кінәлапты-мыс
(М. Әуезов). — 
Япырай,
гажап екен бүнысы.
-
деді Бачцаш
(С. Мұқанов). -
Уай, осы
жегізбегің
— 
асыц, жаймагыц — төсегің гой! Д ән ризамын, агайын
(М. Әуезов).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   174




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет