16
В. Штерн, Я.А. Пономарев, В.Н. Дружинин, т.б [98,99,100] зияткерлікті
бӛліп қарастырудың басты критерийі ретінде оның мінез-құлықты реттеудегі
қызметі деп қарастырады.
Сонымен қатар, швейцар психологы Ж. Пиаже зияткерлікті білімді
меңгерудің тәсілі ретінде анықтайды. Жан Пиаженің пікірінше, адамның
когнитивті дамуы индивидуумның қоршаған ортаның ӛзгерістеріне бейімделу
нәтижесі болып табылады
101
. Ғалым бейімделудің ассимиляция және
аккомодация сияқты екі механизмін бӛліп қарастыруды ұсынады.
Ж.Пиаженің зияткерліктің операциялық теориясы туралы идеясында
зияткерлік мінез-құлық мән мәтінінде анықталып, субъект мен объекті
арасындағы ӛзара әрекеттестіктің ерекше формасы деп танылады. Соның
негізінде, зияткерлік ӛзара үйлестірілген және қозғалмалы біртұтас
құндылықтарды тудыратын операциялардың жиынтығы болып саналады.
Ж.Пиаже бойынша, бала когнитивті даму барысында мына кезеңдерден
ӛтеді:
1) сенсомоторлы интеллект кезеңі (туғаннан 2 жасқа дейін);
2) операционалды ойлауға дейінгі (2 жастан 6 жасқа дейін);
3) нақты операциялар кезеңі ( 6-7 жастан, 11-12-ге дейін);
4) формалды операциялар (11-12-ден, 14-15 жасқа дейін)
102
.
Мұндағы формалды логика интеллект дамуының жоғары сатысы болып
табылады. Баланың зияткерлік дамуы тӛменгі сатыдан жоғары сатыға кӛшуді
білдіреді.
Бірқатар ғалымдар R. Plomin, Н.С. Кантонистовa, М.С. Егоровa, т.б.
еңбектерінде әр түрлі жас ерекшелік топтарының зияткерлік әлеуетін
дамытудың генетикалық детерминациясын негіздейді [103,104,105].
Интеллекттің базалық қасиеттері Р.Стернберг, М.А. Холодная, т.б.
зерттеулерінде сипатталады
[106,22].
М.А. Холодная интеллект табиғатын түсінудің негізі ретінде 8 тұғырды
(кесте 1) атап кӛрсетеді:
Достарыңызбен бөлісу: