Киелі Өтүкен мекені
жүктеу/скачать 15,02 Kb.
|
|
Киелі Өтүкен мекені Түркітанушы ғалымдар құнды еңбектерінде «Отыкен» немесе «Өтүкен» дейтін жер-атауын көп қолданады. Өйткені бұл жер – көне түркілердің ел болып, етегі жиналған, жұрт болып, жағасы құралған мекені. Тым көнеде, түркінің киелі мекендеріне Өтүкен, Ергенқон, Жерұйық, Жиделі-Байсын дегендей түрлі атаулар берілгенін байқаймыз. Дегенмен түркі жұрты үшін Өтүкеннің жөні бөлек. Өйткені бұл мекен түркілер үшін елдіктің алтын бесігі болған. Күлтегін жазуында «Түркі қағаны Өтүкен қойнауында отырса, елде мұң жоқ. Өтүкен қойнауында отырсаң, мәңгі елдігіңді сақтайсың» дейтіні шын мәнінде Өтүкеннің мемлекеттілік тарихында орны ерекше болғанын байқатады. Біздің бұл сөзімізге тағы бір дәлел Тоныкөк жазуында сақталыпты. Абыздың күллі түркілерге қарата айтқан сөзі бітік тасқа былай қашалған екен: «Кімде кім, бірлік байрағын көтеріп, ата жауға қарсы бірлесіп күресемін десе Өтүкенге келсін!». Осы далада туып, 740-шы жылдары жамбасы жерге тиген Шығыс Түркінің тоғызыншы қағаны Йоллығтегін бәдізінде: «...Өтүкен жерінде отырып, керуен жіберсең, еш мұңың жоқ. Сонда, түркі халқы, тоқ болатын едің...» деген сөз бар. Әрине тарихи Өтүкен аймағын бәріміз жақсы білеміз. Бәлкім, Өтүкен аймағын географиялық картадан іздеуден гөрі, Өтүкен рухының санада жаңғыруы маңызды шығар. Өйткені Өтүкеннен бастау алатын Мәңгілік ел түгел түркінің бүгінгі ұрпағын бекем байтағында байрағы биік ел етіп, болашаққа бастап барады. Түркі тарихын зерделеп жүрген ғалымдардың басым көпшілігі Өтүкен алқабын қазіргі Моңғолияның орталық аймақтары деп санайды. Дәлірек айтқанда Хангай жоталарының теріскейіндегі орманды алқапты киелі Өтүкен аймағы деп бағалайды. Бұл өңірдің шығыс жағында Кентей жотасы, солтүстігінде Саян таулары, батысында да Алтай таулары жатыр. Түстігінде атақты Гоби шөліне қарай кететін алқаптар орналасқан. Осы өңірді кесіп өтетін Орхон өзені алқабында түркі қағандары таққа отырған. Түркі заманынан жеткен бәдіздер, балбалдар мен мүсін тастар, ғұрыптық кешендер осы жерде шоғырланған. жүктеу/скачать 15,02 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|