Қазақ халқының сұлулық философиясы

Қазақ халқының сұлулық философиясы.
• Қазақ эстетикасының
Батыс
пен
Шығыстың
дәстүрлі көркем
мәдениет
үлгілерінің
типтік ерекшеліктеріне ұқсамайтын, оларды сіңіре отырып дамыған өзіндік төлтума
мәдениеті болды. Қазақ халқы «адам мен әлем біртұтас» деген философиялық
тұжырымға көзбен көріп, қиял қанатымен жетіп, ой тезіне салып, іштей білген
тәжірибесі, көшпенді өмірі арқылы ие болды. Осы рухани сырластық деңгейі
халықтың әдет-ғұрып сырына, эстетикалық негізіне айналған.
• Қазақ эстетикасында табиғатқа шексіз сүйіспеншілік, оны сезініп түсінуі, онымен
бірге ажырамас біртұтастықта өмір сүру талғам-түсінігі ерекше орын алды. Қазақ
сұлулық философиясы табиғат пен қоғамның, әдептілік пен әсемдіктің бірлігін, сөз
бен әуен өнерінің үйлесімін ерекше бағалайды. Қазақ эстетикасында музыка өнері,
шешендік өнері, жан-жануарлар мен пен адам әлемін тікелей емес, символдар
арқылы яғни ою-өрнектермен бейнелеу кең таралған.
• Қазақ эстетикасы мәдениетінің тарихы мынадай кезеңдерге бөлінеді:
•
исламға
дейінгі ежелгі эстетикалық процестер;
• орта ғасырлардағы
түркі
даналарының эстетикалық ой-пікірлері;
•
қазақ хандығы
дәуіріндегі эстетикалық процестер;
•
қазақ
ағартушыларының эстетикалық ойлары;
• кеңес дәуіріндегі эстетикалық ойлар
• Тәуелсіз Қазақстан Республикасындағы эстетика.

Қазақ дәстүрлі музыкасының ерекшеліктері
•
Қазақ
халқының ұлт болып қалыптасу кезеңінде өзіне тән музыкалық
дәстүрі дүниеге келді; соның нәтижесінде бай музыкалық
мәдениеті
қалыптасты. Бесік жыры, үйлену тойлары мен жерлеудегі салт-жоралар
әнмен айтылды.
Ақындар
айтысы халықтың көп жиналып, ұйып тыңдайтын
өнер
сайысына
айналды.
Қазақ
халқының
тарихи
қалыптасу
ерекшеліктеріне қарай муз. шығармалардың әуендік сипаты түрліше әрі
әншілік, күйшілік, орындаушылық дәстүрінде де айырмашылықтары болды.
Орындаушылық дәстүрдің түрлері:
домбыра
немесе қобыздың сүйемелімен
ән салу, музыкалық аспаптарда күй тарту, т.б. “жар-жар”, “сыңсу” сияқты
тойларда айтылатын әндердің қайырмалары көп дауыспен орындалды.
Шығармалар тақырыбы мен музыкалық айшығына орай: космологиялық
(жұлдыз,
Ай
, Күн және басқа планеталар жайлы), демонологиялық
(жалмауыз кемпір, жын-шайтан, пері, т.б.), бақсылардың емдік әндері,
эпикалық әндер, ертектер, мысалдар, еңбек әндері, тұрмыс-салт әндері,
лирикалық әндер, тарихи әндер, т.б. болып жіктеледі. Аспаптық музыка
үзінділерінде соғыс көріністері, батырлар сайысы, бәйге, қыран құстың
самғауы, қасқырдың ұлуы музыкалық тілімен бейнеленді.

Күй – қазақ өнерінің феномені
• Халық музыкасы мазмұнына қарай әр түрлі қызмет атқарды. Қазақ
музыкасының тарихи даму жолында ұлттық өнердің өшпейтін классикалық
шығармаларын тудырған дарынды күйші-композиторлар шықты. Аты
аңызға айналған
Қорқыт
(8 – 9 ғасырлар), музыкалық нота жазуының
алғашқы үлгілерін ойлап тапқан
Әбу Наср әл-Фараби
(870 – 950), 15
ғасырларда өмір сүрген Қазтуған мен Асан қайғы – қазақтың өткендегі
дамыған музыкалық мәдениетінің дүлдүл өкілдері.

Назарларыңызға рахмет!