Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Бұйым деп нені айтады жəне қандай топтарға бөледі?
Қандай сызбаларды түпнұсқалар немесе көшірмелер деп атайды?
Құрастыру сызбаларына нелер жатады?
Конструкторлық құжаттармен жəне жалпы сызбалармен танысу.
Құрастыру сызбасына сипаттізім құрастырып, оны толтыру.
Əдебиет: [1]Борисов Д.М. Черчение.М.,Просвещение.,1988; 115-121 бет.
245-248 бет.
[2]Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение,1982; 124-
128 бет.
[8] Чекмарёв А.А. Инженерная графика М., В.Ш., 1988; 134-144 бет.
[13] Суворов С.Г и др. Машиностроительные черчения в вопросах и ответах.
М., Машиностроение, 1981; 15-18 бет.
№8 дəріс
Тақырып: Бекіту бұйымдарының кескіні.
Дəріс мазмұны:
1) Бұрандама кескіні (болт).
2) Сомын кескіні (гайка).
3) Бұрама сұқпа кескіні (шпилька).
4) Бұрама кескіні (винт).
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау,
бұрандаларды, бұрама беттерді орындауда кездесетін шарттылықтарды
білуге дағдыландыру.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: бұрандама, сомын, бұрама сұқпа,
бұрама, бұранда адымы, шайба.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
Барлық бұрандалы бекіту бұйымдары стандартталған. Машина құрамына
кіретін бұйымдардың ішіндегі ең қарапайымы тетікбөлшектер.
1) Бұрандама кескіні (болт).
Ол стержень тəрізді, басы деп аталатын жағына қарама- қарсы ұшында
бұрандасы бар тетікбөлшек. Болттар болаттан жасалады жəне оларға
метрикалық бұранда ойылады.
2) Сомын кескіні (гайка).
Ортасында бұрандалы тесігі бар, болт пен шпильканың ұштарына бұрау үшін
жасалған тетікбөлшекті гайка деп атайды. Сыртқы пішіндері алты жақты
призма, төрт жақты призма жəне цилиндр тəрізді болып келеді.
3) Бұрама сұқпа кескіні (шпилька).
Екі ұшында да бұрандалары бар цилиндр тəрізді стерженді шпилька деп
атайды. Оның тетікбөлшекке бұрап енгізетін ұшын сұқпа ұшы деп атайды.
4) Бұрама кескіні (винт).
Бұрама басында отверткамен бұрауға арналған түзу немесе крест тəрізді
шлиц болады. Басының пішініне қарай жасырын, жартылай жасырын, дөңес,
цилиндр тəрізді болып келеді.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Бекіту тетікбөлшектерін, олардың қолданылатын орнын атаңыз.
Шпильканың ұзындығы қалай анықталады?
Құрастыру сызбаларында болттық біріктірулерді қалай ықшамдауға болады?
Тығырық, сына жəне бұрама сұқпалардың кескінін орындау.
Графикалық тапсырма: шайба жəне шплинт кескінін орындау.
Əдебиет: [1]Борисов Д.М. Черчение . М., Просвещение 1988. 175-182 бет.
[21] Селиверстов М.М. Черчение. М., В.Ш., 1985; 168-172 бет.
[2] Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение М., В.Ш., 1982; 160-164 бет.
[22]Федоренко В.А.,Шошин А.И. Справочник по машиностроительному
черчению. Л., Машиностроение,1981. 356-372 бет.
№ 9 дəріс
Тақырып: Техникалық сурет.
Дəрістің мазмұны:
1) Техникалық сурет туралы жалпы түсінік.
2) Техникалық суретті орындау тəсілдері.
3) Жазық фигуралардың, геометриялық денелердің, бөлшектердің
техникалық суретін орындау əдістері.
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау
ережелерін, техникалық сурет туралы жалпы түсінік, техникалық суретті
орындаудың кезеңдерін үйрету.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: бұрыштар, остік сызықтар,
координаттар жүйесі.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
1) Техникалық сурет туралы жалпы түсінік.
Техникалық сурет – аксонометрия ережелері бойынша, пропорцияны көз
мөлшерімен сақтай отырып, қолдан орындалатын кескін. Техникалық суретті
орындағанда да аксонометриялық проекцияларды салғандағы ережелерді
сақтау керек; осьтерді сондай бұрыштар жасай орналастырады, ал
өлшемдерді осьтер бойына немесе оларға параллель етіп түсіреді.
2) Техникалық суретті орындау тəсілдері.
Конструкторлар жаңа машинаның проектілерін жасауда техникалық
суреттерді кеңінен қолданады. Техникалық суретті салу бірнеше кезеңге
бөлінеді:
1-кезең.Тетікбөлшекті тік бұрышты натурал координаттар жүйесімен
байланыстырады.
2- кезең. Шеңберлер эллипстерге кескінделеді.
3- кезең. Табылған нүктелері бойынша эллипстерді жүрізеді.
4- кезең. Сыртқы эллипстерге ортақ жанамалар жүргізіледі.
5-кезең. Тетікбөлшектің көлемділігін көрсету мақсатында оның көлеңкелерін
салады.
3)Жазық фигуралардың, геометриялық денелердің,
бөлшектердің техникалық суретін орындау əдістері.
Жазық фигуралардың жəне олардың аксонометриялық проекцияларын
орындау үшін алдымен остік сызықтарын, сосын қабырғаларының
ұзындықтарын
белгілейді.
Техникалық
суретті
орындағанда
да
аксонометриялық проекцияларды салғандағы ережелерді сақтау керек;
осьтерді сондай бұрыштар жасай орналастырады, ал өлшемдерді осьтер
бойына немесе оларға параллель етіп түсіреді.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Техникалық сурет дегеніміз не?
Техникалық
сурет
пен
аксонометриялық
проекциялар
арасындағы
байланыстар мен айырмашылықтар туралы айтып бер.
Техникалық суретті салудың негізгі кезеңдері қандай?
Нəрсенің көлемділігін суретте қалай көрсетуге болады?
Бөлшектердің техникалық суретін орындау.
Əдебиет: [1] Борисов Д.М. и др. Черчение. М., Просвещение, 1988; Стр.106-
115
[2] Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982; 120-
123 бет.
[20] Вяткин Г.П. Машиностроительное черчение. М., Машиностроение, 1985;
97-103 бет.
[23] Максимов Н.Н. Черчение и рисование. М., Стройиздат.,1993; 242-266
бет.
№ 10 дəріс
Тақырып: Ажырамайтын қосылыстар .
Дəрістің мазмұны:
1) Ажырамайтын қосылыстар классификациясы.
2) Бөлшектерді пісіріп біріктіру.
3) Пісіріп біріктіру түрлері.
4) Пісіріп біріктіруді кескіндеу.
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау,
ажырамайтын
қосылыстарда
қолданылатын
шарттылықтар
мен
ықшамдауларды үйрету.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: тойтарма шеге, пісіру, дəнекерлеу,
желімдеу, пісіру тігістері т.б.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
Ажырамайтын қосылыстар.
Ажырамайтын біріктірулерде тетікбөлшектерді бүлдірмей ажыратуға
болмайды. Ажырамайтын біріктірулердің мысалдары ретінде пісіріп
біріктіруді жəне дəнекерлеу мен желімдеуді қарастырамыз.
1) Пісіру қосылыстары.
Тетікбөлшектерді ажырамайтындай етіп біріктіруде өте кең тараған əдіс –
пісіріп біріктіру əдісі. Біріктірілетін тетікбөлшектердің өзара орналасуына
қарай пісіріп біріктіруді төрт түрге бөледі: түйістіре пісіру, бұрыштап пісіру,
Т тəріздендіріп пісіру, қапсыра пісіру.
2) Пісіру жапсарларының кескінделуі жəне белгіленуі.
Пісірмелі біріктірудің түріне, пісірілетін жиектердің пішініне жəне
орындалуына қарай оларға əріптік- цифрлық белгілер тағайындалған.
Сызбада пісіру жапсарлары оңалатылып кескінделеді, егер жапсар көрінетін
болса, жуан тұтас негізгі сызықпен, егер ол көрінбейтін болса, үзілме
сызықпен көрсетеді.
3) Пісіру қосылыстарындағы жапсарлардың ықшам белгіленуі.
Пісіру жапсарының шартты белгісі бір-біріне сызықшалар арқылы
тіркестіріле жазылатын 7 элементтен тұрады. Егер сызбада бірдей бірнеше
пісіру жапсарларын кескіндеу керек болса, онда олардың тек біреуін ғана
толық көрсетеді.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Ажырамайтын қосылыстар дегеніміз не?
Түйістіре жəне бұрыштап пісірудің шартты белгілері қандай?
Көрінетін жапсарларды қандай сызықтармен көрсетеді?
Көрінбейтін жапсарлар сызбада қандай сызықтармен көрсетіледі?
Пісіру жапсарының шартты белгісінің құрылымы қандай?
Бұрамалық қосылыстарды орындауға арналған графикалық жұмыстар.
Бұрамалық қосылыстардың параметрлерін есептеу.
Винттік қосылыстарды орындауға арналған графикалық тапсырма.
Əдебиет: [1]Борисов Д.М. Черчение. М., Просвещение, 1988; 191-195 бет.
[2] Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982; 168-
169 бет.
[3] Боголюбов С.К. Задания по курсу черчения. М., В.Ш.,1981; 198-212 бет.
[21] Селиверстов М.М. Черчение. М., В.Ш.1985.; 171-173 бет.
№ 11 дəріс
Тақырып: Құрастыру бірліктерінің сызбасы.
Дəрістің мазмұны:
1) Құрастырылған сызбалардағы кескіндер
2) Құрастыру бірліктері сызбаларындағы сипаттізім.
Əдебиет: [1] Борисов Д.М. Черчение. М., Просвещение, 1988; 271-275 бет.
[2] Борисов С.К. Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982, 266-267
бет.
[21] Селиверстов М.М. Черчение. М., В.Ш. 1985; 195-197 бет.
[22]Федоренко В.А., Шошин А.И. Справочник по машиностроительному
черчению. Л., Машиностроение, 1981
№ 12 дəріс
Тақырып: Сұлбалар.
Дəрістің мазмұны:
1) Жалпы мəлімет беру.
2) Сұлбалардың түрлері жəне типтері.
3) Сұлбаларды орындауға қойылатын талаптар.
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау,
тіліктерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге дағдыландыру.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: тілік, қарапайым жəне күрделі тіліктер,
тік, көлденең, көлбеу.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
Егер тетікбөлшек симметриялы фигураларға проекцияланатын болса,
сызбада көріністің жартысын тіліктің жартысымен қосып, біріктіріп сызуға
болады. Мұндайда көрініс бөлігіне көрінбейтін бөліктердің сызықтарын
салып қажеті жоқ. Көрініс пен тіліктің арасы жіңішке үзік нүктелі сызықпен
бөлінеді.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада )
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Көрініс пен тілік бөлігін қандай жағдайда біріктіруге болмайды?
Көрініс пен тілік арасы қай уақытта ирек сызықпен бөлінеді?
Кескіндерді орындауға арналған графикалық тапсырмалар.
Көрініс пен тілік бөлігін біріктіруге арналған графикалық тапсырманы
аяқтау.
Əдебиет: [1] Борисов Д.М. и др. Черчение. М., Просвещение, 1988; 79-81 бет.
[19] Василенко Е.А. Практикум по черчению. М., Просвещение, 1984: 91-97
бет.
[2] Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982; 182-
145 бет.
[4] Буравцев Н.В. и др. Черчение. М., Просвещение, 1986; 101-109 бет.
[14] Брилинг Н.С. Задания по черчению. П., Стройиздат,1984; 91-102 бет.
Ж.Есмұқанов Сызу Алматы, Рауан. 2000.
№ 13 дəріс
Тақырып: Құрылыс сызбалары.
Дəріс мазмұны:
1) Құрылыс сызбалары туралы жалпы мəлімет.
2) Құрылыс құжаттарының түрлері.
3) Құрылыс сызбаларын оқу.
Дəріс мақсаты: Сызбаларды орындауда тік бұрышты проекциялар жүйесін
пайдалануды, көріністерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге
үйрету.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: жобалау, жұмыс құжаттары, комплект,
комплекс, түпнұсқа, көшірме.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
Бұйымдардың түрлері жəне конструкторлық құжаттар. Бұйымдар жасауда
жиі
пайдаланылатын
материалдар.
Біліктер
мен
осьтер.
Өзара
ауыстырымдылық туралы түсінік. Номинал өлшем. Нақты өлшем. Шекті
өлшемдер.
Кəсіпорындарда дайындалатын өндірістік нəрселер тобын бұйымдар деп
атайды. Бұйымдарды олардың атқаратын міндеттеріне қарай, негізгі жəне
көмекші өндіріс бұйымдары болып екі топқа бөледі. Бұйымдар төрт түрге
бөлінеді: тетікбөлшектер, құрастырылған бұйымдар, коплектілер жəне
комплекстер.
Конструкторлық графикалық құжаттар: бөлшек сызбасы, құрастыру сызбасы,
теориялық сызба, габарит сызба, схема, сипаттізім.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Бұйым деп нені айтады жəне қандай топтарға бөледі?
Қандай сызбаларды түпнұсқалар немесе көшірмелер деп атайды?
Құрастыру сызбаларына нелер жатады?
Конструкторлық құжаттармен жəне жалпы сызбалармен танысу.
Құрастыру сызбасына сипаттізім құрастырып, оны толтыру.
Əдебиет: [1]Борисов Д.М. Черчение.М.,Просвещение.,1988; 115-121 бет.
245-248 бет.
[2]Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение,1982; 124-
128 бет.
[8] Чекмарёв А.А. Инженерная графика М., В.Ш., 1988; 134-144 бет.
[13] Суворов С.Г и др. Машиностроительные черчения в вопросах и ответах.
М., Машиностроение, 1981; 15-18 бет.
№ 14-15 дəріс
Тақырып: Ғимараттың жоспарын тұрғызу.
Дəріс мазмұны:
1. Құрылыс сызбаларын оқу жəне орындау.
2. Ғимарат бөліктерінің орындалу реті.
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау,
бұрандаларды, бұрама беттерді орындауда кездесетін шарттылықтарды
білуге дағдыландыру.
Тақырыпта қолданылатын сөздер: бұранда, беттер, бұранданың сыртқы
диаметрі, бекіту бұрандасы, трапеция, тікбұрышты.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:
Бұранданың жəне бұрандалы тетікбөлшектердің кескіндері.
Бұрама қозғалыстар мен сызықтар. Бұрама беттер жəне бұрандалар.
Бұранданың
түрлері
жəне
оларды
сызбада
белгілеу.
Метрикалық
бұранда.Трапециялық бұранда. Тіректік бұранда. Құбырлық бұранда.
Түзу сызықты жəне айналмалы қозғалыстарға ажырайтын күрделі
қозғалысты винттік қозғалыс деп атайды. Винттік қозғалыспен орнын
ауыстырып отыратын нүктенің траекториясын винттік сызық деп атайды.
Жазық фигураны винттік қозғағанда шығатын денені бұранда деп атайды.
Техникада жиі қолданылатын, өлшемдері есептелген жəне тағайындалған
бұрандалар: метрикалық, трапециялық, тіректік, құбырлық бұранда.
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада).
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
Бекіту бұрандалары қайда қолданылады?
Жүрістік бұрандалар қандай механизмдерде кездеседі?
Метрикалық бұранданың профилі қандай?
Трапециялық, тіректік жəне құбырлық бұрандалар профильдері қандай?
Бұрандалардың сызбасын орындау.
Бұрандаларды тұрғызу жəне белгілеуге арналған графикалық тапсырмаларды
аяқтау.
Əдебиет: [21] Селиверстов М.М. Черчение.М., В.Ш.,.1985; 128-132 бет.
[20] Вяткин Г.П. Машиностроительное черчение, 1985: 183-193 бет.
[14]Брилинг Н.С. Задания по черчению. М., Стройиздат, 1984; 105-108 бет.
[3] Боголюбов С.К. Задания по курсу черчения. М., В.Ш.,1984. 214-223 бет.
[1]Борисов Д.М. Черчение.М.,Просвещение.,1988
Əдебиеттер тізімі
Негізгі:
1.
Б.Г. Миронов Инженерная и компьютерная графика, М, Высшая
школа, 2004.
2.
Боголюбов С. К, Воинов А. В. Черчение, М. Машино – строение, 1982г.
3.
Боголюбов С. К. Задание по курсу черчение. М, Высшая школа, 1984г.
4.
Бахнов Ю. Н. Сборник заданий по техническому черчению.
5.
Левицкий В. С Машиностройтельное черчение М, в. ш. 1988.
6.
Миронова Р. С. Инженерная графика. М. Академия, 2001.
7.
Потемкин, Инженерная графика, М. Лари, 2003.
8.
Чекмарев А. А, Инженерная графика, М, В.Ш., 2003.
Чекмарев А. А, Справочник по машиностроительному черчению. М, В.Ш.
2002г.
Қосымша:
1. Вышнепольский
И.
С.
Машиностроительное
черчение.
М.,
Машиностроение, 1983.
2. Буравцев Н. В. и др. Черчение. М., Просвешение, 1986
3. Егоров Ф. И. Черчение и рисование. М., В. Ш., 1981.
4. Суворов С. Г. и др. Машиностроительное черчение в вопросах и ответах.
Справочник. М., Машиностроение, 1981.
5. Брилинг Н. С, Евсеев Ю. П, Задания по черчению. М., Стройиздат, 1984.
6. Мерзон Э. Д. И. др. Машиностроительное черчение М., В. Ш., 1987.
7. Фролов С. А. И. др. Машиностроительное черчение. М,. Машиностроение
1981.
8. Короев Ю. И. Строительное черчение и рисование . М., В.Ш., 1983.
9. Брилинг Н. Г. Строительное и топографическое черчение . М.,
Просвещение, 1980.
10. Василенко Е. А. Практикум по черчению. М., Просвещение, 1984
11. Вяткин Г.П. и др. Машиностроительное черчение. М., Машиностроение,
1985.
12. Селиверстов М.М. Черчение.М., В.Ш. 1985.
13. Федоренко В.А., Шошин А.И. Справочник по машиностроительному
Черчению. Л., Машиностроение, 1981.
14. Анисимов Н.Н. и др. Черчение и рисование. М., Строийиздат, 1983.
6. ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ ЖОСПАРЫ.
Тақырып
Мазмұны
А
пта
Əдебиет
Ажырамайтын
қосылыстар.
1) Ажырамайтын
қосылыстар
классификациясы.
2) Тойтармалы
шегелеу
қосылысы
3) Тойтармалы
шегелерді іріктеу
4) Тойтармалы
шегелеу
қосылыстарының
кескінделуі мен
белгіленуі.
1 [1] Борисов Д.М. и др.
Черчение. М.,
Просвещение, 1988;
211-214 бет.
[2] Боголюбов С.К.
Воинов А.В. Черчение.
М., Машиностроение,
1982, 213-215.
[23] Анисимов Н.Н.
Черчение и рисование.
М., Стройиздат, 1983;
143-144 бет.
Серіппелер.
1) Серіппенің
түрлері
2) Серіппенің
қолданылуы.
2 [1] Борисов Д.М. и др.
Черчение. М.,
Просвещение , 1988;
182-185 бет.
[2] Боголюбов С.К.,
Воинов А.В. Черчение.
М., Машиностроение,
1982, 251-252.
[6] Миронов Р.С.
Инженерная графика.
М., Академия, 2001,
311-312 бет.
Құрастыру
сызбасы.
1) Жалпы мəлімет
беру.
2) Құрастыру,
габариттік жəне
монтаждау
сызбалары.
3) Құрастыру
сызбаларын
орындау
ережелері.
3 [1] Борисов Д.М.
Черчение. М.,
Просвещение, 1988;
242-260 бет.
[2] Боголюбов С.К.,
Воинов А.И. Черчение.
М.,
Машиностроение,1982;
240-248 бет
[6]Миронова
Р.С.
Инженерная графика.
М.,
Академия,2001;
279-292 бет.
Бөлшектерді
пісіріп
біріктіру.
1) Пісіріп
біріктіру түрлері.
2) Пісіріп
біріктіруді
кескіндеу.
4 [1] Борисов Д.М.
Черчение М.,
Просвещение, 1988;
1988; 157-161 бет.
[2]
Боголюбов
С.К.
Воинов А.В.Черчение.
М., Машиностроение,
1982, 185-188 бет.
Бөлшектерді
дəнекерлеу.
Дəнекерлеп
біріктірудің
шартты
белгіленуі.
5 [1] Борисов Д.М. и др.
Черчение. М.,
Просвещение,1988,
157-161 бет.
[3] Боголюбов С.К.
Задания по курсу
черчения. М.,
В.Ш.1984; 80-94 бет.
Бұйымдардың
құрастыру
сызбалары.
1) Құрастыру
сызбаларында
қолданылатын
шарттылықтар
6 [1]Борисов Д.М. и др.
Черчение М.,
Просвещение 1988;
245-255 бет.
мен ықшамдаулар.
2) Бұйымның
құрам
бөліктерінің
реттік номерлерін
сызбаға енгізу.
[2] Боголюбов С.К.,
Воинов А.П. Черчение.
М., Машиностроение
,1982, 253-255.
[20]Вяткин Г.П. и др.
Черчение М.,
Машиностроение,
1985; 330-333 бет.
Құрастыру
бірліктерінің
сызбасы.
Құрастыру
сызбаларындағы
сипаттізім.
Бұйымның типтік
құрам
бөліктерінің
сызбалары.
7 [19]Василенко
Е.А.
Практикум
по
черчению.
М.,
Просвещение,
1986;
112-133 бет.
Құрастыру
сызбаларын
бөлшектеу.
Достарыңызбен бөлісу: |