Көшбасшылық ЖӘне билік
жүктеу/скачать 34,18 Kb.
|
|
КӨШБАСШЫЛЫҚ ЖӘНЕ БИЛІК Көшбасшылық (ағылшын тілінен lead – басқару, ал leadership – басқара алу қабілеті деген мағынаны білдіреді) – бұл адамдарды өз-өзін белгілі бір мәнерде ұстауына мәжбүр ету арқылы олардың мінез-қылықтарына әсер ету үшін басқарушының қолданатын құралы. Көшбасшы (ағылшынша leader – басқарушы деген мағына білдіреді) – бұл басқа адамдарды, олардың алғашқы ниеті қандай болғанына қарамастан, өзі қалаған нәрсені жасауға көндіре алатын адам болып табылады, сонымен қатар топтағы адамдардың қасиеттері мен қабілеттерін қолдана отырып, оларды көшбасшы мақсатын іске асыруға бағыттай алады. Көшбасшылықты әдетте ақыл, сауаттылық деңгейі, сенімділік пен әлеуметтік қатысу, әлеуметтік-экономикалық статус түсініктерімен байланыстырады. «Көшбасшы мен Басшы деген ұғымдардың мағынасы ажырата білу керек. Басшы – бұл жұмысты беруші және сол жұмыстардың орындалуына жауап беруші адам. Бұл адамның лауазымы. Жақсы басшы қызметкерлері орындаған жұмысты реттеп қабылдап отырады. Ал, Көшбасшы адамдарды жандандырады, мақсатқа жетуде болашақты көр қасиеті арқылы адамдарды ортақ мақсатқа бағыттайды.» /1/ Ұйымдағы билік пен көшбасшылықтың корреляциясы мәселесі үнемі өзекті болды. Энергияның болуы адамдарға ықпал етуге, олардың мінез-құлқын және адам мен топтың қарым-қатынасын өзгертуге мүмкіндік береді. Ал көшбасшылық - бұл адамдар мен топтарға әсер ету және ұйымның мақсаттарына жету жолындағы күш-жігерін жұмылдыру. Кейбір адамдарда көп күш бар, ал басқалары жоқ. Адамдар алдымен билік алу үшін күреседі, одан кейін оны ұстап тұру үшін одан да күшті күреседі. Мұны жетекшілер мен бағыныштылармен бірге қарастырған жөн. Көшбасшылық пен ықпалды тиімді ету үшін көшбасшылар билікті қолданады. Ендеше, билік - бұл адамдардың мінез-құлқына ықпал ету қабілеті. «Тиімді көшбасшы деген не? Бұл мәселе ғалымдарға көптен бері қызығушылық танытты. Ең әйгілі және қарапайым жауаптардың бірі - ұлы адамдар теориясы. Оның жақтастары тарихшылар, саясаттанушылар, психологтар және әлеуметтанушылар арасында кездеседі. Ұлы адам теориясы (ұлы тұлға теориясы) тұлғалық қасиеттерді белгілі бір жиынтығы бар тұлға қарамастан, онда ол орналасқан жағдайды табиғат жақсы көшбасшы болуға тиіс екендігін мәлімдейді.» /2/ Әдістерді дамыту үшін көшбасшылық мәселесін зерттеу, тиімді көшбасшылық, көшбасшыларды іріктеу және қалыптастыру қажет. Менеджер міндеттерді қоюға, құралдарды анықтауға, бақылау мақсаттары мен әдістеріне қол жеткізу қабілетті болуы керек.Табысты көшбасшылық көбіне көшбасшының ұжымдық пікірді басқару қабілетіне байланысты. Жоғарыда айтылғандардан бастап көшбасшылық пен көшбасшылықтың проблемалары анық. Ұйымдардың қазіргі уақытта проблемаласы өте өткір болып табылады, сондықтан көшбасшылық пен көшбасшылық құбылыстарын зерттеу өте маңызды. Көптеген көшбасшылық теориялары бар. Қазіргі кезде олардың ішінде үшеуін жеке қарастыруға болады: ● Тұлғалық; ● Қылықтық; ● Жағдайлық. Тұлғалық теория – Оған сәйкес менеджерлердің ең үздіктері белгілі бір жеке қасиеттер топтамасына ие болады. Олардың арасында: ақыл мен білім деңгейі, тартымды сыртқы көрінісі, адалдылық пен инициативтілік, өзіне деген жоғарғы сенімділік. Қылықтық теория – Бұл теорияға сәйкес басқару түрлерін классификациялауға негіз салған болатын. Ол бойынша тиімділік менеджердің тұлғалық ерекшеліктерімен емес, оның қарамағындағы адамдарға қатысты қылықтардың сипатымен анықталады. Бұл көшбасшылық түсінігін одан әрі тереңдетіп, адамдарды мекеме мақсаттарын орындауға бағыттаған менеджердің мінез-қылықтарына ерекше назар аудартқызды. Оның негізгі кемшілігі басқару түрлерінің белгілі бір жалғыз түрі бар деген тенденцияға негізделу. Алайда тек бір ғана ең тиімді басқару түрі болуы мүмкін емес. Белгілі бір түрдің тиімділігі нақты жағдай мен адамдардың жеке басына тән қасиеттеріне байланысты болады. Жағдайлық теория – Жағдайлық теория бойынша тиімді басқару үшін менеджердің жеке қасиеттері мен өз-өзін ұстауы нақты жағдайларға сәйкес болуы керек. Көптеген жүргізілген зерттеулер бойынша менеджер-көшбасшы әр түрлі жағдайларда әр түрлі әрекет етуі қажет. жүктеу/скачать 34,18 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|