-тақырып. БАЛАНСТАУШЫ ПРЕССТІҢ МЕХАНИЗМІ

3. 
   кесте. Механизнің геометриялық өлшемдері, м (Құрамдық схемасы 1- cурет.)
   

4. 
   Механизмнің құрамдық анализі
   

Механизмнің қозғалу дәрежелері: П. Л. Чебышев формуласымен

W_мех=3*n-2*p₅-p₄

мұнда

p₅= 7 –бесіншікласқажататынжұптарсаны.

P₄= 0 –төртінші класта жататын жұптар саны.

W_мех=3*5-2*7-0=1

арқылы С нұктесімен 5 мүшесінің жолын саламыз. С нүктесіндеберілген және бойында l_CB ұзындығымен В және нүктелерін саламыз. В және нүктелерін О нүктесімен жалғап (ОА) және (АВ) ұзындықтарын анықтаймыз

L_OA=0,44284 м; L_AB=1,4114 м

()= x/µ_l =125 мм

()= x/µ_l =112,5 мм

(Y)= y/ µ_l = 150 мм

(ОА)=55,355 мм

(AB)=176,425 мм

(CD)= l_CD/µ_l=225 мм

(CB)=l_CB/µ₁= 162,5 мм

(DE)=l_DE/µ₁= 100 мм

(AS₂₎= l_AS2/ µ₁= 50 мм

()=l_CS3/µ₁= 50 мм

(DS_{4) =} l_DS4/ µ₁= 37,5 мм

Осы мәндер бойынша механизмнің кинематикалық схемасын сызамыз.

Механизмнің 4 жағдайын салу үшін ОА өлшемімен шеңбер сызып, (ОA°)ден (ОА') арасын 6ға бөліп, қалғанын 1 болікке болемиз. Барлық бөлшек 4 траектория болу керек.

Шеңберде белгіленген А₁,А₂,А_3,А₄ нүктелерінен (OA)доғасы мен (АВ)-ға тең ұзындықтармен қосып, BC нүктелерін аламыз. Осылай механизмнің

4 жағдайын аламыз.

Айналшақтың бұрыштық жылдамдығы келесі формуламен анықтаймыз:

А нүктесінің жылдамдығын:

Полюс ретінде алынған р нүктесінен, механизм жағдайларсхемасындағы сызығына перпендикулярлы (векторын бағытымен 90бұрып), ра векторын саламыз. А нүктесініңжылдамдығын вектор ұзындығын өзіміз таңдаймыз: ра=50 мм.

Жылдамдықтар жоспарының масштабы:

μv = VА / pа = 10,885 / 50= 0,2177 (м/с)/мм

мұнда VA–О1А айналшақтын А нүктесінің жылдамдық векторы.

полюспен бірге.

Жылдамдықтар жоспарында а нүктесінең АВ-ға перпендикулярмен полюстан р(c) СД-ға перпендикулярлы сызығымен қилысқан нүктев. Полюс р –дан в-ға дейігі вектор В нүктесінің жылдамдығынкөрсетеді.

(pd) =

Механизмнын 4 және 5 мүшелерінің ортак нүктесі Е жылдамдығын екі векторлық теңдеулерімен табылады:

VE= VD+ VED

VE|| Oу
VE–механизмнің 5 (Е) тиек мүшенің жылдамдығын көрсететін вектор

ре схемасындағы Oу осіне параллель.

VED–механизмнын 4 мүшедегі Е нүктесінің Д нүктесіне қатнасты салыстырмалы жылдамдығы және осы жағдайдағы ДЕ-ға перпендикулярлы бағытталған. Осыперпендикуляр Oу осімен қилысқан нүктені е-деп белгілейміз. Вектор pd V_D жылдамдығын көрсетеді.

Механизмнің S₂, S₄ нүктелерінің жылдамдықтарын ұқсастық пропорцияларымен табамыз. Жылдамдықтар планында табылған s₂ ,s₄ нүктелерді полюс p–мен жалғап жылдамдықтар векторын көрсетеміз. Жылдамдықтар мәндерін жылдамдықтар планының масштабына көбейту арқылы табамыз.

V_В = μ_v*(pв)

V_C = μ_v*(pc)

V_A1,2A3 = μ_v*(a_1,2a₃)

V_D = μ_v*(pd)

V_ВD = μ_v*(вd)

V_S4= μ_v*(ps₄)

Механизмнің 12 жағдайына жылдамдықтар пландарын салып

нүктелер жылдамдықтарын үстідегі формулалармен есептеп 1-ші кестесін

толтырамыз.

Механизмның 2(BA), 3(CD), 4(DE) мүшелерінің , 3 жағдайына бұрыштық жылдамдықтарын төмендегі формулалармен есептеп, кестесіне толтырамыз.

ω_BA = V_BA / l_BA

ω_CD= V_CD/ l_CD

ω_DE= V_DE/ l_DE

1,4114

1-кесте

Пара-метрлер	VВ (м/с)	(м/с)	VA (м/с)	VD (м/с)	VDE (м/с)	ωBA (рад/с)	ωCD (рад/с)	ω DE (рад/с)
0	0	0	10,885	0	0	0	0	0
1	9,629	14,355	10,885	13,332	6,072	10,171	7,407	7,59
2	14,161	10,386	10,885	19,608	4,663	7,359	10,893	5,829
3	11,496	1,206	10,885	15,917	0,388	0,854	8,842	0,485
4	6,591	6,559	10,885	9,127	1,171	4,647	5,07	1,463
5	2,255	10,26	10,885	3,122	0,627	7,269	1,734	0,78375
6	1,604	10,786	10,885	2,221	0,457	7,642	1,234	0,571
7	5,508	8,947	10,885	7,626	1,108	6,339	4,237	1,385
8	8,817	5,752	10,885	12,206	0,316	4,075	6,781	0,395
9	10,717	2,184	10,885	14,839	1,991	1,547	8,244	2,489
10	10,421	1,687	10,885	14,429	4,587	1,195	8,016	5,734
11	7,045	5,971	10,885	9,753	4,661	4,231	5,418	5,826

1.4 Механизмнің үдеулер жоспарын салу

Механизмның 2 жағдайына үдеулер жоспарларын саламыз. Айналшық (ОА) тұрақты ω₁=24,58 рад/с бұрыштық жылдамдықпен айналатың болатындықтан, оның А нүктесінің толық үдеуі нормальдық үдеуіне тең.

Нормальдық үдеудің мәні:

= = ·l_AO =267,5 м/с²,
Үдеулер жоспарына масштаб таңдаймыз:

μа=/πа=2,675‬ (м/с²)/мм,

мұнда πа=100 мм- А нүктесінің толық үдеуін көрсететің айналшық ОА₄-ға параллель және А₄-тен О-ға қарай бағыттағы вектор.

Үдеулер жоспарына таңдалған π- полюс нүктесінең векторын үстінде айтылған бағытта саламыз.

(n₁)=/=11,39 мм

Екінші теңдеудегі

жоспарының масштабына бөліп, (сn₂) кескінін көрсетеміз:

Механизмнын 3 мүшедегі D нүктесінің үднуін көрсететін d векторының d нүктесің ұқсастық пропорциясынан табамыз:

Үдеулер жоспарында векторының dнүктесінен механизм схемасындағы (BD)-ға параллель және D-дан D-ға бағытта (dn₃)= 0,64 ммкескінің саламыз. Үдеулер жоспарында (dn₃) кескіннің n₃ нүктесінең механизм схемасындағы (BD)-ға перпендикуляр, мөлшерімен бағыты әлібелгісіз, сызықты саламыз.

Осы перпендикуляр Oу осімен қилысқан нүктені d-деп белгілейміз.Вектор жоспарда үдеуін көрсетеді.Үдеулер жоспарындағы (n₃d) вектор салыстырмалы_BD жанамаүдеуді көрсетеді. Үдеулер жоспарында (dn₃) және (n₃d) векторларыныңқосындысы (bd) толық салыстырмалы үдеуді береді.

Механизмнің S2,S3,S4 нүктелерінің үдеулерін ұқсастық пропорцияларымен табамыз. Үдеулер жоспарында табылған S2,S3,S4 нүктелерді полюс π-мен жалғап үдеулер векторларын көрсетеміз.

a_В= (πb)* μ_a = 195,46 м/с²

a_E= (πe)* μ_a = 250,35 м/с²

Механиз мүшелерінің инерция күштерін массаларын ауырлық центрлерінің үдеулеріне көбейту арқылы анықтаймыз

P_U2 = m₂ ·a_S2 = 12·84,4878·1,3012 = 1319,226 H

P_U3 = m₃ ·a_S3 = 12·25,27·1,3012 = 394,576 H

P_U4 = m₄ · a_S4 = 8·114,049*1,3012 = 1187,204 H

P_U5 = m₅ · a_D = 22·114,5849*1,3012 = 3280,153 H.

1. 
   Механизмның 4 (DE) мүшесінің тербеліс нүктесі К орның анықтау:
   

2. К нүктесі арқылы үдеулер жоспарындағы (de)-ға параллель жүргіледі.

3. S₄ нүктесі арқылы үдеулер жоспарындағы (πd)-ға параллель жүргіледі.

4. Осы екі түзу қилысқан нүкте Т арқылы үдеулер жоспарындағы (πs₄)-ға параллель және оған (πs₄)-ға қарама қарсы бағытпен 4 мүшесінің инерция күшің P_U4 көрсетеміз.

6. Механизмның 2 (AB) мүшесіне 1-4 пункттеріндегі жұмыстарды жасаймыз.

7. Механизмның 5 (E)-ші мүшесінің инерция күшіңP_U5 векторын үдеулер жоспарындағы (πe) -ға параллель және қарама қарсы бағытпен жүргіледі.

1. Жаңа орынға 4-5 мүшелерден тұратын Ассур тобын жеке саламыз.

2. Ассур тобының E нүктесінде N₀₅ ⏊ (O_X) реакциясын және D нүктесінде ⏊(DE), ||(DE) реакцияларын көрсетеміз.

3. E нүктесіне қатынасты моменттер қосындысы нолге теңдігінең (статиканың теңдеуі) реакциясын табамыз:

4. Күштік көпбұрышты салу үшін күштер масштабын таңдаймыз:

10. Салынған ұшынан -ке параллель түзуді -ке параллель түзумен қиылысқанша жүргіземіз;

11. Салынған тұйық көпбұрыштан белгісіз реакцияларды есептейміз:

N₀₅ = 7,34*32,801=240,763 H

1. 
   Жаңа орынға 2-3 мүшелерден тұратын Ассур тобын жеке саламыз;
   
2. 
   Топтың C нүктесіне (BC)-ға параллель және перпендикуляр реакцияларын саламыз, топтың D нүктесінде 4-5 тобындағы R₃₄-ке қарама карсы бағытта R₄₃ реакциясын саламыз, топтың А нүктесіне (AB)-ға перпендикуляр және параллель реакцияларын саламыз;
   
3. 
   В нүктесіне қатынасты әр мүшеге әсер ететін күштерден болатын моменттер қосындысы нолге теңдігінен (статиканың теңдеулері) реакциясын табамыз:
   

4. 
   В нүктесіне қатынасты әр мүшеге әсер ететін күштерден болатын моменттер қосындысы нолге теңдігінен (статиканың теңдеулері) реакциясын табамыз:
   

5. 
   Күштік көпбұрышты алдыңғы күштер масштабын қолдана отырып саламыз:
   
6. 
   Таңдалған нүктеден ұзындығы сызықты -ке параллель жүргіземіз;
   
7. 
   Салынған ұшынан -ке параллель және ұзындығы түзуді саламыз;
   
8. 
   Салынған ұшынан R₄₃-ке параллель және ұзындығы түзуді саламыз;
   
9. 
   Салынған R₄₃ ұшынан -ке параллель және ұзындығы түзуді саламыз;
   
10. 
    Салынған ұшынан -ке параллель және ұзындығы түзуді саламыз;
    
11. 
    Салынған ұшынан -ге параллель және ұзындығы түзуді саламыз;
    
12. 
    Салынған ұшынан -ке параллель түзуді -ге параллель түзумен қилысқаша жүргіземіз;
    
13. 
    Салынған тұйық көпбұрыштан белгісіз реакцияларды есептейміз:
    

1. 
   Жаңа орынға жетекші мүшені жеке саламыз;
   
2. 
   Жетекші мүшенің А нүктесіне (OA)-ға перпендикуляр бағытта Р_тең теңдеуші күшті және 2-3 тобындағы R₁₂-ке қарама карсы бағытта R₂₁ реакциясын саламыз;
   
3. 
   А нүктесіне қатынасты мүшеге әсер ететін күштерден болатын моменттер қосындысы нолге теңдігінен (статиканын теңдеулері) шығатыны:
   

Полюс p нүктесіне қатнасты механизге әсер ететің күштерден (сыртқы, теңдеуші және инерция күштерден) болатын моменттер қосындысы нолге теңдігінен (статиканың теңдеулері) теңдеуші күшті табамыз:

Кинематикалық топтарға бөліп тепе-теңдіктерін қарастыру және Н.Е. Жуковский тәсілдерімен анықталған теңдуші күшердің салыстырмалы айырмашылығы:

Планетарлық механизмнің беріліс қатынасын анықтайтын қозғалысты түрлендіру (инверсия) әдісін қолдану арқылы табуға болады. Сол әдіспен қосымша қозғалыс алған механизм кинематикасы 2.1-кестеде берілген:

Қозғалысты түрлендірген кезде тізгін «тоқтайды»: ω_H^’=0, яғни планетарлы механизм қатарлық механизмге айналады, сонда:

мұндағы – шартты (Н тоқталған кезіндегі) механизмнің беріліс қатынасы.

Берілген:

Z₁=8;

Z₂=23;

Z_2’=15;

Z₃=16.

m = 1 мм.

табу керек.

Механизмде 1-ші дөңгелек тоқтатылған, сонда қозғалу дәрежесі

n = 4 (1,2,3,H)

p₅ = 5 (1-0, 2-0, 3-0, 2-H, 1-H)

p₄ = 1 (1-2)

(2.1) өрнегін мына түрде жазған ыңғайлы, өйткені ω₆=0

Нәтижені екінші әдіспен тауып салыстырамыз.

1. 
   Кескіннің оң жағынан нольдік сызық (0-0) жүргізіледі;
   
2. 
   Мүшелер жанасқан нүктелерден байланыс сызықтары (0-1, 0-2, 0-3, 1-2, 2-3) өткізілген;
   
3. 
   H тізгінінің сызығы кез келген бағытпен 0 нүктесі арқылы жүргізілген. 2-ші дөңгелектен шыққан 0-2 сызығы Н тізгінінің сызығымен қиылысады;
   
4. 
   2 мен 3-дөңгелектерден шыққан c нүктесінен a нүктесі арқылы b нүктесі келіп, 2-ші дөңгелектің жылдамдық суреті анықталады;
   
5. 
   с нүктесінен нольдік нүкте арқылы өтетін 3-дөңгелектің жылдамдық суреті салынады.
   

Бұл шешіміміз аналитикалық әдіс нәтижесімен бірдей болып шықты.

Екі әдістердің нәтижелер салыстырмалы айырмасы . Бұл мүмкіндік 5% шамадан аспайды.

Қорытынды

Қорытындыда мыналар келтіріледі: Бұл курстық жұмыста кулисалы механизмге талдау жасалды. Өнеркәсіптік қондырғыларда, мысалы, соғушы станоктың механизмінде кездеседі.

Талдау нәтижесінде келесі зерттеу түрлері жүргізілді: құрылымдық, кинематикалық және планеталық беріліс механизмдері.

Құрылымдық талдау барысында механизмнің құрылымы мен ұтқырлық дәрежесі анықталды.

Кинематикалық талдау нәтижесінде механизмнің 12 жағдайдағы жылдамдықтары мен 2 жағдайдағы үдеулері анықталды. 2-жағдайдағы D нүктесіеің жылдамдығы 0,908 м/с тең болды, ал үдеу 4,998 м/с2 тең болды.

Механизмнің күштік талдауында 2-жағдайдағы механизмнің инерциялық күштері (P_u3=14.03 H,P_u4=156.06 H,P_u5=49.98 H), ауырлық күштері (G_3=49 H,G_4=294 H,G_5=98 H) және Н.Е.Жуковскийдің рычагын қолдана отырып, теңдеуші күштің мәні анықталды - P_тең=320,263 H.

Беріліс механизмінде көп сатылы планетарлық редуктордың беріліс коэффициенті екі әдіспен табылды: аналитикалық және графикалық. Аналитикалық әдісте беріліс коэффициенті U_1H=-0,41 және графикалық әдісте U_1H=-0,41-ке тең болды. Қате 0%, яғни 5% шамадан кем шықты деп айтуға болады, сондықтан есептеулер дұрыс орындалды.

1. 
   Нұрғалиев Т. Механизмдер теориясы: оқулық – Астана, С. Сейфуллин атындағы ҚазАТУ, 2004 ж.-202 бет.
   
2. 
   Нұрғалиев Т. Механизмдер теориясы: оқу құралы / Т. Нұрғалиев, Б. Әубәкіров, – Алматы, ҚР БҒМ «Қазақ университеті», 1995 ж.-126 бет.
   
3. 
   Аубакиров Б.У. Механизмдер жәңе машиналар теориясы: оқу құралы / Б. У. Аубакиров, М.Қ. Токушев, – Астана, С. Сейфуллин атындағы ҚазАТУ, 2017 ж.-139 бет, суретті.
   
4. 
   Токушев М.Х. Теория механизмов и машин: учебно-методический комплекс. - Астана, изд-во КазАТУ им. С.Сейфуллина.-2010 г.-168 с.
   
5. 
   Козик А. А. и др. Курсовое проектирование по теории механизмов и машин: учебное пособие / Козик А.А., Круг И.С., Прищепов М.А., Коротченко А.С., Гайдуковский А.И., Нукешев С.О., Токушев М.К.- Астана: КазАТУ им. С. Сейфуллина, 2013 г.-203 с.
   
6. 
   Тлеубердин, Қ.Ж.
   Машиналар және механизмдер теориясы [мәтін]: оқу құралы / Қ.Ж. Тлеубердин; С.А.Карденов.- Семей, 2009.- 193. http://er.semgu.kz/ebooks/ebook_173
   
7. 
   Механизмдер және машиналар теориясы: Иманбаева Н. С. http://lms.kaznitu.kz/demo/course/?id=7184
   
8. 
   Артоболевский И. И. Теория механизмов и машин: учеб. для втузов / И.И. Артоболевский, - 6-е изд., стер. – М.: Альянс,2011 г. -640 с.
   
9. 
   Суюндиков А. А. Теория механизмов и машин: учеб. пособие - Астана, изд. КазАТУ им. С. Сейфуллина, 2018 г.-145 с .
   
10. 
    Нургалиев Т.К. и Сыздыков Ж.А. , Краткий курс теории механизмов: учеб. пособие - Астана, изд. Аграрный университет, 2000 г.-178 с .
    
11. 
    Механизмдер мен машиналар теориясынан лабораторлық жұмыстар журналы, 1991 г.
    
12. 
    Механизмдер теориясынан курстық жоба жасауға арналған әдістеме нұсқаулар , 1996 г.
    

(кафедра атауы)

(пәннің атауы)

Студент Төлегенов Дамир топ 18-03 факультеті Аграрлық техника және технология

Берілген тапсырмаға жоба мазмұнының сәйкестігі.

Кемшіліктері: _______________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

Бастапқы баға: ___________________________________

Жобаны қорғау күні: _______________________________

Қорғаудан кейінгі бағасы: ____________________________