Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан қазіргі замандағы тарихы пәні Лекция сабақтарының жоспарымен мазмұны
-2000 жылдары Қазақстан үкіметінің әлеуметтік саясаты
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
| 3.1995-2000 жылдары Қазақстан үкіметінің әлеуметтік саясаты. Қазақстандағы экономикалык, әлеуметтік, саяси удың құқықтык базасы 1995 жылы жаңа Конституция қабылданды.
Реформаларды жалғастыру және тереңдету үшін Қазақстан Республикасы Президентінің басшылығымен және тікелей қатысуымен әзірленген елдің жаңа Конституциясын қабылда у жөніндегі республикалық референдумның маңызы аса зор. Жаңа Конституцияны қабылдауды біддірген 1995 жылғы амыздағы референдумның оң қорытындылары (сайлаушылардың 89 пайызы жақтап дауыс берген) тандаған жолдың дұрыстығын тағы да дәлелдеп берді. Ірезиденттің Қазақстан Республикасының егемендігін жариялауымен бірге аумақтық тұтастықты сақтау мен едцің Іқ қауіпсіздігін қамтамасыз етудің неғұрлым өткір Іелері де шешімін тапты. Конституцияның кабыддануы Презвдештік басқару анының ауқымында Мемлекет басшысының мәртебесі , "ахуалды" меңгеруіне, сөйтіп Қазақстан жағдайында рмлекеттік билік органдарының үйлесімді қызмет етуін гыз етуге, коғамды ойдағыдай және түпкілікті реформа мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қуатты әлеуметгік Іс жүріп жатқан кезде көп ұлтгы әрі көп дінді қоғамда латгық татулықтың, қоғамдық түрақтылықтың және аралық келісімнің кепілі Президент сынды түлғаның : өмірлік мәнді мәселеге айналады. Ол сонымен қатар меттің өзін тағайындап отырған халықтың алдындағы жауапкершілігін көтерудің де ұтымды құралы болды. Тәуелсіздік алған Қазақстан Республикасы алдывда ядролық саясатгың өзіңдік қырсырын, ядролык, қаруды жоюдың түрлі мәселелері бойынша ұстанымдарын анықтау секілді өте маңызды міндеттер тұрды. Ядролық қарудан бас тарту саясатын ұстанған Қазақстан 1991 жылғы 29 желтоқсандага Алматы декларациясына қол қоюшы ретінде Ресей, Украина және Беларусьпен бірігіп, бұрынғы КСРО ядролық арсеналының қызметіне, ядролық қауіпсіздіктің қажетгі дәрежесін жоғалтпау үшін бақылау жасау қажеттігін айтты. Қазақстан сондай-ақ КСРО-ның стратегиялық шабуыл каруын қысқарту саласындағы халықаралық міндеттемелеріне сенімділігін қуаттады. Биліктің тұрақтылығы реформаларды жүргізудің жоспарлылығын, кезеңцерін, биліктің әр тармағындағы саясат сабақтастығын қамтамасыз етті. Соның нәтижесінде қоғамда саяси тұрақтылық сақталды. 1995 жылғы Конституциямыз экономикалық реформаларға тың серпін беріп, Үкімет қызметі үшін нарықтық қатынастар талаптарына сай келген және сай келетін заңна-малық негіздің және заіщамалық ерістің жасалуын қамтамасыз етті. Мәселен, Конституция мемлекеттік те, жекелік те меншіктің бірдей қорғалуына кепідцік береді. Біздің еліміз үшін жерді жеке меншікке жатқызу мүмкіндігін конститу-циялық тұрғыдан бекемдеудің маңызы ерекше болды соның ішінде макроэкономикалық түрақтьшықты, инфляцияны толық тежеуді, тиімді қаржы-кредит жүйесінің қалыптасып, меншік қатынастарының түрақтанғанын, жекелендірудің кезең-кезеңімен ойдағыдай жүгізілгенін атаған жөн. Әсіресе, инвесторлардың сеніміне ие болғанымыз президенттің керегендігін көрсетті. Қазақстан бүгінгі күні ұлттық экономикаға шетел капи-талын тарту жөнінен үздік көрсеткіштердің біріне ие. Әнеркәсіп өндірісі түрақты есе бастады. Ауыл шаруашылыш жанданып келеді. Әлеуметтік реформа табанды да жоспарлы жүргізіліп келеді. Бүгінгі күні біздің Конституциямыз бен зандарымыз адам иіілігіне жұмыс істеумен қатар, оның шығармашылық, жасампаздық қуатына серпін беріп, кәсіпкерлік бастамашылығын ынталандырады деп айтуымызға толық негіз бар. Жаңа Конституциямызда азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандығы айқын тұжырымдалып, оларға нақтылы кепілдік берілді. Негізгі занда адамның қадір-қасиеті, оның құқықтары мен бостандығы туралы қағида-лардың баянды етілуі әрбір азаматгы қорғауға деген ұмтылыстан туындап отыр. Басқаша айтсақ, Конституциямызда осы заманғы нарықтық экономиканың адамның өз еңбегінің нәтижесіндегі нақты үлесіне (нәтижесіне) қарай оның сан түрлі мүддесін қамтамасыз ету мүмкіндіктерін алға тартатын принциптеріне сәйкес азаматтардың конституциялық құқықтарының, бостандығы мен міндеттерінің мәнісі мен мазмүны пайымдалып отыр. Бұл ретте мемлекет тегін әлеуметтік қамтудың ең қажетті төменгі деңгейіне кепілдік береді. Қазақстанда қазіргі қолданып жүрген Негізгі Заңның қабылдануына орай азаматтардың өз мүмкіндіктерін іске асыруы үшін сапалық жаңа құқықтық кеңістік қалыптасып, коғамды одан әрі демократияландыру үшін кең өріс ашыдды. Экономикалық бостандық, идеологиялық және саяси саналуандық, баршаның заң адцыңцағы тендігі — Қазақстан-ның құқықтық дамуының негізгі басымдықтары, осылар. Сонымен қатар, Конституция демократиялық институтгары асыра пайдалануға жол берілмейтінін ескертеді, сөйтіп конституциялық құрылысы күштеп езгертуге, республиканың тұтастығын бұзуға, мемлекетгің қауіпсіздігіне нүқсан келті-руге, әлеуметтік, нөсілдік, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық алауыздықты қоздыруға тыйым салады. Негізгі Заңның қоғамда конституциялық зандылықты, тұрақтылық пен құқық тәртібін қамтамасыз етуге бағытталған қорғаушылық уәзипасы, міне, осыдан айқын көрініс береді. Біздің Конституциямыз, бір қарағанға "Қатал" болып корінгенімен, демократиялық институттар құруға кедергі келтірмегені былай түрсын, қайта оларды қолдап, көтермелеп отырады. Негізгі Заңға 1998 жылы енгізілген түзетулер де, міне, осыған бағытталды. Мүны, тегінде, биліктің қолда-нылып жүрген институтгарын демократияландыруға — Парламенттің өкілеттігін кеңейтуге, жекелеген санаттағы бас-шылардың, соның ішінде аймақтағы басшылардың сайлан-балылығына байланысты, сондай-ақ саяси партиялар мен қозғалыстардың қызметіне, азаматтардың қоғамдық бірлес-тіктерінің ел өміріне белсене қатысуына байланысты да айтуға болады. Бұған мысал ретінде Конституциямызға сәйкес құрьшған екі палаталы Парламентті айтуға болады. 1998 жылдың күзінде Парламент қабылдаған Конституцияға енгізілген өзгертулер мен толықтырулар жоғары өкілді органның мемлекеттік билік жүйесіндегі маңызын, ролі мен орнын айқындап берді. Жүйеге келтірген конституциялық низамдар еліміздің заңнамалық органы қызметінің тегеурінін, оның депутаттарының кәсіпқойлығын артгыруға бағытталды. Парламенттің заңнамалық қүзыретінің аясын айқын белгілеу заңнамалық биліктің неғүрлым тиімді жұмыс істеуіне қажетті алғышарттар жасап, заң шығару жұмысының пәрменділігі мен сапасын артгырады, оны қатаң конституциялық негізге қояды. Ал, мұның езі, өз көзінде, еліміздегі консти-туциялық зандылық тәртібін нығайтады. Өркениетті қоғамда Парламенттің қолындағы ықпал ету мен бақылау жасаудың ең қуатты құралдары ұтымды зандар Қабылдау, мемлекеттік бюджетті бекіту, Үкімет қызметінің бағдарламасан мақұлдау немесе кабыдцамай тастау, Үкіметгің осы бағдарлама бойынша Парламентке есептілігі, Премьер-министрді тағайындауға келісім беру, сенімсіздік біддіру, Парламент палаталарында үкімет мүшелерінің есептерін тывдау жөне Президентке оларды қызметтерінен босату женінде үсыныс жасау болып табылады. Сейтіп, барлық бақылау жасау өкілеттері біздің Конституциямыз бойынша Қазакстан Парламентінің қолына беріліп отыр. Мұның үстіне, Ұлттық Банктің төрағасын, Бас прокурорды, ҰҚК-нің терағасы, Жоғарғы Соттың төрағасы мен судьяларын, Орталық сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелерін, сондай-ақ Конституциялық кеңестік құрамының копшілік бөлігін тағайындау сияқты негізгі кадр мәселелері де Парламенттің немесе оның палаталарының тоқтамды, шешуші сөзінсіз жүзеге аспайды. Осылайша, Қазақстан Парламентінің конституциялық өкілеттігі қазіргі жағдайда барынша ауқымды болып отыр. Бұрынғы кодцанылып келгеніне қарағанда, 1995 жылғы Конституция жаңа институттар мен низамдар енгізді. Бұл арада әңгіме Парламенттің екі палаталы құрылымын, Конституциялык, кеңес тағайындау, қолданылып жүрген құқық көздерінщ арасалмағын айқындау, соттардың біртұтас жүйесін құру, биліктің сот тармағының тәуелсіздігін қамтамасыз ететіндей деңгейге оларды жасақтаудың жаңа тәртібі жайында болып отыр. Бізде құқықтык мемлекет қалыптастыру процесі енді ғана күш алып келеді, сондықтан да біз үшін құқықтық жүйесінің, соның ішінде сот жүйесінің тиімділігін арттыру маңызды мәселе болып табылады. Оның үстіне бұл процесстер бір-бірімен өзара байланысты әрі өзара тығыз қарым-қатынаста болып отыр. Ұтымды экономика, жетік құқықтық база болмайынша, әділ де адал соттың болуы да мүмкін емес. Өз көзінде, нарықтық кұқықтық жүйені қалыптастыру, Конституция мен зандарды мемлекеттік аппаратқа, барлық азамматтар мен заңды түлғаларға мүліксіз орындату арқылы ғана экономиканы өркендетуге болады. Заңды қастерлемейінше, құқық пен сот жүйесін үлықтамайынша, Қазақстанда тиімді экономиканың болуы мүмкін емес. Мемлекет құру ісі — үздіксіз процесс, ол мемлекет қанша омір сүрсе, сонша уақыт жүргізіле бермек. Әлбетте өмірдің езі оған өзгерістер енгізуді, соның ішінде конституциялық өзгерістер енгізуді талап етуі ықтимал. Бірақ бір мәселенің басы ашық, Қазақстан Республикасының Конституциясы озі өмір сүрген жылдардың ішінде өзінің өміршеңцігі мен тиімділігін дәлелдеді, оның басты қағидалары бүгін де кокейкесті қалпында қалып отыр. "Қазақстан 2030" страте-гиясында атап көрсетілген: "Аса ауыр жағдайларда жинақ-талған мемлекеттік құру, саяси және экономикалық рефор-малар жүргізу тәжірибесі, әлем және оның дамуы туралы білім-білігіміз", қазақстандықтардың төзімділігі мен түсінушілігі бізге қосымша күш-қуат пен сенімділік үстейді". Еліміздің негізгі Заңы біз үшін адцагы уақытта да озіміздің билік максатымыз — мемлекетгердің олемдік қоғамдастығына енген, азаматтарының дәулетгі лайықты омір сүруіне барлық жағдай жасалған тәуелсіз экономикалық еркенді мемелекет құру жолындағы ілгері басуымызды реттейтін негізін калаушы басты құжат болып қала береді. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастыгы тарихыңдағы аса жарқын кұжаттардың бірі "Қарапайым адамдарға қарай қарапайым он кадам" бағдарламасы мен Еуразия одағының моделі болып табылады, оларда Президент Н.Ә.Назарбаевтың жан азабы мен ақиқаты - өз елінің қарапайым адамдары және тарих пен тағдыр тәлкегіне орай бір сәтте шекараның екі жағында кала берген бұрынғы КСРО азаматтары жөніндегі камқорлығы шоғырланып, көрініс тапқан. Және де ақиқат пен әділетгікке жүгіне отырып, Н.Ә.Назарбаевтың адамдарға көмек беру жөне олардың өмірін жеңілдету тұрғысындағы жарқын идеясы мен шынайы үмтылысын осынау оң існиет арналған жандардың жылы ұшырай қабыл алғанын есте сақтаған жөн. Бағдарламаның ТМД-да кабылдануы, Қазақстан Президентіне жолданған жүздеген, тіпті мыңдаған алғыс хаттар осының куәсі болып табылады. Сонымен Ата Заңьшыздың қабылдануы, экономикаға басшылық жасаудың жүйесін қалыптастыру, әлеуметтік және ұлттық саясаттың негізгі бағдарын белгілеп беру, тұрақтылықтың сақталып отыруы Қазақстан мемлекетгілігін қалыптастырудың сын сағатынан сүрінбей өттік деп қорытынды жасауымызға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|